Những ngày tết nguyên đán , trong bữa cơm tiếp khách hàng ngày của đồng bào dân tộc Thái miền tây Nghệ Antừ mường trên bản dưới ngoài những món ăn với xôi nếp nương ém chặt trong típ như Pá pình ( cá nướng) thịt lợn nướng lá bưởi, cá chua...cùng những loại bánh gói bằng nếp dành làm quà mừng tuổi chocon trẻ như bánh sừng trâu, bánh họ cà tôm ( loại chưng bánh gói bằng nếp hình vuông không nhân, chỉ nhỏ như chiếc nem chua xứ Thanh) nhất khoát không thể thiếu Họ mọc- một loại đồ ăn đặc trưng chỉ có ở người Thái, rất bổ dưỡng và cũng rất dân giã.
Có nhiều loại Họ mọc, loại nào cũng ngon , cũng mang hương vị cho riêng từng loại, nhưng có lẽ ngon và phổ biến hơn cả là Họ mọc làm từ cá sông và Họ mọc làm từ thịt gàtrộn với bột gạo tẻ gói bằng lá dong xanh. Gạo tẻ được giã nhỏ trong chiếc Loỏng- Vật dụng đa chức năng không thể thiếu trong bất cứ gia đình người dân dân tộc Thái nào- Gạo giã xong được trộn với cá sông hoặc thịt gà băm nhỏ.Thêm các gia vị muối,hạt dổi nướng, ớt xanh...Nếu Họ mọc làm từ thịt gà còn thêm củ sả thái nhỏ giã dập và tăng thêm mùi thơm có thể thêm chút lá chanh, đơn giản vậy nhưng cũng không mấy dễ để chiếc Họ mọc đạt đến độ “ đặc sản”. Muốn Họ mọc thực sự thơm ngon,khi đãi khách được nhận những lời khen thực lòng, người phụ nữ Thái cúng khá kỳ công trong các khâu chuẩn bị và gói những chiếc Họ mọc hấp dẫn.Sau khi trộn lẫn các thứ gia vị với bột gạo tẻ xong, xúc từng thìa lớn vào cho vào những tấm lá dong rửa sạch cắt gọn xếp lớp dày vừa phải và gói chặt...Thông thường mỗi chiếc Họ mọc khoảng 400-500 Gram. Gói xong được xếp vào nồi hông bằng gỗhông trong khoảng thời gian độ 1 giờkhi toả mùi thơm đặc trưng của gạo , của thịt gà chín là được. Nhắc xuống lấy ra xếp gọn vào chiếc sọt nan đặt cẩn thận trong gian bếp.Với đồng bào dân tộc Thái miền tây Nghệ An, thường vào dịp tết nguyên đán mỗi nhà vẫn gói mươi , mười lăm cho đến vài chục Họ mọc tuỳ theo từng nhà..Sẽ là điều tự hào xen lẫn niềm vui của chủ nhà khi trong mâm cơm đãi khách ngày tết , gói Họ mọc bóc ra toả mùi thơm quyến rũ và được khách nhẩn nha bằng hết trong thích thú kèm theo hớp rượu trắng.
Là món ăn dân giã nhưng với nhiều người khi đến thăm các bản làng miền tây Nghệ An và dịp tết nguyên đán được thưởng thứcHọ mọc,hẳn sẽ xem đây là một đặc sản, một món ăn mang đậm phong cách văn hoá người vùng cao.../.
Ảnh: Họ mọc trong mâm cỗ tết người dân dân tộc Thái miền tây Nghệ An
Lê Bá Liễu
