Phát huy giá trị văn hóa vùng miền qua lễ hội

Lễ hội đậm chất thiêng

Lễ hội Đền Vua Mai là lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, được tổ chức hàng năm nhằm ôn lại khí thế hào hùng của cuộc Khởi nghĩa Hoan Châu, đánh bại quân xâm lược phương Bắc, xây dựng nước Vạn An độc lập vào đầu thế kỷ thứ VIII. Hằng năm, bắt đầu từ ngày 12 - 15 tháng Giêng, lễ hội Đền Vua Mai được long trọng tổ chức, thu hút hàng vạn người về trẩy hội.

Ông Vương Hồng Thái - Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đàn cho biết, ngoài phần lễ trang trọng thì du khách còn được hoà mình vào không khí vui nhộn nhưng đậm đà tính dân tộc trong các trò chơi dân gian như đua thuyền truyền thống, đấu vật, đánh cờ…

“

Lễ hội Vua Mai là lễ hội lớn của nhân dân trong vùng, mỗi năm huyện đều có văn bản chỉ đạo sát sao trong việc thực hành các phần lễ và hội, sao cho tất cả những hoạt động diễn ra đảm bảo được tính linh thiêng và đậm chất văn hoá.

Ông Vương Hồng Thái - Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đàn

Nhân dân khắp vùng Nam Thanh - Bắc Nghệ không ai không náo nức khi về với Lễ hội Đền Cờn, một trong những lễ hội đặc sắc nhất trong các lễ hội mùa Xuân ở xứ Nghệ. Lễ hội Đền Cờn có quy mô lớn, lâu đời và giàu bản sắc văn hóa. Kể từ khi được khôi phục, lễ hội đã trải qua nhiều kỳ tổ chức với các nghi lễ truyền thống đặc sắc như: Lễ tế trầu, Lễ tế trâu, Lễ tế bánh, Lễ rước Thánh lên chùa tạ ơn, Lễ đại tế, đặc biệt là Lễ phát tích gắn liền với những huyền tích về “Giấc mộng Trần Anh Tông” hay “Truyền thuyết khúc gỗ thần”. Chính vì những giá trị lịch sử, tâm linh sâu sắc, Lễ hội Đền Cờn đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

Điều đặc sắc ở lễ hội này không chỉ diễn ra ở phần lễ, mà còn đến từ phần hội, đó là tục chạy Ói. Tục chạy Ói đã gắn bó với đời sống tinh thần của người dân nơi đây từ hàng trăm năm trước. Năm nay, tục chạy Ói diễn ra sau lễ cầu ngư vào sáng 18/2. Bốn chiếc kiệu, mỗi chiếc kiệu do 20 chàng trai khỏe mạnh ở làng biển Quỳnh Phương nâng lên, vừa chạy nhanh vừa tung kiệu lên không trung trong tiếng chiêng, trống rộn ràng và sự hò reo cổ vũ của hàng vạn du khách.

“

Tục chạy Ói là nghi thức đặc sắc mang đậm bản sắc văn hoá tâm linh trong Lễ hội Đền Cờn. Việc rước kiệu, tung kiệu trong lễ chạy Ói tái hiện sự tích dân làng Phương Cần xuống làng Phú Lương cướp khúc gỗ thần. Đây là hành động mang ý nghĩa tâm linh khi khúc gỗ thần được biểu hiện cho sự may mắn

Bà Đặng Phương Lan - Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hoá & Gia đình, Sở Văn hoá & Thể thao

Ngoài 2 lễ hội đặc sắc diễn ra ở vùng đồng bằng, ven biển thì các lễ hội diễn ra ở vùng cao Nghệ An cũng lưu giữ được tính thiêng, mang đậm bản sắc văn hoá vùng miền. Có thể kể đến như lễ hội Mường Ham ở xã Châu Cường, huyện Quỳ Hợp; lễ hội Hang Bua ở huyện Quỳ Châu; lễ hội Đền Vạn Cửa Rào ở Tương Dương... Đây là những lễ hội nhằm tưởng nhớ đến những vị thánh thần có công lập bản lập mường, dạy cho bà con dân bản biết trồng trọt, xây dựng cuộc sống ấm no.

