Bao giờ chấm dứt?

(Baonghean) - Đi vào hoạt động từ năm 2007, từ đó đến nay cụm công nghiệp (CCN) Hưng Lộc (xã Hưng Lộc, TP. Vinh) luôn bị phản ánh do liên quan tới các vấn nạn về tiếng ồn, khói, bụi, mùi, nước thải gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống cư dân trong vùng... Để chấm dứt tình trạng ô nhiễm, xóa đi hình ảnh xấu hiện tại, chính quyền thành phố cần có những giải pháp cụ thể để lập lại trật tự ở CCN này...

Khói đen xả ra từ ống khói lò đốt của Công ty TNHH Thanh Đô (ảnh chụp ngày 29/5/2014).

Nhếch nhác, ô nhiễm

Cụm công nghiệp Hưng Lộc nằm lọt trong khu dân cư 2 xóm Hòa Tiến, Mỹ Hạ, cách trụ sở xã Hưng Lộc chừng hơn 500 m. Không tường rào, cổng, nơi đây chỉ độc một chiếc biển báo nằm cạnh đường vào: "Cụm công nghiệp Hưng Lộc". Trục đường chính của cụm công nghiệp, hai bên hành lang là cây bụi, rác thải, chất thải của trâu, bò và các loại nguyên, vật liệu như gỗ cây, ván ép, đá… của các doanh nghiệp. Vôn va đường trở thành sân phơi nguyên liệu gỗ; bờ kè thì sụp vỡ ở nhiều nơi. Hệ thống mương nước thải mất hết nắp đậy, đổ sập hoàn toàn do các loại vật liệu chất đống đè lên. Hầu như ở công ty nào cũng có những ống dẫn nước thải tống ra ngoài, chảy lênh láng khắp nơi. Nhiều cột khói chỉ cao dăm mét xả những luồng khói bụi đen bốc mùi hết sức khó chịu.

Hiện tại, đứng chân trên cụm công nghiệp Hưng Lộc có 11 doanh nghiệp gồm: Công ty TNHH Thanh Đô (sản xuất ván ép), Công ty TNHH Vinh An (sản xuất bột đá siêu mịn), Công ty TNHH sản xuất và thương mại Hải Hiền (sản xuất giấy vệ sinh), Công ty CP Sơn Thạch Thảo (chế biến nông sản), Công ty kinh doanh thương mại Á Đông (chế biến lâm sản), Công ty TNHH sản xuất và thương mại Thái Hưng (chế biến lâm sản), Công ty CP vận tải 85 (chế biến lâm sản), Công ty TNHH dinh dưỡng quốc tế Việt Đức (sản xuất thức ăn gia súc), Công ty TNHH Thiện Mỹ (kinh doanh vật liệu xây dựng), Doanh nghiệp tư nhân Long Thành (sản xuất giấy), Công ty CP nhựa Hùng Linh (sản xuất ống nước). Trong quá trình sản xuất, kinh doanh tại địa bàn cụm công nghiệp Hưng Lộc, hầu hết các doanh nghiệp đều bị nhắc nhở, xử lý hành chính vì vi phạm pháp luật về môi trường.

Đối với Công ty TNHH Thanh Đô, đầu năm 2010, UBND TP.Vinh đã kiểm tra phát hiện: Chưa xây dựng hệ thống xử lý khói thải lò hơi; chưa đăng ký chủ nguồn chất thải nguy hại, chưa thực hiện quan trắc, giám sát môi trường định kỳ hàng năm; chưa có giấy phép khai thác nước ngầm dưới đất theo quy định. Ngoài buộc phải có biện pháp khắc phục, UBND TP.Vinh còn yêu cầu công ty này không được tùy tiện phơi gỗ ép tại những nơi không được phép. Cũng trong năm 2010, kiểm tra Công ty TNHH sản xuất thương mại Hải Hiền, phát hiện: Nước thải công nghiệp chưa được xử lý theo nội dung đã đăng ký tại bản cam kết bảo vệ môi trường; khí thải lò đốt chưa được xử lý đáp ứng yêu cầu quy chuẩn; chưa có giấy phép khai thác nước ngầm theo quy định; chưa đăng ký chủ nguồn chất thải nguy hại; còn tình trạng đổ rác thải bừa bãi trong khuôn viên. Với Công ty TNHH Vinh An, năm 2010 đã vi phạm khi chưa đăng ký chủ nguồn chất thải nguy hại; chưa có giấy phép khai thác nước ngầm; vệ sinh công nghiệp chưa tốt; việc đổ đá trong quá trình sản xuất làm phát sinh nhiều bụi, ảnh hưởng đến môi trường và người dân xung quanh...

