Nợ đọng BHXH: Các cơ quan liên quan đã làm hết trách nhiệm?

(Baonghean) - Thời gian qua, tình trạng doanh nghiệp nợ và trốn đóng BHXH, BHYT cho người lao động diễn ra phổ biến, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của người lao động. Để xảy ra tình trạng này là do các cơ quan liên quan chưa chủ động, thiếu kiên quyết với các doanh nghiệp “chây ỳ”...

Hệ lụy từ nợ BHXH

Nghỉ việc tại Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Mạnh Sang (có trụ sở tại xã Tân Sơn, huyện Đô Lương) từ tháng 1/2013 nhưng đến nay, ông Thái Doãn Đông vẫn chưa nhận được sổ BHXH, dù đến thời điểm nghỉ việc, ông đã có thời gian 11 năm 8 tháng công tác. Đây là một bất lợi, bởi khi xin được việc mới, ông Đông không thể tiếp tục tham gia BHXH khi sổ BHXH chưa được chốt. Muốn tham gia lại, ông Đông phải bỏ khoảng thời gian tham gia trước đó, nếu không phải chờ công ty trả nợ BHXH. Ngoài ông Đông, có 13 công nhân khác của Công ty TNHH xây dựng và thương mại Mạnh Sang cũng lao đao vì trong tình cảnh tương tự.

Cũng với tình trạng trên, 55 công nhân Công ty CP xây dựng số 3 Nghệ An (có trụ sở tại xã Diễn Phúc, huyện Diễn Châu) đã không được giải quyết các chế độ theo quyền lợi do doanh nghiệp nợ BHXH. Chị Thái Thị Thu Hằng - nguyên công nhân công ty nghỉ việc từ tháng 1/2014 cho biết: “Đến thời điểm nghỉ việc, tôi đã có 6 năm tham gia BHXH, nhưng đến nay vẫn chưa chốt được sổ do đơn vị chưa đóng BHXH. Trong thời gian làm việc, tôi có tham gia BHYT, nhưng công ty không cấp thẻ BHYT, do đó mỗi lần đi khám bệnh chúng tôi phải bỏ tiền túi. Trong công ty có một số trường hợp sinh con đã nhiều năm nhưng vẫn không được giải quyết chế độ thai sản”.

Những năm qua, trên địa bàn tỉnh, tình trạng các doanh nghiệp không thực hiện nghiêm túc các chế độ về BHXH, BHYT cho người lao động là khá phổ biến. Điều này đồng nghĩa với việc người lao động đang làm việc trong các doanh nghiệp nhưng không được thanh toán chế độ khi họ ốm đau, bệnh tật, mang thai, sinh đẻ hoặc bị tai nạn lao động.

Công ty CP xây dựng công trình giao thông 482 - một trong những doanh nghiệp nợ BHXH lớn.

Theo báo cáo của BHXH Nghệ An, tính đến ngày 31/10/2016, số nợ BHXH của toàn tỉnh là 135,768 tỷ đồng chiếm 6,2% số phải thu. Trong số này, nợ từ 6 tháng trở lên là 88,230 tỷ đồng, chiếm 64,99% tổng nợ. Số nợ chủ yếu rơi vào các đơn vị thuộc khối doanh nghiệp với số tiền 99,286 tỷ đồng. Trong đó, có 22 doanh nghiệp có số nợ từ 1 tỷ đồng trở lên, điển hình là Công ty cổ phần 482 (số tiền nợ 7,5 tỷ đồng)...

Có những công ty chấp nhận nhiều lần bị xử phạt hành chính, bị tính lãi chậm nộp nhưng vẫn chưa đóng BHXH cho người lao động, điển hình như Công ty CP XD công trình và thương mại 747 (nợ 1,4 tỷ đồng), Công ty CP xây dựng số 9.1 (nợ hơn 900 triệu đồng)...

Ngoài việc nhiều doanh nghiệp chây ỳ, chưa đóng BHXH, tính đến ngày 31/10/2016, trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã có 256 doanh nghiệp ngừng hoạt động, “mất tích” để lại tổng số tiền chưa đóng BHXH là 11,515 tỷ đồng, với 114 lao động đã nghỉ việc nhưng chưa được xác nhận thời gian đóng BHXH do đơn vị còn nợ tiền BHXH.

