(Baonghean) - Từ thực tế thoái hóa về gen của cây ăn quả có múi, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Bắc Trung bộ đã lập dự án, xây dựng chương trình “Nhân giống, bảo tồn và phục tráng cây ăn quả có múi sạch bệnh tại nơi nguyên sản”. Qua 6 năm nghiên cứu (2006 - 2011), nhiều giống cây đã được công nhận và trồng đại trà, đem lại nguồn lợi kinh tế cho người nông dân như: cam Xã Đoài, quýt PQ1, bưởi hồng Quang Tiến... Các giống này có ưu điểm năng suất cao, chất lượng quả ngon, có giá trị hàng hóa lớn..
Giống bưởi hồng Quang Tiến chất lượng tương đương với giống bưởi
Phúc Trạch.
Nói về giống cam Xã Đoài, ông Phạm Văn Chương - Giám đốc Viện KHKT- NN Bắc Trung bộ cho biết: Những năm 80 của thế kỷ trước, diện tích trồng cam Xã Đoài tại Nghi Lộc lên tới 400ha, nhưng nay thu hẹp còn không đến 10ha; nhiều vườn nguồn gen cây đã có hiện tượng thoái hoá, năng suất giảm sút. Mặt khác, trong quá trình chăm sóc, người nông dân chưa áp dụng đúng quy trình kỹ thuật, không chú trọng đến việc cắt tỉa, tạo tán, do đó tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển gây hại nặng như bệnh chảy gôm, sâu đục gốc, đặc biệt là bệnh vàng lá (greening)… Trên cơ sở phục tráng và nhân giống theo quy trình tạo và chọn giống hiện đại, Viện đã thực hiện Đề tài: "Nghiên cứu phục hồi và phát triển cam Xã Đoài ở vùng nguyên sản". Sau 3 năm nghiên cứu, từ 82 cây chọn ban đầu, Viện đã tuyển chọn ra 5 cây đạt tiêu chuẩn cây đầu dòng, được Hội đồng Khoa học tỉnh Nghệ An đánh giá và công nhận. Những cây đầu dòng đều sinh trưởng và cho quả chất lượng, được đưa vào sử dụng chồi ghép để nhân giống phục vụ nhu cầu sản xuất ở địa phương và một số vùng trồng cam khác trong và ngoài tỉnh. Hiện nay, Viện đã xác định và lưu giữ được 100 cây So; xây dựng được mô hình sản xuất giống cam Xã Đoài sạch bệnh trên diện tích 2 ha tại vùng nguyên sản và ghép được trên 40.000 cây con cung cấp cho khoảng trên 80 ha sản xuất đại trà.
Trung tâm Nghiên cứu Cây ăn quả và cây công nghiệp (CAQ & CCN) Phủ Quỳ (thuộc Viện KHKT- NN Bắc Trung bộ) đã thu thập giống quýt ngọt từ Cai Lậy- Tiền Giang và trồng thử nghiệm thành công tại vùng đất đỏ bazan Phủ Quỳ; đặt tên là quýt PQ1... Gia đình anh Nguyễn Thanh Vân, ở xã Minh Hợp - Quỳ Hợp, từ năm 2008 mua giống quýt PQ1 về trồng trên diện tích 1ha với mục đích rải vụ; vì giống này chín muộn, dễ tiêu thụ và giá bán luôn cao hơn các giống cam quýt chính vụ khác tại địa phương. Sau 4 năm trồng, anh Vân đã thu hoạch được 2 vụ quả, năm 2010 thu được 25 tấn quả, cho thu nhập 150 triệu đồng, năm 2011 sản lượng đã tăng lên 32 tấn; với giá bán trung bình 15.000 đồng/kg đã thu lãi gần 200 triệu đồng... Theo tính toán của anh Vân thì quýt PQ1 đang cho giá trị kinh tế cao nhất so với các loại cây trồng khác trên địa bàn...
Đánh giá về hiệu quả kinh tế giống quýt PQ1, bà Võ Thị Tuyết - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cây ăn quả và cây công nghiệp Phủ Quỳ cho biết: " Sau 10 năm trồng khảo nghiệm và 8 năm theo dõi trong vườn sản xuất tại Trung tâm, quýt PQ1 có nhiều ưu điểm nổi trội, sinh trưởng và phát triển tốt ở cả 3 tiêu chí cao cây, đường kính tán và đường kính gốc; phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng vùng đất Phủ Quỳ. Hiện giống quýt PQ1 đã được Bộ NN&PTNT công nhận sản xuất thử tại Bắc Trung bộ. Riêng trên địa bàn tỉnh, diện tích được mở rộng lên hơn 65ha, nhiều hộ dân đưa vào trồng thay thế dần những loại cây ăn quả khác kém hiệu quả trước đây".
Đối với giống bưởi Hồng Quang Tiến, bà Võ Thị Tuyết cho biết thêm: Vừa qua, nhóm nghiên cứu của Trung tâm đã có báo cáo khảo nghiệm giống bưởi hồng Quang Tiến với hai giống trồng đối chứng là bưởi Phúc Trạch và bưởi Pumelo. Trên diện tích 1,3 ha, sau 3 năm khảo nghiệm cả 3 giống sinh trưởng tốt và đến năm thứ 7 đều có quả; giống bưởi Hồng Quang Tiến cho 144 quả/cây, mỗi quả nặng trung bình 1,11kg; giống Pumelo 142 quả/cây, nặng 1,12 kg/quả; giống Phúc Trạch 94 quả/cây, nặng 0,76 kg/quả. Kể từ năm thứ 7 trở đi đã có sự chênh lệch đáng kể về năng suất: giống Hồng Quang Tiến đạt 27,55 tấn/ha, Pumelo 27,74 tấn/ha, Phúc Trạch 9,94 tấn/ha; chất lượng bưởi hồng Quang Tiến múi giòn mọng nước, có vị ngọt thanh không the đắng, tương đương với giống Phúc Trạch. Về khả năng chống chịu sâu bệnh, bưởi hồng Quang Tiến cũng chống chịu tốt hơn so với hai giống đối chứng... Tại vùng đất Phủ Quỳ, giống bưởi hồng Quang Tiến được mở rộng khoảng hơn 20ha, trong đó có 15 - 16 ha đã cho quả; sản lượng năm thứ nhất đạt hơn 1tấn/ha, từ năm thứ 4 trở đi năng suất trung bình trên 50 tấn /ha.
Công tác phục tráng, nhân giống và lai tạo chọn ra những cây đầu dòng có chất lượng cao của Viện KHKT- NN Bắc Trung bộ trong thời gian qua là rất cần thiết cho tỉnh nhà; đáp ứng nhu cầu tiêu thụ hoa quả tươi cho địa phương và thị trường nội địa, đồng thời nâng cao sự hiểu biết về kỹ thuật trồng trọt, giải quyết việc làm và góp phần xoá đói giảm nghèo cho nông dân.
