Phanh ôtô thế nào cho đúng?

Dù đang điều khiển một chiếc Lada cũ mèm hay Mercedes S-class với những công nghệ hàng đầu thì việc không sử dụng đúng kỹ năng phanh chỉ làm chiếc xe bớt đi giá trị. Bàn đạp chân phanh không phải dùng hết sức như đóng một cánh cửa nặng, cũng không phải là chiếc công tắc điện để chỉ nhấn on/off.

Một lái xe dạn dày là biết cách sử dụng phanh cho hợp lý, giống như câu cửa miệng dân lái xe chuyên nghiệp hay truyền tai nhau cho người mới vào nghề, "không biết dùng phanh là tài xế kém, dùng quá nhiều phanh là tài xế tồi". Một tài xế làm chủ được hệ thống phanh là khi nhận biết được sự ảnh hưởng của tốc độ, điều kiện thời tiết, mặt đường... đến thời gian, lực đạp chân phanh.

Dù trong đường đua hay ngoài đường phố, có 3 bước chính trong một kỹ thuật phanh hiệu quả. Trước tiên, bắt đầu khi xe đang ở tốc độ cao, đạp phanh nhanh, nhưng không đột ngột, sử dụng quá nhiều lực phanh sẽ khiến bánh xe bị khóa hoặc kích hoạt hệ thống chống bó cứng ABS trên những xe có tích hợp.

Sử dụng hợp lý chân phanh để an toàn nhưng vẫn đảm bảo tốc độ.

Thứ hai, khi hệ thống giảm xóc trước bắt đầu phản ứng với giai đoạn phanh đầu tiên, học cách cảm giác sự rung động trên chân từ bàn đạp và những phản hồi tới vô-lăng để biết được lốp trước có đang kiểm soát tình hình tốt hay không. Để giúp xe dừng hiệu quả, lái xe phải thật nhạy cảm và hiểu xe để biết được những gì đang xảy ra để điều chỉnh áp lực phanh cho phù hợp. Một sự thật là giữ phanh lâu sẽ khiến xe lâu dừng và có thể bị trượt. "Điều chỉnh" là yếu tố quan trọng trong giai đoạn này.

Bước thứ ba diễn ra vào điểm cuối của vùng phanh, thời điểm khi chiếc xe đã chậm lại, tới một vận tốc phù hợp để vào cua. Một lái xe giỏi thường giải phóng bàn đạp phanh, cho lực phanh từ lớn nhất về 0. Nhưng sẽ là không hiệu quả nếu thả phanh nhanh khiến những người ngồi hàng ghế khách bị giật. Giảm xóc trước và lốp của bất cứ loại xe nào cũng chịu áp lực lớn khi phanh, vì thế tăng độ bám đường. Nếu đột nhiên giải phóng phanh, có thể khiến lực bám và quán tính mất đột ngột, khiến xe không vững vàng khi vào cua.

Trong suốt thời gian vào cua, thân xe sẽ rất nhạy cảm khi đột ngột chuyển đổi phân bố trọng lượng. Do đó, sử dụng chân phanh cẩu thả trong quá trình này sẽ khiến xe mất cân bằng. Khi đã ra khỏi khúc cua, tăng ga để tiếp tục hành trình. Đó là lý thuyết cơ bản khi phanh ôtô, dưới đây là những kỹ thuật phanh cần thực hành.

Phanh theo ngưỡng

Phanh theo ngưỡng (threshold braking) là kỹ thuật phanh thường được áp dụng trong xe đua, nhưng đôi khi cũng phải dùng ngoài đường công cộng trong nhiều trường hợp bất ngờ. Với kỹ thuật này, người lái chủ động đạp phanh tới một lực tối đa và giữ sao cho chưa vượt qua giới hạn dẫn tới trượt bánh.

Để thực hiện được kỹ thuật này, người lái phải thực hành nhiều trong điều kiện tốc độ cao. Dấu hiệu nhận biết tốt nhất bao nhiêu lực phanh là đủ đó là độ rung của vô-lăng. Khi thực hành nhiều, lái xe sẽ cảm nhận được với độ rung tay lái như thế nào thì xe chuẩn bị trượt bánh.

Phanh theo nhịp

Phanh theo nhịp (cadence braking) là kiểu phanh được sử dụng phổ biến khi muốn dừng xe ở tốc độ cao mà không xảy ra rủi ro. Đây cũng chính là nguyên lý hoạt động cơ bản của hệ thống ABS, đó là nhấp nhả liên tục. Thay vì ECU điều khiển hệ thống phanh, lúc này lái xe chủ động chân phanh nhấp-nhả theo một nhịp độ đều đặn để xe từ từ dừng mà không bị khóa bánh vì phanh gấp.

Đường trơn trượt cần thanh theo nhịp tránh trượt bánh.

Tuy các xe ngày nay hầu hết đều được trang bị ABS nhưng tài xế vẫn nên thực hành kỹ thuật này để đảm bảo an toàn cao, nhất là khi xe chạy tốc độ cao vào vùng đường trơn trượt, mất độ bám đường.

Rà phanh

Rà phanh (trail braking) là kỹ thuật được sử dụng nhiều khi đua xe, cả ôtô và môtô lúc cần qua khúc cua với thời gian tối thiểu. Thay vì phanh để giảm tốc độ xe xuống ngưỡng thích hợp rồi bỏ phanh vào cua, tài xế vẫn giữ tốc độ cao và bắt đầu rà phanh bằng một lực vừa phải khi vào cua. Lúc đó xe vẫn giữ được một tốc độ cao mà không bị mất lái.

Phanh được giữ ở một ngưỡng liên tục cho tới khi xe an toàn thoát cua, để tập kiểu phanh này, tài xế phải cảm nhận một lực vừa đủ để xe vào cua an toàn mà vẫn đảm bảo tốc độ cao. Với môtô, tay lái sẽ rà phanh trước chứ không sử dụng phanh sau.

Giảm tốc kết hợp phanh và số

Đây được coi là kỹ thuật qua khúc cua nhanh nhất có thể mà các tay đua áp dụng, với những người mới, không quen tốc độ cao thì các thao tác kết hợp dưới đây có thể sẽ rất phức tạp để áp dụng.

Trước tiên, nhấc chân phải ra khỏi chân ga và nhấn chân phanh; trong khoảng một vài giây trước khi áp lực phanh có tác dụng cần đạp chân côn; tay phải đẩy cần số về số thấp khi đang giữ tay trái trên vô-lăng và vẫn giữ một áp lực phanh vừa đủ; sau khi về số thành công, nhẹ nhàng trượt mũi phải sang chân ga, chạm nhẹ và nhanh để đồng tốc giữa xe và động cơ, bỏ chân côn, đẩy toàn bộ chân phải sang chân ga và chờ thời điểm tăng tốc phù hợp để ra khỏi khúc cua