Tại báo cáo việc thực hiện pháp luật bảo vệ môi trường của cụm công nghiệp Hưng Lộc của Ban Quản lý cụm công nghiệp Nghi Phú - Hưng Lộc gửi Thường trực HĐND thành phố nêu: 10/11 doanh nghiệp đã có bản cam kết bảo vệ môi trường, doanh nghiệp tư nhân Long Thành chưa làm các thủ tục đăng ký bảo vệ môi trường; các cơ sở sản xuất chưa lắp đồng hồ để đo lưu lượng xả thải nên không xác định được khối lượng nước thải phát sinh; phần lớn các cơ sở sản xuất chưa thực hiện đúng cam kết bảo vệ môi trường, chưa thực hiện quan trắc đánh giá môi trường định kỳ; phần lớn chưa thực hiện việc kê khai, nộp phí môi trường đối với nước thải...

Dân kêu, cơ sở lo lắng

Hái những ngọn rau muống cùn mằn trong đám ruộng nước bùn đen, bà Nguyễn Thị Định (72 tuổi, trú tại xóm Mỹ Hạ, xã Hưng Lộc) thở dài: Kể chi hết cái nạn ô nhiễm ở khu vực ni. Nhìn ruộng rau của nhà tui đây thì biết. Khói bụi ngày càng nhiều, mương thoát nước trong khu công nghiệp sập hết, nước thải tràn hết ra ngoài đồng ruộng, ngấm vào nước sinh hoạt của dân. Ở hai xóm Mỹ Hạ, Hòa Tiến, người già, trẻ em thì hay mắc bệnh đường hô hấp, lúa thì kém sản lượng. Dân khổ vì ô nhiễm lắm...". Cùng hái rau với bà Định, chị Hoàng Thị Lương (47 tuổi) than: "Nói nhiều cũng chán rồi. Ngày xưa khi chưa có cụm công nghiệp, vùng này không khí trong lành lắm. Mỗi khi có mưa, nhà nào cũng hứng đầy các bể để lấy nước ăn. Giờ thì chịu chết. Mái nhà nào cùng bám đầy bụi đen, mưa ròng rã mấy ngày vẫn thấy nước đen chảy xuống. Về đây vào chiều tối, hoặc ban đêm mới thấy khói bụi từ các lò đốt làm khổ dân như thế nào. Khói bụi đen từ các lò đốt của các doanh nghiệp chế biến gỗ, giấy bốc cuồn cuộn, vây bủa lấy khu dân cư...".

Không chỉ cư dân Hưng Lộc than vãn mà những cán bộ, chiến sỹ Kho K55 Cục Hậu cần, Quân khu 4 cũng khổ vì nạn ô nhiễm nước thải, khói bụi từ cụm công nghiệp Hưng Lộc. Khu tập thể và nơi làm việc của cán bộ, chiến sỹ Kho K55 chỉ cách các công ty sản xuất giấy Long Thành, Hải Hiền cụm công nghiệp Hưng Lộc một con đường. Vì vậy, để chống khói bụi, họ phải dùng các tấm nhựa, rèm chắn bít cửa chính, cửa sổ. Theo Thượng úy Nguyễn Hồng Anh, mỗi khi các doanh nghiệp vận hành thiết bị máy móc, đốt lò thì khói bụi rất nhiều. Khói và bụi mang theo mùi hôi gắt rất khó chịu làm ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của mọi người.

Về nắm bắt thực trạng cụm công nghiệp Hưng Lộc, chúng tôi đã gặp hầu hết các cán bộ hai xóm Mỹ Hạ, Hòa Tiến, nơi chịu tác động lớn nhất của vấn nạn ô nhiễm môi trường. Với những cán bộ này, nạn ô nhiễm môi trường đã "nói quá nhiều" và "chán ngán lắm rồi". Theo Xóm trưởng xóm Mỹ Hạ, ông Nguyễn Duy Thân: "Báo chí đến với nhân dân nhiều, lãnh đạo các cấp về gặp gỡ cũng lắm nhưng rồi cũng chẳng thấy giải quyết gì. Khi phê duyệt cụm công nghiệp, cứ nghĩ người dân Hưng Lộc sẽ được hưởng lợi trong chuyển đổi ngành nghề, có thêm việc làm từ kinh doanh các loại hình dịch vụ. Vậy nhưng, ngoài phải hứng chịu những chất độc thải ra của các doanh nghiệp thì có gì hơn...".

