Phát huy, gìn giữ giá trị Khu di tích Phan Bội Châu

(Baonghean.vn) - Phan Bội Châu (tên thật là Phan Văn San), hiệu Hải Thụ, sau lấy hiệu là Sào Nam và nhiều bút danh khác. Ông sinh ngày 26/12/1867 trong một gia đình nhà Nho nghèo ở làng Đan Nhiệm, nay là xã Xuân Hòa, huyện Nam Đàn.



Chân dung cụ Phan Bội Châu.

Năm 1964, Phan Bội Châu cùng với Nguyễn Hàm và một số đồng chí khác thành lập Duy Tân hội, chọn Kỳ Ngoại Hầu Cường để làm minh chủ, chủ trương khôi phục nền độc lập dân tộc. Đầu năm 1905, ông sang Nhật rồi quay về phát động phong trào Đông Du (1905 - 1908). Sau nhiều năm bôn ba ở nước ngoài, năm 1925, Phan Bội Châu bị thực dân Pháp bắt ở Thượng Hải (Trung Quốc) và chúng lén lút đưa về Hà Nội. Trước áp lực từ phong trào đấu tranh của nhân dân trong cả nước, thực dân Pháp buộc phải ân xá, đưa về giam lỏng ông ở Huế 15 năm (1925 - 1940). Ông đã mất ở Huế ngày 29/10/1940 trong niềm tiếc thương vô hạn của nhân dân cả nước. Sự nghiệp cứu nước của Phan Bội Châu không thành nhưng cuộc đời hoạt động cách mạng của ông là một ngôi sao sáng trên bầu trời cách mạng Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX.

Những di tích lịch sử văn hóa liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của Phan Bội Châu tại Huế gắn với hình ảnh ông già Bến Ngự, gồm: Ngôi nhà tranh số 53 đường Phan Bội Châu, ở dốc Bến Ngự, nhà thờ, lăng mộ và nghĩa địa mang tên Phan Bội Châu ở đồi Quảng Tế, xã Thủy Xuân. Nhà bia thờ Ấu Triệu Lê Thị Đàn, Lăng mộ Tăng Bạt Hổ, dãy bia con Ky, con Vá...

Đặc biệt, tại quê hương ông - Thị trấn Sa Nam, Đảng bộ, Chính quyền, nhân dân huyện Nam Đàn đã trùng tu, phục dựng lại ngôi nhà xưa của Cụ Phan thành Khu lưu niệm để ngày ngày đón rất nhiều đoàn khách trong nước, quốc tế tới thăm, tưởng niệm, bày tỏ lòng thành kính, ngưỡng mộ tới một bậc anh hùng xả thân vì độc tập tự do của nước nhà.

Khu lưu niệm Phan Bội Châu gồm 2 ngôi nhà gỗ lợp tranh thưng phên nứa, bố cục kiểu chữ L, theo hướng Đông Nam và Tây Nam, được xây dựng trên khoảng đất rộng. Vườn di tích được trồng các loại cây ăn quả như cam, chanh, bưởi, hồng, nhãn, mít, vú sữa, cau..., mang đậm dấu ấn làng quê xứ Nghệ.

Tượng Phan Bội Châu tại Khu di tích.

Trong hai ngôi nhà di tích còn lưu giữ các hiện vật quý gắn với quãng đời cụ Phan thời kỳ sống tại quê hương: Chiếc cối giã gạo bằng đá xanh, chuồng và cần cối bằng gỗ lim để ở hồi văn bên phải của nhà lớn là kỷ vật của bà Phổ, bà Giải San trong những ngày tần tảo nuôi chồng, nuôi con. Bộ phản gỗ và yên thư để ở gian ngoài của nhà lớn là nơi Cụ Phan dùi mài kinh sử và là nơi Cụ đàm đạo thơ văn, bàn việc nước với các sỹ phu trong vùng. Đặc biệt, trong di tích còn lưu giữ bộ tràng kỷ bằng tre, giá sách bằng gỗ và những cuốn sách học chữ của cụ Phan thời niên thiếu.

Bên cạnh hai ngôi nhà di tích còn có nhà trưng bày được xây dựng ở phía Tây khu di tích, kiến trúc vừa mang tính truyền thống, vừa hiện đại. Nội dung trưng bày thể hiện 3 phần chính (Quê hương, gia đình và xã hội; Sự nghiệp cứu nước của Phan Bội Châu; Tình cảm của quê hương và hậu thế đối với Phan Bội Châu), với hàng trăm bức ảnh tư liệu quý, hiện vật gốc và các tài liệu khoa học mang tính nghệ thuật cao, tái hiện lại những nét cơ bản về cuộc đời và sự nghiệp cứu nước của cụ Phan Bội Châu, đáp ứng nguyện vọng của quần chúng nhân dân trong và ngoài nước khi đến viếng thăm, tưởng niệm danh nhân.

Hàng năm, vào dịp kỷ niệm ngày sinh (26/12), ngày mất (19/10) của Cụ Phan Bội Châu, lãnh đạo, nhân dân tỉnh Nghệ An, huyện Nam Đàn đều tổ chức chu đáo Lễ dâng hương tưởng niệm người con ưu tú của quê hương xứ Nghệ đã cống hiến trọn đời mình cho dân tộc.

Du khách tới tham quan Khu di tích Phan Bội Châu

Ngày 29/7/2004, UBND tỉnh đã ký quyết định phê duyệt Dự án đầu tư tôn tạo nâng cấp khu di tích lưu niệm Phan Bội Châu, giao Ban quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh làm chủ đầu tư, với các hạng mục: sửa chữa nhà lưu niệm, sân vườn, nhà trưng bày, tượng cụ Phan Bội Châu, xây mới nhà làm việc và tiếp đón khách, nâng cấp hệ thống điện và cấp thoát nước. Dự án chia làm hai giai đoạn với tổng kinh phí gần 9 tỷ đồng. Sau 7 năm triển khai (từ năm 2005 đến nay), Dự án đã hoàn chỉnh những hạng mục quan trọng cuối cùng. Đặc biệt, nhân kỷ niệm 145 năm ngày sinh của Cụ (26/12/2012), UBND tỉnh, Sở VH-TT và DL, UBND huyện Nam Đàn sẽ tổ chức lễ khánh thành bức tượng cụ Phan. Đây là công trình có ý nghĩa quan trọng nằm trong tổng thể chung của dự án.

Ông Nguyễn Văn Thanh – Trưởng Ban Quản lý DTDT tỉnh, cho biết: Năm 2006, tỉnh tổ chức phát động cuộc thi sáng tác mẫu tượng Phan Bội Châu. Có hơn 10 tác giả trong tỉnh, trong nước tham gia. Ban tổ chức đã quyết định chọn mẫu tượng của cố họa sỹ Đào Phương. Bức tượng cao 3m, phần bệ cao 1,5m, thể hiện bằng đá nguyên khối và được khởi công tạc tượng từ tháng 10/2012. Ngoài kinh phí của dự án, bức tượng cụ Phan tại Khu lưu niệm còn được tạc dựng bằng tấm lòng của con cháu trong dòng họ, toàn bộ tổng kính phí 1,4 tỷ đồng.

Cùng với nhà lưu niệm, nhà trưng bày những kỷ vật liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp Phan Bội Châu, bức tượng cụ Phan sẽ góp thêm phần trang trọng cho khu di tích, phục vụ tốt công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.

Thanh Thủy