Nơi thể hiện quan điểm và cách ứng xử với thiên nhiên của Chủ tịch Hồ Chí Minh

BNA - Vườn cây trong khuôn viên Phủ Chủ tịch có diện tích hơn 65.000 m² với hàng nghìn. Các loài cây ở đây được trồng xen kẽ làm cho cảnh quan thêm phần sinh động. Mỗi loài cây trong vườn Bác đều mang một ý nghĩa sâu xa và cao đẹp, là bài học quý báu của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tình yêu và cách ứng xử với thiên nhiên và tình yêu thương con người. Qua đó, giúp chúng ta hiểu thêm về quan điểm sống và cách ứng xử của Người.

Tình yêu thiên nhiên của Bác Hồ thể hiện trước hết ở việc phát động “Tết trồng cây” vào dịp đầu năm mới (1959) và nhiều lần Người viết báo nói về lợi ích của việc trồng cây. Cứ đến dịp “Tết trồng cây” hàng năm, chúng ta lại nhớ về câu thơ giản dị nhưng mang đạm giá trị triết lý: “Mùa xuân là tết trồng cây/ Làm cho Đất nước càng ngày càng xuân”. Và trong Di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân, Người vẫn không quên căn dặn: “Nên có kế hoạch trồng cây trên đồi. Ai đến thăm thì trồng một cây làm kỷ niệm. Trồng cây nào thì phải tốt cây ấy. Lâu ngày, cây nhiều sẽ thành rừng, sẽ tốt cho phong cảnh và lợi cho nông nghiệp”.

Bác Hồ tham gia “Tết trồng cây” . Ảnh tư liệu

Khu Phủ Chủ tịch, nơi Bác Hồ làm việc và sinh sống từ tháng 12/1954 vốn là khoảng đất trống um tùm cỏ dại. Từ lúc về đây, Người chỉ đạo việc cải tạo đất để trồng rau và cây ăn quả. Sau mỗi ngày làm việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường dành một khoảng thời gian nhất định để chăm sóc vườn cây, ao cá và hướng dẫn anh chị em cán bộ tăng gia sản xuất. Nhờ vậy, vườn cây, thảm cỏ quanh năm xanh tốt, kết hợp với hồ nước mát tạo nên một quang cảnh trong lành, khoáng đạt. Cây trong vườn Phủ Chủ tịch có rất nhiều loài tạo thành hệ sinh thái thực vật phong phú, đa dạng, tạo ấn tượng cho mỗi du khách trong nước và quốc tế đến tham quan.

Những cây gắn với kỷ niệm của cuộc đời Bác được gọi là cây di tích. Đó là cây vú sữa của đồng bào miền Nam gửi tặng năm 1955 do tự tay Bác trồng và chăm sóc. Năm 1958, khi chuyển sang làm việc tại nhà sàn, Bác đề nghị đưa cây vú sữa sang trồng cạnh nhà để hàng ngày tiện chăm sóc, vì miền Nam luôn ở trong trái tim Người. Năm 1962, nhân dân xã Nam Tiến (Lâm Thao, Phú Thọ) gửi biếu Bác trái dừa hai mầm, Bác căn dặn anh em: “Đây là giống dừa lạ, các cô, các chú nên trồng gần đường để sau này giới thiệu với mọi người”. Nay hai thân dừa đã vươn cao, trĩu quả và che bóng mát cho du khách mỗi khi qua lại. Trên con đường chính từ Phủ Chủ tịch đến ngôi nhà sàn có một cây đa với ba nhánh rễ tạo nên một thế vững chãi. Vào năm 1965, anh em làm vườn phát hiện một chùm rễ nhỏ từ trên cành rủ xuống định cắt bỏ nhưng Bác gợi ý kéo rễ đa xuống đất để không vướng lối đi, lại tạo cho thế cây vững chắc. Làm theo Người hướng dẫn, phải gần ba năm sau mới đưa được rễ cây xuống đất. Lúc này, Bác nói: “Đưa rễ đa xuống đất tuy là việc nhỏ nhưng để thực hiện được cũng không dễ dàng mà cần phải có lòng kiên trì phấn đấu ắt sẽ thành công”. Và từ đó, cây có tên gọi là cây đa kiên trì. Một hôm, sau trận gió lớn, Bác ra vườn thấy một cây đa con nằm trơ trọi trên mặt đất. Nghĩ tới các cháu thiếu nhi, Bác đề nghị trồng lại ngay bãi cỏ đầu đường, cạnh giàn phong lan tạo dáng để các cháu thiếu nhi mỗi lần vào thăm Bác sẽ vui chơi được thoải mái. Chung quanh ao cá có rất nhièu cây cổ thụ thuộc họ bách xanh có xuất xứ từ vùng đầm lầy Nam Mỹ. Vì rễ cây có hình dáng giống những pho tượng phật nên Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt tên là cây bụt mọc. Trong số đó, có một cây bị mối ăn ruỗng gần hết phần thân, mọi người định bỏ đi, Bác liền hướng dẫn anh em làm vườn cạo bỏ phần ruột bị mối ăn, lấy rơm và vôi cho vào thân cây để diệt côn trùng và tạo thân giả, sau đó trát kín bằng xi măng. Một thời gian sau, cây phát triển bình thường. Trong một hội nghị về công tác cán bộ, Bác liên hệ câu chuyện này và căn dặn: “Cây cối giống như con người, trồng bao nhiêu năm mới được, cứ thấy cây bị bệnh mà chặt đi thì phí công, phí của, nên cây bị bệnh thì phải tìm cách cứu chữa; người mắc khuyết điểm thì phê bình, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm để tiến bộ chứ không nên gạt bỏ”.