Nét đặc sắc của lễ hội vùng cao Nghệ An đó là phần lễ vật dâng lên thành hoàng làng được bà con khắp bản mường cùng thực hiện. Lễ vật là những sản vật địa phương do bà con nuôi trồng được. Phần hội ở các lễ hội vùng cao vẫn còn giữ nguyên được các trò chơi dân gian như ném còn, đẩy gậy, nhảy sạp… không chỉ thu hút người dân khắp chín bản mười mường mà còn thu hút du khách thập phương gần xa, tạo nên bức tranh văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc.

Phát huy giá trị di sản

Nghệ An hiện có 26 lễ hội, trong đó có 19 lễ hội mùa Xuân diễn ra từ ngày 2/2 đến ngày 1/4. Đây là những lễ hội thu hút đông đảo du khách và được sự chuẩn bị chu đáo từ cấp huyện, cấp xã.

Bà Đặng Phương Lan – Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hoá và gia đình, Sở Văn hoá & Thể thao cho biết: Từ cuối tháng 12/2024, chúng tôi đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Văn bản số 11848/UBND–VX về việc tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2025. Văn bản nêu rõ: UBND các huyện, thành phố, thị xã tích cực tuyên truyền, quảng bá di tích lịch sử văn hoá, nguồn gốc của lễ hội gắn với văn hoá, con người Nghệ An. Quan tâm thực hiện các biện pháp hỗ trợ phục dựng, bảo vệ lễ hội truyền thống gắn với tổ chức các hoạt động văn hoá, thể thao, nhằm duy trì các giá trị văn hoá đặc sắc, tiêu biểu, đáp ứng đời sống tinh thần của nhân dân, nhất là các lễ hội truyền thống đã được ghi danh vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia như Lễ hội Đền Chín Gian, Lễ hội Ông Hoàng Mười, Lễ hội Đền Bạch Mã, Lễ hội Đền Thanh Liệt, Lễ hội Đền Quả Sơn, Lễ hội Đền Yên Lương, Lễ hội Đền thờ Nguyễn Cảnh Hoan...

Cũng theo bà Đặng Phương Lan, các lễ hội có nhiều yếu tố mang tính bản sắc như Lễ hội Đền Thanh Liệt, Lễ hội Đền Cờn… cần phải có những cách thức hướng dẫn quản lý trong khâu tổ chức, tránh việc mất an toàn trật tự, không để chen lấn xô đẩy hay mất an ninh trật tự. Bên cạnh đó, ngoài những nghi lễ mang tính đặc trưng nhằm phát huy giá trị bản sắc văn hoá thì cũng có những phần hội mang hơi thở hiện đại. Điển hình như các trò chơi thể thao như bóng chuyền, những cuộc thi trình diễn trang phục dân tộc hay những chương trình nghệ thuật phù hợp thị hiếu người dân và du khách.

“Trước đây nhiều người cho rằng, đưa những trò chơi hiện đại vào lễ hội sẽ có chiều hướng đánh mất bản sắc, nhưng qua thời gian, các đơn vị đã có cách thức tổ chức phù hợp, chuyển tải nhịp nhàng những giá trị vừa giải trí, vừa tôn vinh những cái đẹp, cái hay của cuộc sống đương đại. Thiết nghĩ, những phần hội sôi nổi đó cũng góp phần làm nên dấu ấn cho từng địa phương" - bà Phương Lan cho biết.

Nói về việc bản tồn và phát huy các giá trị văn hoá qua hoạt động lễ hội, ông Bùi Công Vinh - Phó Giám đốc Sở Văn hoá & Thể thao cho biết: Hiện nay, hầu hết các lễ hội đều có xu hướng đổi mới. Không chỉ dừng lại ở hình thức truyền thống, lễ hội còn được mở rộng với nhiều hoạt động phụ trợ như triển lãm, hội chợ ẩm thực, giao lưu văn nghệ…

“

Nhiều lễ hội có sáng kiến áp dụng công nghệ hiện đại như đèn led, âm thanh kỹ thuật cao để làm mới không gian tổ chức lễ hội. Đổi mới là cần thiết để phù hợp với thời đại, nhưng nếu không cân bằng, có thể khiến lễ hội mất đi bản sắc truyền thống. Vì thế, điều quan trọng nhất là làm thế nào để lễ hội đáp ứng được tiêu chí thu hút du khách nhưng vẫn phải giữ được nét riêng bản sắc của từng địa phương, từng vùng miền.

Ông Bùi Công Vinh - Phó Giám đốc Sở Văn hoá & Thể thao