Cần giải pháp mạnh

Là cơ quan quản lý, chịu trách nhiệm chính trong việc thu và giải quyết chế độ về BHXH, BHYT, thời gian qua, BHXH Nghệ An đã triển khai các giải pháp thu hồi nợ đọng BHXH. Thế nhưng, theo đánh giá của chính cơ quan này, công tác tuyên truyền còn hạn chế, chưa thường xuyên và đủ lượng thông tin để người sử dụng lao động và người lao động hiểu sâu sắc về chính sách BHXH, BHYT, từ đó thay đổi nhận thức về trách nhiệm đóng BHXH, BHYT và hành vi tham gia đóng BHXH, BHYT; một số cán bộ viên chức khi tiếp cận với doanh nghiệp còn thiếu kỹ năng đôn đốc thu hồi nợ đọng BHXH; công tác tham mưu cho tỉnh ban hành các giải pháp còn hạn chế...

Trong khi đó, theo Luật BHXH thì "Cơ quan BHXH thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BH thất nghiệp và BHYT theo quy định của luật và quy định khác của pháp luật có liên quan". Với chức năng này, cơ quan BHXH có trách nhiệm triển khai công tác thanh tra chuyên ngành, kết hợp các giải pháp để giảm tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.

Trước thực trạng quyền lợi an sinh xã hội về BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp của người lao động ngày một bị xâm hại nghiêm trọng, cụ thể là số nợ BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp ngày càng tăng, nhằm tăng cường giám sát thực thi pháp luật và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, tại Điểm d, Khoản 1, Điều 14, Luật BHXH năm 2014 quy định: “Khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động theo quy định tại Khoản 8, Điều 10 của Luật Công đoàn”. Đây được coi là một trong những công cụ đặc biệt hiệu quả, nhằm bảo vệ quyền lợi BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, nếu công tác này được thực hiện tốt.

Đầu tháng 12/2016, LĐLĐ tỉnh đã nộp đơn khởi kiện Công ty CP May xuất khẩu Venture Nghệ An (trụ sở tại xã Thanh Tiên, huyện Thanh Chương, hoạt động từ tháng 9/2015) lên Tòa án nhân dân huyện Thanh Chương, yêu cầu trả hơn 2,3 tỷ đồng tiền nợ đọng BHXH. Sau nhiều lần đốc thúc thu hồi nợ không có kết quả, LĐLĐ Nghệ An quyết định khởi kiện. Đây là doanh nghiệp đầu tiên tại Nghệ An bị khởi kiện sau khi công tác khởi kiện vi phạm pháp luật BHXH được chuyển cho tổ chức công đoàn theo Luật BHXH sửa đổi 2014.

Công nhân làm việc tại Công ty May Haivina Kim Liên - một trong số ít những doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh thực hiện tốt chế độ BHXH cho người lao động.

Ông Nguyễn Chí Công - Trưởng ban Chính sách - Pháp luật, LĐLĐ tỉnh Nghệ An cho biết: "Sau khi ký kết quy chế phối hợp và trao đổi, cung cấp tài liệu trong việc khởi kiện ra toà án với các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT, BHTN với BHXH Nghệ An, LĐLĐ tỉnh Nghệ An còn xem xét khởi kiện một số doanh nghiệp như: Doanh nghiệp tư nhân Mỹ Hảo và Công ty CP Nguyễn Trung...

Sau khi có thông báo về việc khởi kiện, Công ty tư nhân Mỹ Hảo cũng đã thanh toán 55 triệu đồng tiền nợ bảo hiểm. Do đó, LĐLĐ tỉnh Nghệ An tạm dừng khởi kiện doanh nghiệp này. Riêng Công ty CP Nguyễn Trung hiện chưa tìm ra người đại diện để liên lạc tại địa chỉ mà doanh nghiệp này đăng ký với cơ quan chức năng (số 55, đường Tống Duy Tân, phường Hà Huy Tập, TP. Vinh - P.V)”.

Tại Hội nghị trực tuyến triển khai các giải pháp khởi kiện, thanh tra, thu nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp vừa được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và BHXH Việt Nam phối hợp tổ chức vừa qua, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu cho rằng: “Mấu chốt của việc thực hiện tốt công tác thu nợ BHXH là sự chủ động của BHXH địa phương và sự chủ động giám sát của các cơ quan thuộc BHXH Việt Nam và các tổ chức phối hợp với BHXH như Công đoàn, Hội Thanh niên, Hội Phụ nữ để làm sao vừa tuyên truyền, vừa giáo dục, thuyết phục, nhưng đồng thời sử dụng các biện pháp pháp luật đã được quy định, như thanh tra, khởi kiện...”.

Như vậy, để không xảy ra hiện tượng “nợ đọng” BHXH, rất cần áp dụng biện pháp mạnh đối với các doanh nghiệp, nhưng điều quan trọng nhất là BHXH phải thực hiện đúng vai trò, trách nhiệm của mình, trong việc chủ trì và phối hợp với các cơ quan liên quan để xử lý việc nợ đọng BHXH.

Nhóm P.V