Với Xóm trưởng xóm Hòa Tiến, ông Nguyễn Trọng Bình: "Các doanh nghiệp nhựa Hùng Linh, đá Vinh An lâu nay ngừng sản xuất; doanh nghiệp Á Đông đã đầu tư mới thiết bị lò đốt, tuy nhiên tình hình ô nhiễm giảm thiểu chưa đáng kể vì chất thải ra từ các doanh nghiệp sản xuất gỗ, giấy vệ sinh vẫn tác động rất xấu đến môi trường làm nhân dân rất bức xúc...". Trưởng ban mặt trận xóm Mỹ Hạ, ông Trần Khắc Chính thẳng thắn: "Theo tôi có 2 giải pháp. Hoặc di dời cụm công nghiệp, hoặc phải đưa các doanh nghiệp vào khuôn khổ quy định của pháp luật. Giải pháp thứ nhất là khó nhưng giải pháp thứ hai thì sẽ thực hiện được nếu làm nghiêm. Cứ doanh nghiệp nào vi phạm, gây tác động xấu đến môi trường thì đóng cửa, buộc ngừng sản xuất...".

Chính quyền xã Hưng Lộc cũng rất đau đầu với các vấn đề bất cập của cụm công nghiệp. Theo ông Nguyễn Văn Hà - Chủ tịch UBND xã, Hưng Lộc có 4 địa chỉ tác động xấu đến môi trường, gồm: Bệnh viện Đa khoa tỉnh, cụm công nghiệp Hưng Lộc, Bệnh viện Quân y 4 và nghĩa trang thành phố. Trong đó, ô nhiễm ở cụm công nghiệp là đáng ngại nhất. Chính quyền xã đã tổ chức họp, yêu cầu các doanh nghiệp xử lý ngay các hạn chế tồn tại dẫn đến gây ô nhiễm môi trường. Đó là việc các ống khói quá thấp, hệ thống xử lý nước thải không đảm bảo, đường mương dẫn nước thải bị sập đổ... Các doanh nghiệp cũng nhận trách nhiệm, vậy nhưng còn một số doanh nghiệp chưa có biện pháp khắc phục. Xã Hưng Lộc đã thảo văn bản gửi thành phố nói rõ thực trạng để có biện pháp xử lý nhưng chưa được giải quyết.

Lập lại trật tự

Trao đổi với phóng viên về hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp và vấn nạn ô nhiễm, theo ông Trương Quốc Tuấn, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp cụm công nghiệp Hưng Lộc thì hạ tầng của cụm công nghiệp nói chung có nhiều hạn chế: Cụm công nghiệp Hưng Lộc có nhiều doanh nghiệp sản xuất giấy, chế biến gỗ, nhựa thông... tác động đến môi trường lớn, rất cần có một hạ tầng kỹ thuật gồm điện, đường giao thông, mương thoát nước... đảm bảo tiêu chuẩn. Trên thực tế, hạ tầng ở đây chưa đảm bảo, nhất là hệ thống mương thoát nước thải. Là cụm công nghiệp nhưng sát khu dân cư, không có khoảng ngăn, tường rào chung, cổng vào ra, vậy nên ai vào mặc ý, làm gì tùy thích. Cụm công nghiệp cũng chưa có đường ống dẫn nước sinh hoạt… Về vấn nạn ô nhiễm, ông Trương Quốc Tuấn thừa nhận còn nhiều doanh nghiệp thiếu ý thức, trong sản xuất đã xả thải khói bụi, nước thải gây ô nhiễm môi trường; tùy tiện sử dụng mặt bằng, hành lang đường làm nơi chứa vật liệu, gây hỏng hệ thống mương thoát nước, đường giao thông, cống... Tuy nhiên, ông Tuấn cũng cho rằng vai trò quản lý của Nhà nước chưa tốt.

Cụm công nghiệp Hưng Lộc có tổng diện tích 8,89 ha được phê duyệt tại Quyết định số 1041/QĐ-UB ngày 25/3/2003 của UBND tỉnh. Dù đi vào hoạt động từ năm 2007 nhưng cho đến nay quy hoạch còn dang dở, do gặp khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng. Ông Nguyễn Chí Thông - Phó phòng Kinh tế, TP. Vinh cho biết: "Thành phố gặp khó khăn trong kinh phí giải phóng mặt bằng, đất bố trí tái định cư. Bên cạnh đó, một số hộ dân không nhất trí với chính sách đền bù giải phóng mặt bằng Nhà nước đã quy định...". Cụm công nghiệp Hưng Lộc được phê duyệt dự án đầu tư hạ tầng tại Quyết định số 4221/QĐ-UB-CN ngày 5/11/2004 của UBND tỉnh với tổng kinh phí 22.750.000.000 đồng; được thực hiện từ năm 2005. Tuy nhiên, hạ tầng kỹ thuật đến nay chưa thực sự được hoàn thiện.

