Ốc bươu vàng nhiều, nông dân Nghệ An bám đồng cứu lúa

Những ngày qua, tại các xã Kim Liên, Nam Giang, Xuân Hòa (Nam Đàn); Diễn Phú (Diễn Châu); Bạch Ngọc (Đô Lương)… đâu đâu cũng rộ lên cảnh người dân rủ nhau ra đồng từ sáng sớm hoặc giữa đêm khuya, mang theo xô chậu, đèn pin để bắt ốc bươu vàng.

“Ốc nhiều chưa từng thấy. Chỉ cần chậm vài ngày là mạ bị cắn nát, lúa chưa kịp bén rễ đã trụi gốc”, ông Phan Trung Tín (xã Kim Liên, Nam Đàn) lo lắng. Gieo 3 sào lúa, nhưng hơn một nửa diện tích ông Tín phải gieo lại vì bị ốc phá sạch.

Tại xã Diễn Phú (Diễn Châu), chị Nguyễn Thị Thúy cho biết: “Cấy xong mấy hôm là thấy lúa khuyết khóm, thân non bị gặm ngang. Dẫn dụ, bắt tay, rải lá khoai… cách gì cũng làm, nhưng không ăn thua. Đành cấy dặm lại lần hai, lần ba”.

Ốc bươu vàng hoạt động mạnh vào sáng sớm, chập tối và ban đêm, nên nhiều gia đình phải bắt xuyên đêm. Tại nhiều địa phương, cảnh bà con soi đèn pin, đội nón lá ra đồng lúc nửa đêm đã trở nên quen thuộc. Không chỉ là vài hộ đơn lẻ, mà cả xóm, cả làng rủ nhau xuống đồng bắt ốc. “Tối nào cũng đi bắt. Nếu chờ đến sáng là ruộng bị cắn trụi. Có đêm tôi ra đồng lúc 2 giờ, bắt đến gần 5 giờ sáng mới được hơn 30kg”, anh Nguyễn Văn Phúc (xã Xuân Hòa, Nam Đàn) kể.

Còn tại xã Ngọc Sơn (Đô Lương), nhiều phụ nữ lớn tuổi cũng không quản ngại vất vả, mang theo đèn đội đầu, xô nhựa, đi từng thửa ruộng lội bùn mò ốc. Chị Dương Vân kể: “Tôi và mẹ ra đồng từ 4 giờ sáng, bắt gần 50kg ốc trong 4 tiếng đồng hồ. Cứ để lâu là mất trắng. Bắt được bao nhiêu thì mang về cho vịt ăn, số còn lại gom xử lý bằng cách đập vỡ, rắc vôi, chôn lấp”.

Theo cơ quan chuyên môn, ốc bươu vàng phát sinh mạnh nhờ điều kiện thời tiết thuận lợi: mưa nắng xen kẽ, nhiệt độ dao động 28 - 35°C. Nhiều ruộng sau vụ xuân chưa khô nước, tạo môi trường lý tưởng cho ốc sinh sôi nhanh chóng. Tại một số điểm vùng trũng, mật độ ốc lên tới 10 - 20 con/m², đe dọa nghiêm trọng trà lúa non.

Trước diễn biến này, nhiều địa phương đã phát động phong trào diệt ốc đồng loạt, khuyến khích người dân sử dụng biện pháp thủ công, thân thiện môi trường: bắt ốc trưởng thành, thu gom trứng ốc, dẫn dụ bằng lá khoai, thân chuối; kết hợp rút nước phơi đất. Những biện pháp truyền thống này đang phát huy tác dụng tại các vùng trồng lúa trọng điểm.

Đáng chú ý, để hỗ trợ nông dân và khuyến khích diệt ốc hiệu quả, nhiều nơi còn tổ chức điểm thu mua ốc bươu vàng. Như tại xã Diễn Trường (Diễn Châu), cơ sở thu mua của chị Hồ Lịch ghi nhận mỗi ngày tiếp nhận 10 - 20 tấn ốc, cung cấp cho đầu mối sản xuất thức ăn chăn nuôi thủy sản.

“Giá ốc hiện tăng lên 3.000 - 3.200 đồng/kg, có thời điểm giảm mạnh xuống còn 2.000 đồng/kg nhưng bà con vẫn tích cực bắt, thu gom vì mục đích chính là cứu ruộng lúa”, chị Lịch cho biết.

Tuy vậy, cùng với phong trào bắt ốc, vẫn có nơi lạm dụng thuốc hóa học để xử lý ốc với liều lượng cao, không theo khuyến cáo. Kỹ sư nông nghiệp Chu Văn Quân cảnh báo: “Dùng thuốc không đúng cách không chỉ gây ô nhiễm nguồn nước, mà còn ảnh hưởng đến thủy sinh vật trong ruộng như cua, cá, tôm. Diệt ốc kiểu đó là lợi bất cập hại.

Bà con chỉ sử dụng thuốc trong trường hợp thực sự cần thiết, với hoạt chất an toàn như Metaldehyde, Niclosamide...; tuân thủ liều lượng, thời điểm và điều kiện môi trường. Tốt nhất là kết hợp đồng bộ các biện pháp sinh học, thủ công, kỹ thuật canh tác và quản lý nước hợp lý để kiểm soát ốc bền vững, không ảnh hưởng đến môi trường”.

Trong bối cảnh thời tiết còn diễn biến phức tạp, ốc bươu vàng tiếp tục có khả năng lan rộng, việc chủ động kiểm tra đồng ruộng, duy trì phong trào bắt ốc, nâng cao nhận thức cộng đồng là giải pháp then chốt giúp bảo vệ vụ mùa hè thu và giữ gìn sự cân bằng sinh thái.