Tranh cãi thế kỷ về nơi Đức Phật sống thời trẻ

Ấn Độ và Nepal đều cho rằng nước họ là nơi Đức Phật sống trước khi ông rời hoàng cung để đi tu hành khổ hạnh.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi năm 2014 đến thăm Bồ Đề Đạo Tràng, nơi Đức Phật giác ngộ. Ảnh: AFP

Đứng cạnh một hào sâu gần hai mét, một nhà khảo cổ từ chính phủ Nepal chăm chú nhìn xuống một loạt hố tròn. Ông nói rằng dưới chân ông là thành phố 2.500 năm tuổi, nơi Đức Phật sống đến năm 29 tuổi.

Nhà khảo cổ cho biết ông đang suy nghĩ về tương lai, khi hàng nghìn người hành hương sẽ đến Nepal để thăm di tích này tại thị trấn Tilaurakot. "Chúng tôi đang cố gắng thu hút họ chi tiền ở đây", ông nói.

Cách đó khoảng 27 km, ở bên kia biên giới, Ấn Độ mời du khách đến thăm một địa điểm mà họ cũng nói là nơi Đức Phật sống thời trẻ.

Kể từ giai đoạn Raj thuộc Anh (giai đoạn Anh cai trị thuộc địa ở Nam Á 1858 - 1947), cuộc tranh cãi khảo cổ này vẫn chưa được giải quyết trong hơn một thế kỷ, và cũng không gây nhiều băn khoăn.

Nhưng những thay đổi đang đến với vùng đồng bằng nằm trải dài ở Nepal và Ấn Độ. Nhiều bên quốc tế đang đầu tư vào cơ sở hạ tầng để phục vụ khách hành hương đến khu vực này trong tương lai.

"Thật ngạc nhiên khi mà ngày nay, trong thế kỷ 21 này, 2.500 năm sau thời điểm Đức Phật ra đời, vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng", Thủ tướng Nepal Khadga Prasad Sharma Oli, tháng trước nói tại hội nghị Phật giáo do chính phủ tài trợ tại Kathmandu vào tháng trước.

Trong số 385 đại biểu của hội nghị, có hơn 300 người đến từ Trung Quốc và 9 đại biểu Ấn Độ. Khi ông Oli phàn nàn về "người ngoài cố gắng gạt bỏ vị thế của Nepal là nhà của Đức Phật", khá rõ ràng ông đang nhắm vào ai.

"Có những người, có lẽ là một vài người, đang cố tình tạo ra tình huống rắc rối", ông nói.

Theo NYTimes, truyền thuyết Phật giáo kể rằng Thái tử Siddhartha Gautama, tức Đức Phật sau này, lớn lên trong cung điện sang trọng của vua cha tại thành phố Kapilavastu (Ca Tỳ La Vệ). Tuy nhiên, hiện chưa xác định được địa điểm chính xác của Ca Tỳ La Vệ cổ xưa. Có ý kiến cho rằng đó là làng Piprahwa, bang Uttar Pradesh, Ấn Độ ngày nay. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng đó là làng Tilaurakot, thuộc quận Kapilavastu của Nepal.

Trong thời gian sống tại cung điện, vua cha không để cho thái tử tiếp xúc với cảnh khổ. Tuy nhiên, ở tuổi 29 (có quan niệm rằng ở tuổi 19), Thái tử Siddhartha đã gặp cảnh người già, người bệnh và người chết, trải nghiệm này có tác động mạnh mẽ đến ông, khiến ông rời hoàng cung và đi tu hành khổ hạnh. Ông sau đó giác ngộ dưới cây bồ đề tại Bodh Gaya (Bồ Đề Đạo Tràng), ở Ấn Độ.

Vị trí Piprahwa và Tilaurakot. Ảnh: lumkap

Cho đến giai đoạn Raj thuộc Anh, có ít nỗ lực nghiêm túc để xác định vị trí đúng của Ca Tỳ La Vệ cổ xưa. Các nhà nghiên cứu về Ấn Độ từ châu Âu chỉ có trong tay ít bằng chứng: lời kể của những nhà sư Trung Quốc hành hương theo con đường của Đức Phật trong thế kỷ thứ 5 và thứ 7 sau Công nguyên.

Cho đến thời điểm người Anh rút khỏi Nam Á, công tác khảo cổ tại hai địa điểm khác nhau đều tuyên bố họ đã tìm được di tích. Khi đường biên giới hiện đại giữa Nepal và Ấn Độ được vạch ra, và cả hai bên đều tuyên bố nước họ là nơi Đức Phật lớn lên.

