Cây nhót chữa kiết lỵ, hen suyễn

Cây nhót (Elaegagnus latifolia L.) thuộc họ nhót (Elaeagnaceae), tên khác là hồ đồi tử, người Tày gọi là lót, bất xá.

Nhiều bộ phận của cây nhót được dùng làm thuốc theo kinh nghiệm dân gian như lá (chủ yếu), quả, rễ, cả cây tầm gửi sống ký sinh trên cây.

Nhân dân ở một số nơi thường lấy lá nhót tươi 20-30g hoặc lá phơi khô 6-12g, thái nhỏ, sao vàng, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày để chữa kiết lỵ do trực khuẩn và hội chứng tiêu chảy. Có thể dùng dưới dạng thuốc bột hoặc nấu cao làm viên. Kinh nghiệm này đã được các nhà khoa học trong nước kiểm chứng thấy chế phẩm lá nhót có tác dụng kháng khuẩn làm ức chế mạnh sự phát triển của các chủng Shigella shigae, S.flexneri, S. sonnei và S. dysenteriae týp 3. Tác dụng này chính là do thành phần tanin có trong lá nhót với hàm lượng cao cùng với saponin và polyphenol. Đồng thời, thuốc cũng có tác dụng hạn chế quá trình viêm cấp và mạn tính. Dùng riêng hoặc phối hợp lá nhót với vỏ cây chân danh (đỗ trọng nam) với liều lượng bằng nhau. Cùng với tác dụng trên, lá nhót và rau sam, nhọ nồi, cỏ sữa lá to, búp ổi (mỗi thứ 10g) phơi khô, tán nhỏ, rây bột mịn hoặc làm thành viên. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 15g.

Để chữa hen suyễn, có thể dùng những phương thuốc có lá nhót sau đây:

- Lá nhót tươi 50g, rửa sạch, giã nát, thêm ít nước, gạn uống với 4g bột mai ba ba đốt tồn tính (Nam dược thần hiệu).

- Lá nhót phơi khô, tán bột, mỗi lần uống 6-12g với nước cơm.

- Lá nhót 30g phơi khô, lá bông bông 20g. Lá nhót phơi khô, tán nhỏ, rây bột mịn. Lá bông bông làm sạch lông nhiều lần bằng cách lấy bàn chải cứng đánh nhẹ lên hai mặt lá trên một cái săng đặt trong chậu nước hoặc hơ lá qua lại trên lửa cho cháy hết lông, thái nhỏ, phơi tái, tẩm mật, sao khô, hoặc tẩm nước gừng, sao vàng, hạ thổ, rồi tán bột mịn. Trộn đều hai bột, sắc với nước, thêm đường, uống 2-3 lần trong ngày. Nên uống xa bữa ăn. Nước sắc có vị đắng và tanh, uống vào có thể thấy mỏi chân tay, đau mình mẩy, tiêu lỏng, nhưng ở mức độ nhẹ và hiếm gặp.

Quả nhót cũng có tác dụng như lá nhót. Ngày dùng 5-7 quả xanh, phơi khô, thái nhỏ, rồi sắc uống.

Rễ nhót có tác dụng chữa thổ huyết, đau họng, khó nuốt, với liều dùng 30g một ngày, sắc uống. Dùng ngoài, rễ nhót phơi khô, thái nhỏ, nấu nước tắm rửa chữa mụn nhọt, ghẻ lở.

Tầm gửi sống ký sinh trên cây nhót cũng được dùng với tác dụng làm săn, chữa tiêu chảy dưới dạng thuốc sắc với liều lượng như lá nhót.

Theo (Sức khỏe & đời sống) - nt