Nét duyên thổ cẩm Hoa Tiến

(Baonghean) - Bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến - Quỳ Châu) là một trong những cái nôi dệt thổ cẩm nổi tiếng. Khi xưa, người con gái dệt thổ cẩm để làm của hồi môn khi về nhà chồng hoặc dùng trao đổi để góp phần phụ giúp kinh tế gia đình. Ngày nay, thổ cẩm đã trở thành sản phẩm không thể thiếu trong đời sống vật chất và tinh thần của người Thái. Nhưng cho dẫu thế nào, thì trên mỗi nét thêu đều ẩn chứa cái duyên ngầm ý nhị và bàn tay tài hoa của người phụ nữ Thái. Mỗi tấm thổ cẩm đều bắt đầu từ trồng bông, nuôi tằm, kéo sợi cho đến nhuộm màu, thêu thùa. Đó là cả một quy trình lao động đầy nhẫn nại và sáng tạo.

Chị Sầm Thị Hoa, bản Hoa Tiến 1 vừa dạy con gái Sầm Thị Vy Na, lớp 8 dệt tấm thổ cẩm mới vừa nói với chúng tôi rằng "Tôi thấy người Thái ở Mai Châu, Hoà Bình thường dệt các loại vải thô, vải sọc, vải có ô vuông theo cách dệt lòng một. Còn người Thái ở Hoa Tiến (Quỳ Châu) lại vừa dệt, vừa thêu với một số kiểu dệt cơ bản như: dệt kết hoa văn trên khung (khuýt); dệt i kat (cạt mí); dệt thảm mạn (hứa hấu); dệt chữ nhân. Bọn tôi hay thêu cài hoa văn bằng các sợi màu đã được chuẩn bị qua các thao tác cài, đan trực tiếp trên khung dệt. Nhiều loại hoa văn khác nhau như voi, rồng, mặt trời hoa lá, cây cỏ...". Có lẽ nhờ vậy mà phụ nữ Hoa Tiến đã dệt nên những tấm thổ cẩm đẹp nhờ sự sáng tạo của khối óc và sự khéo léo của đôi bàn tay. Nhìn em Sầm Thị Vy Na chăm chú theo từng ngón tay mẹ, lại chợt mừng khi bản làng lại đã có một lớp kế cận để lưu giữ mỗi nét tài hoa.

Chị Sầm Thị Hoa, bản Hoa Tiến 1, dạy con gái dệt thổ cẩm.

Làng nghề dệt thổ cẩm Hoa Tiến tự phát thành lập từ năm 1994 để phục vụ nhu cầu của khách du lịch tại các điểm tham quan, các khu du lịch trong huyện và các địa phương lân cận như Quỳ Hợp, Quế Phong. Gần đây, cùng với dự án “Phát triển nông thôn đa lĩnh vực” do Vương quốc Bỉ tài trợ, UBND huyện Quỳ Châu đã mời các chuyên gia, các nghệ nhân nghiên cứu và khẳng định tiềm năng phát triển nghề dệt thổ cẩm của địa phương. Nhờ vậy mà làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến đã thực sự hồi sinh. Chỉ tính năm 2015, toàn huyện dệt được 22.000m2 thổ cẩm, trong đó có phần đóng góp không nhỏ của cụm bản Hoa Tiến. Bản Hoa Tiến hiện nay có hai tổ dệt thêu, chuyên sản xuất hàng cho nhiều nơi ở trong và ngoài tỉnh. Trong các dịp lễ hội địa phương như Hang Bua, Thẩm Ồm, đền Chín Gian... những chiếc khăn Piêu truyền thống hoặc kết hợp với nét hiện đại, những chiếc túi, giỏ xách, ba lô xinh xắn được dệt bằng chất liệu thổ cẩm không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều nước như Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Pháp, Bỉ,...

Chị Sầm Thị Bích, Chủ nhiệm Hợp tác xã làng nghề thổ cẩm Hoa Tiến cho hay: "Đã là con gái Thái thì ai cũng phải biết dệt thổ cẩm, thêu thùa và rồi tự tay mình làm nên những chiếc váy, bộ chăn, ga, gối đệm, hay những chiếc khăn Piêu... hơn nữa, tính cách, nỗi niềm của người dệt cũng được rõ trên tấm thổ cẩm đó. Cô gái Thái đang yêu không thể giấu nổi tình cảm của mình nên dùng nhiều gam màu sáng. Những phụ nữ lớn tuổi thì thiên về những gam màu trầm, những đường nét rắn rỏi và đậm nét suy tư”.

Đi giữa thăm thẳm núi rừng của bản Thái cổ, nghe tiếng lách cách khung dệt, thấp thoáng sắc màu thổ cẩm phơi trên hàng rào, lại như thấy nét duyên thổ cẩm từ ngàn xưa vẫn còn rạng rỡ tới hôm nay.

Công Mạnh