Tại Ấn Độ, các công ty du lịch giới thiệu Piprahwa là "nơi Đức Phật sống thời trẻ, trăn trở bởi những vấn đề to lớn và khó hiểu về sự tồn tại của con người". Mùa xuân này, Bộ Văn hóa Ấn Độ đã mở một bảo tàng tại đây, để trưng bày các bằng chứng, chủ yếu dưới dạng chữ khắc trên con dấu cổ xưa. Họ nói rằng đây là những minh chứng cho thấy Piprahwa thực sự là nơi Đức Phật sống thời thơ ấu.

Trong khi đó, tại bên kia biên giới, ở Tilaurakot, một đội khảo cổ Nepal và Anh được hỗ trợ bởi UNESCO có giả thuyết riêng: cuộc thám hiểm do Ấn Độ tổ chức vào cuối những năm 1960 đã dừng đào bới quá sớm.

Đội trưởng cuộc thám hiểm của Ấn Độ, Debala Mitra, phát hiện ra dấu vết của một thành phố gạch, nhưng bà nhận định đó không phải là Ca Tỳ La Vệ cổ xưa, vì nó được xây dựng hàng trăm năm sau thời của Đức Phật. Năm ngoái, nhóm nghiên cứu do UNESCO hậu thuẫn đã cắt qua cấu trúc gạch mà bà Mitra tìm thấy và phát hiện ra một công trình thứ hai, có tường thành làm bằng đất sét.

Sau đó, họ đào bới xa hơn. Họ tìm kiếm những vết lõm hình trụ trên mặt đất - bằng chứng cho thấy dưới công trình đất sét từng có hàng rào gỗ đã mục nát, để lại một lớp vỏ trên mặt đất.

Gần hai mét dưới mặt đất, họ đã tìm thấy các dấu vết mặt đất cứng bên trong những lỗ này có niên đại từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, theo phân tích trong phòng thí nghiệm. Điều này có nghĩa là chúng tồn tại từ thời Đức Phật.

Phát hiện của đoàn khảo cổ Nepal do UNESCO hỗ trợ. Ảnh: NYTimes

Cuối tháng 4, khu vực này đón trận nắng nóng khắc nghiệt, khiến việc thám hiểm phải tạm ngừng và hào được lấp lại. Họ dựng lên băng-rôn thông báo rằng "trên đường này, Thái tử Siddhartha đã đi về phía cổng Đông trước khi từ bỏ cuộc sống hoàng cung". Một lối đi bằng gỗ cũng được xây dựng để người hành hương không bị dính bùn khi lễ.

Theo ghi nhận của phóng viên NYTimes, địa điểm này hiện rất vắng vẻ và không có nhiều người đến làm lễ. Khu rừng trống rỗng ngoại trừ một cậu bé đang chơi trò ném đá. Nhưng Ram Bahadur Kunwar, từ Cục Khảo cổ học Nepal, nói về hy vọng lớn sau này.

"Đây vẫn còn là điều bí ẩn, vì chúng tôi chưa mở nó ra", ông nói. "Nhưng khi chúng tôi làm vậy, tôi nghĩ rằng cấu trúc này sẽ cho chúng ta biết lịch sử của Ca Tỳ La Vệ cổ xưa".

Những người khác cũng chia sẻ niềm hân hoan này. Ngân hàng Phát triển Châu Á sẽ tài trợ cho việc nâng cấp trị giá 54 triệu USD sân bay quốc tế ở gần thị trấn Nepal Lumbini, nơi sinh của Đức Phật. Khi công tác nâng cấp được hoàn thành vào năm 2030, sân bay sẽ phục vụ 760.000 hành khách một năm. Lumbini cách Tilaurakot khoảng 25 km.

Họ dự đoán ​​sẽ có nhiều du khách đến từ Trung Quốc - nước đang có sự hồi sinh của Phật giáo. Các hướng dẫn viên du lịch Nepal đang học tiếng Trung, các khách sạn mới cũng thuê đầu bếp Trung Quốc. Vào một buổi chiều, một đoàn nữ du khách người Trung đến từ Thành Đô đã đến thiền định trong 5 phút dưới cây gần nơi sinh của Đức Phật.

Sunanda Sakyaputra là một nhà sư đến Tilaurakot thiền định. Khi được hỏi về ngôi làng ở phía bên Ấn Độ, ông khịt mũi. "Sai, rất sai lầm", ông nói. "Tất cả mọi thứ. Ấn Độ cho rằng tất cả mọi thứ đều là của họ. Tại sao?"

Theo VNE