Tại Báo cáo số 58/BC-UBND ngày 15/5/2014 của UBND TP. Vinh, các hạng mục đã đầu tư thực hiện gồm san lấp mặt bằng, hệ thống giao thông, điện, cấp thoát nước... với tổng kinh phí khoảng 18 tỷ đồng. Hiện nay, đang tiếp tục thực hiện giai đoạn cuối hệ thống mương thoát nước. Ngày 23/4/2014, UBND Thành phố Vinh tiếp tục có Công văn số 1700/UBND-KT trong đó khẳng định còn tình trạng một số doanh nghiệp chưa chấp hành các quy định của pháp luật tại các cụm công nghiệp, và chỉ đạo các phòng, ban liên quan của thành phố phối hợp với Công an thành phố tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm những doanh nghiệp vi phạm, không tuân thủ bảo vệ môi trường.

Từ năm 2006, UBND Thành phố Vinh ban hành Quyết định số 11/2006/QĐ.UBND về việc ban hành điều lệ quản lý khu công nghiệp, trong đó nêu rõ trách nhiệm của các phòng, ban liên quan và của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Chí Thông, do hoạt động kiêm nhiệm nên các phòng, ban của thành phố rất khó theo sát mọi hoạt động ở các cụm công nghiệp. Bên cạnh đó, ở cụm công nghiệp Hưng Lộc, các doanh nghiệp được ưu đãi chỉ phải thuê đất chứ không phải thuê hạ tầng như các khu công nghiệp khác, nên kinh phí duy tu sửa chữa gặp khó khăn, nhất là trong bối cảnh hiện nay.

Ông Hà Thanh Tĩnh, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Vinh, Trưởng Ban quản lý đầu tư xây dựng cụm công nghiệp Nghi Phú - Hưng Lộc, cho biết: “Những bất cập ở cụm công nghiệp Hưng Lộc, Thành phố Vinh đều nắm bắt đầy đủ, tuy nhiên vẫn chậm giải quyết, hoặc giải quyết chưa đủ nghiêm. Mới đây, đoàn giám sát của HĐND thành phố thực hiện việc giám sát tại cụm công nghiệp Hưng Lộc. Tại phiên họp HĐND thành phố cuối tháng 6 này, UBND thành phố sẽ nêu ra những vấn đề bất cập tại cụm công nghiệp Hưng Lộc, qua đó, kiến nghị bổ sung kinh phí duy tu, sửa chữa và hoàn thiện các hạng mục hạ tầng kỹ thuật. Với trách nhiệm của thành phố, sẽ tăng cường hơn nữa công tác quản lý nhà nước, buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của pháp luật về môi trường, mỹ quan cụm công nghiệp...".

Chủ tịch Hội Doanh nghiệp cụm công nghiệp Hưng Lộc, ông Trương Quốc Tuấn cũng có ý kiến đề xuất: "Bên cạnh việc buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định pháp luật về môi trường, phải có đầu tư sửa chữa nâng cấp hạ tầng kỹ thuật và phải có sự quản lý chặt chẽ. Theo tôi, chính quyền thành phố nên tổ chức một cuộc họp với sự tham dự của tất cả các doanh nghiệp ở đây. Cái gì doanh nghiệp chưa làm theo quy định thì buộc phải tuân thủ; trong vấn đề đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, cần phân định rõ hạng mục nào do Nhà nước rót kinh phí, hạng mục nào huy động doanh nghiệp. Đồng thời, phân định cụ thể trách nhiệm công tác quản lý của thành phố, chính quyền xã, các doanh nghiệp...".

Một thực tế là không riêng gì cụm công nghiệp Hưng Lộc, tại các cụm công nghiệp khác trên địa bàn Thành phố Vinh như Nghi Phú, Đông Vĩnh cũng tồn tại các bất cập về môi trường, ảnh hưởng xấu đến mỹ quan, gây bức xúc trong nhân dân. Những bất cập này đã tồn tại qua nhiều năm. Là một đô thị loại I, chính quyền thành phố cần quan tâm giải quyết dứt điểm.

Nhật Lân