Bên cạnh đó, nhiều cây trong khuôn viên Phủ Chủ tịch còn gắn với tình đồng chí, tình hữu nghị với bè bạn quốc tế. Cạnh nhà sàn có loài cây quanh năm màu lá xanh tươi nên Người gọi là cây xanh bốn mùa. Loại cây này Bác đưa về từ chuyến thăm Trung Quốc năm 1957 với mong muốn đưa về trồng thử, nếu phù hợp với khí hậu Việt Nam sẽ nhân rộng việc trồng cây ở các đường phố để những người công nhân vệ sinh đường phố đỡ phần vất vả, mệt nhọc. Dọc đường ven ao dẫn vào ngôi nhà sàn, có hai cây y lan cao lớn được Người trồng vào dịp Liên Xô phóng thành công hai con tàu vũ trụ Phương Đông 5 và Phương Đông 6 bay sóng đôi và đặt tên cho chúng là cây vũ trụ. Tháng 5/1966, thăm đảo Hải Nam (Trung Quốc) thấy có loại cây cọ có thể ép dầu làm thực phẩm, nghĩ đến cuộc sống đồng bào còn nhiều khó khăn, Bác quyết định đem về để nhân giống nếu chúng phát triển tốt. Hiện trong khuôn viên vẫn còn ba cây cọ dầu mà Người đem về từ hơn 40 năm trước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh còn tham gia cải tạo, chăm sóc vườn cây trong những giờ rảnh rỗi, góp phần làm cho cảnh quan thêm phần sạch đẹp, trong lành. Bác thường nhắc nhở những người làm vườn: “Các chú, các cô trồng cây phải biết để dành đất trồng rau”. Ngoài cây ăn quả, cây lấy gỗ và cây cảnh, khu vườn Phủ Chủ tịch có có nhiều loài hoa, mỗi loài mang một màu vẻ, hương sắc khác nhau và gợi nhớ những kỷ niệm về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trước nhà sàn và dọc đường ven bờ ao có hàng râm bụt gợi nhớ phong cảnh Làng Sen quê hương. Loài phong lan khoe sắc màu tinh kiết. Các loài hoa bưởi, cam, xoài... toả hương thơm ngát. Những cây hoa ban màu tím, màu trắng được trồng xen kẽ làm nên vẻ phong phú của khu vườn. Ven ao cá có hoa phượng thắm, chùm liễu đỏ tươi, hoa sữa toả hương... Quanh ngôi nhà 54 là những cây hoàng lan, ngọc lan có hương thơm dìu dịu và giàn ti gôn đua sắc tím. Trước nhà sàn, những khóm mộc, sói, nhài, dạ hương, mẫu đơn được trồng trong các ô đất nhỏ làm không gian nơi đây luôn phảng phất hương thơm

Vườn cây trong Khu Di tích Bác Hồ mang ý nghĩa sâu sắc đối với tất cả mỗi chúng ta. Đây không chỉ là vấn đề cây trồng, vườn tược mà còn thể hiện rõ nét quan điểm vì môi trường và cuộc sống con người của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

(Tổng hợp tài liệu Hội thảo “Bác Hồ với thiên nhiên và sinh vật cảnh”, tháng 5/2010)

Công Kiên