Trò chơi ném còn của người Thái

(Baonghean.vn)- Vừa là môn thể thao truyền thống, vừa là hoạt động văn hóa chứa đựng những ý nghĩa nhân sinh cao đẹp - ném còn là trò chơi không thể thiếu trong các lễ hội của người Thái ở miền Tây Nghệ An.

Không ai biết chính xác trò chơi ném còn của người Thái xuất hiện từ khi nào, chỉ biết trong tất cả các lễ hội, đặc biệt là những lễ hội trọng đại như hội lồng tồng (hội xuống đồng), hội xên bản xên mường (cúng bản cúng mường) hay vào dịp tết cổ truyền, ném còn là hình thức sinh hoạt không thể thiếu.

Thi ném còn tại lễ hội Đền Chín Gian, Quế Phong (Ảnh: Sách Nguyễn)

Để chuẩn bị cho trò chơi này, nữ thường đảm nhận làm quả còn, nam dựng cây nêu. Theo ông Sầm Văn Nam, trưởng bản Hoa Tiến 1, xã Châu Tiến, Quỳ Châu: Quả còn được làm bằng vải đủ màu và khâu thành hình vuông, trong nhồi trấu, hạt bông lau,.. Chính giữa quả còn được khâu một sợi dây vải bền chắc bằng sợi bông, nhuộm tua xanh đỏ, dài khoảng 50 cm.

Cây nêu được làm bằng cây tre có chiều cao 15m, phía trên có một vòng tròn để làm đích ném. Cây nêu phải dựng giữa bãi đất rộng để cho đông người cùng tham gia.

Vị trí chọn đặt cây nêu thường là trung tâm sân hội (Ảnh: S.N)

Ném còn được đồng bào Thái chia thành 2 hình thức chơi là “còn vòng” và “còn xai”, trong đó phổ biến nhất là ném “còn vòng”. Người chơi cầm gần cuối đoạn dây vải quay quả còn vài vòng theo chiều kim đồng hồ rồi mới tung lên để quả còn bay lọt qua vòng tròn là thắng cuộc và được xem như là người sẽ có nhiều may mắn.

Một quả còn được ném trúng (Ảnh: S.N)

Với hình thức ném "còn xai”, một hình thức gao duyên, trong đó thanh niên nam nữ chưa vợ chưa chồng được chia làm 2 hàng. Nam đứng một bên, nữ đứng một bên. Lúc đầu tung còn đại trà, bên tung bên đón. Về sau, cặp nào có “tình ý” với nhau thì tự khắc ném còn cho nhau. Nếu ai bắt trượt làm quả còn rơi xuống đất sẽ phải có quà tặng cho người tung, thường là chiếc khăn piêu, vòng bạc...

Với ý nghĩa mang lại nhiều may mắn, tốt đẹp, trò chơi ném còn luôn được nhiều người đón đợi để được tham gia (Ảnh: Đào Thọ)

Kết thúc hình thức ném "còn xai” thường là ném theo từng cặp trai gái. Người Thái ví dây còn như sợi dây tình từ tay người này trao gửi đến tay người khác, với bao điều thầm kín. Vì vậy, sau cuộc chơi ném còn, có không ít đôi nam thanh nữ tú người Thái đã được trái còn se duyên thành vợ thành chồng.

Dù chơi theo hình thức nào thì trò chơi ném còn trong cộng đồng người Thái vẫn là một hoạt động văn hóa, thể thao độc đáo. Hơn thế, ẩn chứa phía sau đó chính là thông điệp giàu ý nghĩa nhân văn của người Thái về khát vọng, niềm tin yêu cuộc sống và tinh thần đoàn kết, gắn bó cùng nhau lao động sản xuất, xây dựng bản làng no ấm. Với ý nghĩa đó, trò chơi ném còn luôn là hoạt động không thể thiếu trong các dịp lễ hội của người Thái và được mọi người mong đợi để tham gia.

Đặng Nguyễn