Thêm một cuốn Tốp Lai được phát hiện ở Nghĩa Đàn
(Baonghean) - Đó là cuốn Tốp Lai được viết bằng chữ Thái cổ hệ Lai Tay hiện đang được bảo quản tại nhà ông Lô Bình Dương, 85 tuổi, ở Mường Khăng (nay gọi là xóm Đồng Sằng), thuộc xã vùng sâu Nghĩa Hội, huyện miền núi Nghĩa Đàn, Nghệ An.
|
“Tốp Lai” là một hình thức sinh hoạt văn dân gian của đồng bào dân tộc Thái ở Nghệ An khá phổ biến những năm xa xưa, nay không mấy người còn biết đến, cách sử dụng gần với lối bói Kiều bằng truyện Kiều ở miền xuôi. Mỗi người chỉ được “Tốp Lai” một lần khi cầm cuốn sách “Tốp Lai” trên tay.
Khác với cuốn Tốp Lai chữ Thái hệ Lai Tay được phát hiện ở bản Cố xã Châu Thái do ông Vi Văn Biến cất giữ được chép bằng tay trong một cuốn sách mỏng 24 trang, cuốn Tốp Lai tại Mường Khăng này lại được chép tay bằng bút mực trên một mặt của 24 miếng giấy dày cắt ra từ những bao bì cũ, mỗi miếng có kích cỡ bằng quân bài Tú lơ khơ. Sát mép phần trên ngay chính giữa được dùi một lỗ nhỏ để xỏ dây liên kết các miếng giấy với nhau, đánh số thứ tự từ 1 đến 24.
|
Ông Lô Bình Dương là một trong số rất ít người còn lại ở Mường Phăng am hiểu và đọc thông, viết thạo chữ Thái hệ Lai Tay. Nguồn gốc cuốn “Tốp Lai” này ông tự tay chép lại từ bản gốc có từ thời xưa của một bà Mo dân tộc Thái ở bản Đồng Be (xã Nghĩa Trung, huyện Nghĩa Đàn) vào năm 1963. Những năm 1970 về trước, vào mùa xuân hay những ngày đầu tháng.. người dân trong Mường vẫn thường xuyên đến xin xem. Sau đó do nhiều nguyên nhân, việc xem “Tốp Lai” không còn được công khai phổ biến, không còn mấy người biết đến nữa. Tuy nhiên, ông vẫn cất giữ cẩn thận và xem như là cuốn sách cổ quý hiếm, chỉ mong có dịp được đưa ra giới thiệu về một sinh hoạt văn hoá mang đậm bản sắc dân tộc Thái đang có nguy cơ mai một.
Lê Bá Liễu