Mua muối, mỹ tục đầu năm

(Baonghean) - Dân gian có câu "đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi" để nói về phong tục, tập quán của người Việt trong năm mới. Đặc biệt, với ngư dân vùng biển, mọi người đều quan niệm, mua muối trắng đầu năm sẽ đem đến nhiều niềm vui, sức khỏe, an lành cho cả năm.

Ở miền chân sóng xã Sơn Hải (Quỳnh Lưu), phong tục "đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi" đã trở thành một nét đẹp truyền thống không thể thiếu của người dân nơi đây. Với nghề nghiệp chính là đi biển, muối dự trữ quanh năm để cung cấp cho những con tàu vươn khơi bám biển dài ngày, muối dùng để làm nước mắm, ruốc nên không bao giờ thiếu trong mỗi gia đình. Thế nhưng sau giao thừa, sau khi dâng nén hương thơm thành kính lên bàn thờ tổ tiên, thì việc đầu tiên của người dân nơi đây là mua bát muối trắng để cầu may mắn, phúc lộc, mưa thuận gió hòa, trời yên biển lặng.

Mua muối đầu năm mới với hy vọng may mắn cả năm.

Ông Nguyễn Văn Thuật (xã Sơn Hải - Quỳnh Lưu) cho biết: Theo quan niệm của người xưa, muối xua đuổi tà ma, đem lại nhiều an vui cho gia đình. Nét đẹp mua muối đầu năm còn có ý nghĩa cầu mong sự đậm đà, đồng thuận trong gia đình, sự mặn mà trong tình đoàn kết giữa con người với con người, may mắn cho những chuyến biển với cá bạc đầy khoang. Nét đẹp này đã trở thành niềm tin ăn sâu bám rễ vào trong mỗi người con dân biển giúp cho con người có thêm sức mạnh, niềm tin để thực hiện những dự định, những phấn đấu, những cố gắng của mình trong cả năm.

Đó cũng là quan niệm chung của người dân vùng biển Sơn Hải nói riêng, Quỳnh Lưu nói chung. Cụ Phạm Trọng Hà (85 tuổi) một trong những ngư dân lão luyện vùng sông nước vẫn nhớ như in: Sau lễ cúng Giao thừa, bố tôi đem bát muối trắng ra bến cá, rắc xung quanh con thuyền của gia đình cầu mong một mùa biển bội thu, trời yên biển lặng. Theo quan niệm của người dân quê tôi, ngày đầu năm mới chỉ có đàn ông mới được bước lên thuyền thể hiện sức mạnh cường tráng để vươn khơi bám biển, còn phụ nữ chân yếu tay mềm không được bước lên thuyền. Và tục lệ đó đã theo gia đình tôi suốt nhiều thế hệ. Giờ đây, khi tôi già yếu, con trai tôi thay tôi thực hiện việc thiêng liêng đó.

Muối được bán ngay tại các di tích để phục vụ nhân dân đi lễ chùa đầu năm

Để có muối cung cấp cho người dân đầu năm mới, những gia đình làm muối đã không quên cất dành một lượng nhất định muối trắng nhất, đẹp nhất dành để bán cho việc cúng lễ đầu năm. Bà Nguyễn Thị Nhã - người chuyên bán muối cho biết: Có nhà mua cả chục bát muối, không phải mua của một người bán mà hễ nghe tiếng rao "Ai muối đây, ai muối nào" thì lại mua thêm để lấy may và mong đem niềm vui cho người bán muối đầu năm mới.

Hạt muối không chỉ giúp người dân biển nhớ về kỷ niệm của một thời khó khăn giữa biển khơi, người đi biển chỉ ăn cơm với muối trắng còn tôm cá cất dành để bán kiếm tiền trang trải cuộc sống, mà muối trắng còn tượng trưng cho sự tinh khiết, luôn nhắc nhở anh em, bạn bè sống với nhau chân tình, đằm thắm. Anh bạn thân của tôi quê ở Diễn Bích (Diễn Châu) xa quê đã lâu, mỗi dịp về Tết anh không quên mua bát muối trắng đầu năm đem vào Sài Gòn. Với anh, đây không phải là chỉ để lấy may cho riêng bản thân, cho gia đình mà để nhớ lại một phong tục đẹp của người dân vùng biển: đó là mỗi khi sáng canh cả gia đình anh cùng mua muối để cầu may và chính nét đẹp ấy đã tạo nếp gia phong và xây mái ấm đoàn kết, chia sẻ và yêu thương.

Người dân xóm Kim Liên - Diễn Kim - Diễn Châu trên đồng muối.

Không chỉ người dân biển mới có phong tục "đầu năm mua muối" mà người dân nhiều nơi cũng làm việc này trong năm mới. Chị Nguyễn Hồng Hà ở phường Trung Đô (thành phố Vinh) đầu năm mới không quên mua bát muối trắng để cầu xin trời đất phù hộ cho gia đình một năm được sung túc, an vui. Cũng chính từ quan niệm đó mà ở tại các chùa, đền, muối được bày bán bên cạnh hoa quả, vàng mã, đèn hương... người mua và người bán cười tươi vui vẻ để cùng chúc phúc cho nhau một năm mới bình an. Bà Dương Thị Hương (khối 3, phường Hà Huy Tập) cho hay: Năm nào đi lễ chùa đầu năm bà cũng mua muối trắng và bà không quên nói về giá trị, ý nghĩa của hạt muối trắng để các con cháu của bà luôn sống đẹp, sống tốt. "Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi" còn mang ý nghĩa của việc "mua muối đầu năm" ngoài việc để mong năm mới thuận lợi thì cha mẹ còn nhắc nhở các con, cháu biết tiết kiệm, không nên lãng phí trong chi tiêu để tích góp tiền bạc "cuối năm mua vôi" để dựng xây nhà mới.

Tục lễ "đầu năm mua muối" đã trở thành một nét đẹp truyền thống không thể thiếu của người dân biển nói riêng và người dân đất Việt nói chung. Chính vì nét đẹp đó mà chúng ta luôn giữ gìn được những giá trị văn hóa truyền thống rất riêng của “con Rồng cháu Tiên”.

Thu Hương