Cần đổi tên cho di tích đã xếp hạng ở Quỳnh Bảng

(Baonghean) - Di tích Nhà thờ họ Hồ Đình, Quỳnh Bảng (Quỳnh Lưu) được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh năm 2009. Sau ngày đón nhận Bằng công nhận di tích vào tháng 12/2009, nhiều bà con họ tộc Hồ Đình ở Quỳnh Bảng và các địa phương khác nữa đã có đơn kiến nghị được xem xét đổi tên cho di tích, vì cho rằng tên gọi “Nhà thờ họ Hồ Đình, Quỳnh Bảng” là chưa đúng với thực tế lịch sử và nội dung ý nghĩa của di tích là đề cao công lao của nhân vật lịch sử (Tướng công Hồ Đình Đê).

Mặt khác tên gọi này còn mang tính chung, bởi vì trong xã Quỳnh Bảng có tới 7 nhà thờ họ Hồ Đình, cả trung chi, tiểu chi (vô hình chung Bằng công nhận di tích đặt ở nhà thờ nào cũng được). Nhận được các đơn thư kiến nghị của bà con họ Hồ Đình về vấn đề trên, Ban Quản lý di tích - danh thắng (QL DT-DT) tỉnh cũng đã có 2 công văn phúc đáp (số 39/CV-QLDT ngày 12/3/2012 và số 250/CV-QLDT ngày 25/9/2012) cho rằng tên gọi “Nhà thờ họ Hồ Đình - Quỳnh Bảng” như trong Bằng công nhận di tích “là chính xác”.

Căn cứ vào hồ sơ xếp hạng di tích và qua thực tế tìm hiểu tại địa phương, chúng tôi nhận thấy việc tên gọi “Nhà thờ họ Hồ Đình - Quỳnh Bảng” là có nhiều điểm chưa hợp lý, chưa đảm bảo tính khoa học. Dù rằng, quá trình lập hồ sơ xếp hạng đã tiến hành đúng trình tự, quy trình khá chặt chẽ. Việc xác minh tên cho di tích cũng được các cấp tiến hành một cách khá cẩn trọng.



Nhà thờ họ Hồ Đình.

Cụ thể là có tới hai cuộc họp tại UBND xã Quỳnh Bảng nhằm thông qua hồ sơ và có hẳn một cuộc họp xác minh tên gọi di tích vào ngày 18/8/2009, sau đó được HĐKH Sở VH-TT&DL thông qua mới trình UBND tỉnh ra quyết định xếp hạng. Vậy, vì sao vẫn có điểm chưa hợp lý? Thứ nhất là từ năm 1997, di tích này đã được UBND tỉnh đưa vào danh mục quản lý theo Quyết định số 1306 với tên gọi đền thờ Hồ Đình Đê - Quỳnh Bảng. Đến năm 2000, ngành Văn hóa có kế hoạch nâng cấp, phục hồi di tích này trình UBND tỉnh cũng giữ tên gọi đó (thể hiện qua Công văn số 271/CV-QLDT ngày 3/4/2000).

Điểm chưa hợp lý thứ hai là trong hồ sơ xếp hạng do Ban QLDT-DT lập, ngay phần đầu tên gọi cũng đã xác định rõ: “Ngoài tên gọi trên, nhân dân quanh vùng còn gọi là đền Tự Pháp. Tự Pháp là tên húy của ông Hồ Đình Đê - vị tổ thứ 7 của họ Hồ Đình. Lịch sử di tích này vốn là đền Tự Pháp thờ Tướng công Hoa Quận công Hồ Đình Đê - người có công lớn được các triều đại Lê - Nguyễn ban tới 6 đạo sắc phong, cho dân làng tổ chức thờ phụng. Vẫn theo hồ sơ xếp hạng di tích, còn nêu: “Năm 1929 do đền bị hư hỏng nặng, chỉ còn Hậu cung nên họ tộc Hồ Đình đưa nhà thờ họ vào phụng thờ chung để bảo vệ. Kiến trúc và đồ tế khí của tòa Trung điện hiện nay chính là kiến trúc và đồ tế khí gốc của tòa Hậu cung đền Tự Pháp. Vì vậy, nhà thờ còn có tên gọi đền Tự Pháp”.

Tuy đã xác định rõ như vậy nhưng lại vẫn giữ tên gọi Nhà thờ họ Hồ Đình - Quỳnh Bảng là không “dính dáng” gì đến lịch sử của di tích “vốn là đền Tự Pháp” và cả kiến trúc, đồ tế khí cũng là hiện vật gốc của đền Tự Pháp, di tích cũng đang tọa lạc trên đất cũ của đền Tự Pháp.

Điểm chưa hợp lý thứ ba là trong hồ sơ xếp hạng cũng như trong danh mục quản lý trước đó hàng chục năm đều đề cao công đức của nhân vật lịch sử là Tướng công Hồ Đình Đê mà tên gọi di tích khi được xếp hạng lại không thể hiện được tên tuổi, công trạng của nhân vật lịch sử đó.

Điểm chưa hợp lý thứ tư là ngay trong cuộc họp nhằm xác minh tên gọi di tích ngày 18/8/2009 tại trụ sở UBND xã Quỳnh Bảng có ý kiến của thành viên hội đồng gia tộc họ Hồ Đình đã đề nghị: “Về tên gọi đề nghị gọi là Nhà thờ Tự Pháp… vì muốn gắn công lao của ông Hồ Đình Đê vào nhà thờ” (ý kiến ông Hồ Đình Thành). Thế nhưng khi kết luận cuộc họp này đã không hề xét đến thực tế lịch sử. Kết luận cuộc họp còn thể hiện thiếu tính khách quan và sự mâu thuẫn: “Chúng ta khẳng định nhà thờ họ Hồ Đình được tu sửa lại trên nền đền thờ ông Hồ Đình Đê” và tiếp đó kết luận: “Thống nhất tên gọi từ năm 1929 đến nay là Nhà thờ họ Hồ Đình - xóm Tân Giang, Quỳnh Bảng và sẽ giữ nguyên tên gọi đó”. Tại sao lại chỉ lấy tên gọi từ năm 1929 (năm tu sửa nhà thờ) vô hình trung đã cắt bỏ lịch sử trước đó của di tích, đây không chỉ bất hợp lý mà còn thể hiện thiếu tính khoa học.

Thiết nghĩ, đề nghị của họ Hồ Đình là hợp tình, hợp lý vì gợi nhớ tới lịch sử di tích (đền Tự Pháp) nhưng vẫn chưa đầy đủ, nên gọi Nhà thờ họ Hồ Đình - Tự Pháp có thể gắn kết cả di tích xưa và di tích mới tôn tạo. Việc định lại tên gọi cho di tích bảo đảm tính khoa học, tôn trọng thực tế lịch sử, phù hợp ý nguyện người dân là cần thiết. Mong rằng các ngành liên quan cần xem xét, bảo đảm tính lịch sử, khách quan, nghiêm túc để khắc phục sai sót nêu trên.

Mai Hồ Minh