Scotland tách ra độc lập khỏi Anh: Ai được, ai mất?

(Baonghean) - Trong tuần này, ngày 18/9 là một ngày lịch sử với Scotland và Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland với cuộc trưng cầu ý dân về việc Scotland có tách ra độc lập khỏi Anh hay không. Chỉ cần 50%+1 người dân nói “Có” trong cuộc bỏ phiếu này thì Scotland sẽ trở thành một quốc gia độc lập. Vậy, tại sao sau khi gắn bó hơn 300 năm nay, Scotland lại muốn “ra ở riêng”; và ai được - ai mất nếu điều này xảy ra, nó sẽ ảnh hưởng và tác động đến phong trào ly khai của khu vực châu Âu?

Người ủng hộ việc tách khỏi Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland biểu tình trước trụ sở đài BBC ở Glasgow, Scotland. Ảnh: Reuters

Động lực của phong trào này là mặc dù sáp nhập vào Vương quốc Anh kể từ năm 1707, nhưng thực tế Scotland vẫn giữ sự độc lập về hệ thống pháp luật, giáo dục và có những bản sắc văn hóa riêng. Trong khi đó, việc vẫn có Chính phủ và Quốc hội riêng nhưng lại không còn là một quốc gia có chủ quyền và không được quyền gia nhập trực tiếp vào Liên Hợp quốc hay Liên minh châu Âu, càng khiến Scotland muốn tách ra độc lập. Người Scotland còn cho rằng, họ đang phải chia sẻ gánh nặng kinh tế với cả Vương quốc Anh và cả châu Âu, với hậu quả nặng nề của cuộc khủng hoảng tài chính và nợ công. Những người ủng hộ tin rằng, Scotland có thể thoát khỏi những hậu quả này khi độc lập, tiếp đó sẽ sử dụng nguồn lợi nhuận từ việc khai thác dầu mỏ ở Biển Bắc để xây dựng một xã hội thịnh vượng và công bằng hơn. Việc số người ủng hộ độc lập lần đầu tiên bứt phá giành 51% vừa qua đã khiến Scotland thực sự đặt kỳ vọng vào cuộc trưng cầu ý dân sắp tới; đồng thời cũng khiến Chính phủ Vương quốc Anh phải lo lắng, ngay lập tức đưa ra những lời cam kết tăng quyền tự trị cho Scotland.

Không khó hiểu vì sao Anh lại không muốn Scotland tách ra độc lập. Theo các chuyên gia, nước Anh trước đây từng ủng hộ Kosovo độc lập khỏi Serbia thì giờ đây, đến lượt London phải lo ngại cảnh Scotland học tập theo Kosovo. Bên cạnh đó, việc Scotland tách khỏi Vương quốc Anh rõ ràng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến vị thế quốc tế của nước này, khi Scotland chiếm 1/3 diện tích và là nơi Anh triển khai lực lượng tàu ngầm tên lửa hạt nhân Trident. Theo giới chuyên gia, năng lực quốc phòng của Anh chắc chắn bị ảnh hưởng nghiêm trọng, bởi chính quyền Scotland muốn Anh phải sớm đưa hạm đội Trident ra khỏi Scotland càng sớm càng tốt, nhằm khẳng định một Scotland độc lập không có vũ khí hạt nhân. Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Anh phải thừa nhận, nếu Scotland trở thành một nước độc lập, điều này sẽ gây ra sự rối loạn ở phần còn lại của Vương quốc Anh, như châm ngòi cho làn sóng đòi độc lập của xứ Wales hay Bắc Ireland và gây ra tình trạng bất ổn ở nước này. Nghiêm trọng hơn, nếu người dân Scotland ủng hộ độc lập, nhiều khả năng Thủ tướng Anh David Cameron sẽ chịu áp lực phải từ chức.

Không chỉ ảnh hưởng đến toàn Anh, thực tế, một nửa còn lại của Scotland cũng xác định được mình sẽ “mất gì” nếu tách ra khỏi UK. Nhiều doanh nhân Scotland đã bày tỏ lo ngại và gửi thư ngỏ về việc tách khỏi Vương quốc Anh sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai kinh tế nước này. Thậm chí, Ngân hàng Deutsche Bank mới đây đã cảnh báo, việc tách ra khỏi Vương quốc Anh có thể là một thảm họa đối với nền kinh tế Scotland. Bên cạnh đó, nếu tách ra khỏi Anh, Scotland sẽ mất đi vị thế của một liên minh chính trị mạnh như Vương quốc Anh, gặp khó trong việc thay đổi đồng tiền bảng Anh, hay một loạt các vấn đề về pháp lý khi phải thương lượng lại cùng hơn 14.000 hiệp ước quốc tế, trong đó có các hiệp ước về mối quan hệ giữa Scotland với Liên minh châu Âu. Khó khăn mới nhất là Chủ tịch Ủy ban châu Âu đã tuyên bố, Scotland khó trở thành thành viên của EU nếu tách ra khỏi Anh.

Không chỉ có vậy, giới quan sát dự báo, nếu Scotland giành độc lập, nó sẽ kéo theo hiệu ứng domino khiến các vùng lãnh thổ khác trên thế giới cũng đi theo xu hướng này. Thể hiện là mới đây, Đảng Parti Quebecois (PQ) đại diện cho phong trào ly khai ở Quebec đã tuyên bố muốn tổ chức trưng cầu ý dân về việc tách Quebec ra khỏi Canada. Hay hôm 11/9, gần 2 triệu người dân xứ Catalonia ở Tây Ban Nha đổ ra đường tại Thành phố Barcelona biểu tình đòi độc lập. Phong trào ly khai ở xứ Basque tại Tây Ban Nha cũng đã lên tiếng khẳng định ý nguyện muốn tiếp bước Scotland; rồi các nhóm ly khai ở vùng Veneto miền Bắc Italya mới đây cũng tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân trên mạng Internet về khả năng độc lập và khẳng định người dân địa phương muốn tách khỏi Italya. Những diễn biến này chắc chắn sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến lộ trình nhất thể hóa mà Liên minh châu Âu đang theo đuổi. Thậm chí không loại trừ khả năng, hiệu ứng domino của Scotland có thể vượt khỏi châu Âu cùng các phong trào ly khai ở các khu vực khác trên thế giới.

Với những lợi - hại, thiệt - hơn như vậy, cho đến nay, Scotland dường như vẫn là sự giằng xé giữa hai sự lựa chọn: có hoặc không. Trong khi chính phủ và Nữ hoàng Anh dù không muốn Scotland tách ra độc lập nhưng đều đã tuyên bố sẽ tôn trọng sự lựa chọn của người dân. Có lẽ, ngã rẽ lịch sử của Scotland sẽ phụ thuộc vào khoảng 10% số người dân cho đến nay vẫn đang đắn đo chưa có sự lựa chọn rõ ràng.

Phương Hoa