Vì sao cây cam Phủ Quỳ ngày càng bị bệnh nặng?

Bởi vùng cam lớn nhất tỉnh ở một số xã thuộc huyện Quỳ Hợp với diện tích 2.787 ha, chiếm 55% tổng diện tích cam toàn tỉnh đang bị bệnh vàng lá gân xanh, quả và lá rụng nhiều.

Cam Quỳ Hợp bị rụng nhiều do bị bệnh. Ảnh: Tư liệu

Điển hình như hộ gia đình ông Lê Quang Hòa ở xóm Minh Đình, xã Minh Hợp có vườn cam rộng trên 4 ha, cam mới trồng được 4 - 5 năm cho thu hoạch vụ đầu, với hy vọng sẽ làm giàu từ cây cam trên diện tích vào loại nhiều nhất, nhì xã Minh Hợp. Nhưng gần 1/3 số cây cam trong vườn cam nhà ông nhiễm bệnh vàng lá gân xanh, quả ít, nhỏ lại rụng gần hết. Thấy khó cứu chữa, ông Hòa đã dùng cưa cắt bỏ những cành cam bị bệnh.

Những cây bị nhiễm bệnh nặng, ông Hòa đào nhổ cả cây lên để trồng lại cây khác. Nhưng đến vụ cam năm 2018 này, vườn cam nhà ông Hòa không những không giảm bệnh vàng lá gân xanh mà số cây bị nhiễm bệnh còn nhiều hơn năm 2017.

Hiện tại vùng cam Quỳ Hợp, Nghĩa Đàn người trồng cam đang rất lo lắng khi cây cam vàng lá, quả đang non chưa đến ngày thu hoạch mà cả lá và quả đã rụng đầy gốc.

Vậy, cây cam bị bệnh gì? Vì sao bệnh này ngày càng phát triển mạnh gây ảnh hưởng lớn đến người sản xuất?.

Quan sát kỹ từng cây cam bị bệnh, ta sẽ thấy có những triệu chứng sau: trên lá bị bệnh, phiến lá hẹp, lá nhỏ hơn, khoảng cách giữa các lá ngắn lại, lá có màu vàng, gân chính ở giữa lá và các đường gân phụ có màu xanh, nên có tên gọi là bệnh vàng lá gân xanh phổ biến trên cây cam, quýt (tên khoa học là bệnh greening). Những cây cam, quýt bị bệnh greening vào giai đoạn nặng, đào gốc lên sẽ thấy rễ cây bị thối, đa phần rễ tơ bị mất dần, chỉ còn lại rễ chính; thậm chí rễ chính cũng bị thối. Những triệu chứng nói trên xuất hiện trên từng cành, từng cây trong vườn cam.

Người dân xã Minh Hợp (Quỳ Hợp) nhặt cam rụng từ những cây cam bị bệnh. Ảnh tư liệu.

Nguyên nhân gây bệnh vàng lá gân xanh ở cam quýt là do chủng vi khuẩn Candidatus loài Liberibacter Asiaticus (LAS) châu Á gây ra. Vi khuẩn này tấn công vào mạch dẫn của cây rồi bệnh được lây lan do rầy chổng cánh truyền vi khuẩn từ cây bị bệnh sang cây chưa bị bệnh, từ đây lây qua mắt ghép khi ta nhân giống.

Loại bệnh này cho đến nay chưa có thuốc đặc trị phòng trừ có hiệu quả. Những năm gần đây, bệnh vàng lá gân xanh ở cây cam phát triển mạnh và nhất là năm 2017, 2018; bệnh phát triển với tốc độ quá nhanh ở hầu hết các vườn cam vùng Quỳ Hợp, Nghĩa Đàn, Tân Kỳ… Nguyên nhân là do phong trào đua nhau trồng cam và hầu hết trồng bằng cây giống được ghép bằng mắt ghép lấy từ cây bị bệnh mà không hề biết trước.

Điển hình nhất, tại huyện Quỳ Hợp có đến 9 cơ sở tư nhân chuyên sản xuất giống cam bằng phương pháp lấy mắt ghép ở cành cam ghép vào gốc cây trấp để bán tự do với giá rẻ từ 10.000 - 12.000 đồng/cây giống. Khi hỏi một hộ dân bán giống thì đều được khẳng định là giống tốt, nhưng thực tế chưa được cơ quan nào kiểm nghiệm.

Để khắc phục và hạn chế bệnh vàng lá gân xanh ở cây cam cần làm tốt mấy biện pháp sau:

Trồng cây khỏe, cây sạch bệnh, tuyệt đối không dùng vườn cam đã có cây bị bệnh để nhân giống, kể cả bằng phương pháp chiết cành và phương pháp lấy mắt để ghép; Chặt bỏ những cây cam đã bị bệnh đem tiêu hủy, ngăn không cho lây lan bệnh sang cây khác; Những vườn cam đã bị bệnh nặng, mạnh dạn xóa bỏ để vừa cải tạo lại đất, vừa vệ sinh đồng ruộng và tiếp tục trồng các loại cây ngắn ngày trong thời gian 1 - 3 năm, tốt nhất là trồng các loại cây họ đậu, sau đó trồng lại cam; Trồng cây chắn gió quanh vườn cam bằng các cây: xoài, dâm bụt hoặc trồng xen ổi nhằm hạn chế rầy chổng cánh vào truyền bệnh.

Vườn cam sạch bệnh là mong ước của nhiều người trồng cam. Ảnh: Thái Hiền

Ngoài ra, nên tạo tán, tỉa cành để vườn cam thoáng, hạn chế giao tán các cành giữa cây này với cây khác. Bón phân đủ, bón cân đối đạm, lân, kali. Hạn chế bón đạm quá nhiều dễ làm cây cam ra lộc non nhiều, tạo cơ hội cho rầy chổng cánh tụ tập để đẻ trứng, phá hoại và truyền bệnh lây lan ra diện rộng.

Người trồng thường xuyên thăm vườn cam, phát hiện có con rầy chổng cánh, lập tức phun thuốc phòng trừ ngay bằng các loại thuốc: Trebon 0,15 - 0,02%, Sherpa 0,1 - 0,2%, Sherzol 0,1 - 0,2%, Bassa, Confidor… phun từ 500 - 600 lít nước thuốc đã pha cho 1 ha (1 sào 25-30 lít nước thuốc).

Về mặt quản lý nhà nước, ngành Nông nghiệp tỉnh và các huyện, thành, thị phải thường xuyên kiểm tra các cơ sở nhân giống cam có đảm bảo các tiêu chuẩn nhân và sản xuất giống cam sạch bệnh không. Nếu không đảm bảo đình chỉ ngay, cần thiết phải xử lý hành chính theo luật giống cây trồng đã quy định.

Về lâu dài, tỉnh, ngành Nông nghiệp cần giao cho một số đơn vị trong ngành nông nghiệp có đủ điều kiện cả về cơ sở vật chất kỹ thuật và con người có đủ trình độ chuyên môn kỹ thuật để nhân và sản xuất giống cam tốt, cam sạch bệnh phục vụ yêu cầu sản xuất.