Rút kinh nghiệm từ việc tận thu đất, cát lòng hồ đập tại xã Quỳnh Lộc

(Baonghean) - Qua đường dây nóng, Báo Nghệ An nhận được thông tin ở xã Quỳnh Lộc (TX. Hoàng Mai) có hiện tượng khai thác khoáng sản cát, đất không đúng quy định. Qua xác minh cho thấy, đây là việc tận thu đất, cát thuộc dự án nạo vét lòng hồ, đập cho xã Quỳnh Lộc đã được TX. Hoàng Mai đồng ý. Tuy nhiên, trong sự việc này cũng có những vấn đề cần rút kinh nghiệm.

Hiện tượng doanh nghiệp khai thác đất, cát ở xã Quỳnh Lộc được bạn đọc gửi tới Báo Nghệ An vào những ngày cuối năm 2016. Thông tin nêu: “Tình trạng khai thác cát trái phép núp bóng dự án nạo vét lòng hồ, đập trên địa bàn xã Quỳnh Lộc diễn ra đã gần 2 năm nay, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc tích trữ nguồn nước tưới cho sản xuất nông nghiệp của xã. Người dân mong muốn chính quyền địa phương tăng cường công tác giám sát, thực hiện dự án đúng mục tiêu và quy trình thiết kế, không để đơn vị thi công trục lợi thông qua việc hút cát… Qua đó nâng cấp, sửa chữa hồ, đập, tích trữ nguồn nước phục vụ sản xuất”.

Thiết bị hút cát của Công ty CP Đầu tư xây dựng và thương mại Hưng Dũng để lại ở hồ Khe Nghè. Ảnh: Nhật Lân

Trao đổi với phóng viên, bà Trương Thị Kiên - Phó Bí thư Đảng ủy xã Quỳnh Lộc xác nhận, trong năm 2016, nhân dân trong xã từng có ý kiến băn khoăn về việc doanh nghiệp khai thác cát, đất ở một số vùng hồ, đập. Tuy nhiên, đây là việc doanh nghiệp tận thu đất, cát trong quá trình họ thực hiện nạo vét các lòng hồ đập đã được thị xã đồng ý. “Phản ánh của người dân có liên quan đến việc doanh nghiệp thực hiện nạo vét tại đập Bà Hảo. Đây là hồ chứa nước lớn nhất của xã Quỳnh Lộc, hiện nay do Công ty thủy lợi Bắc quản lý. Sau khi người dân có phản ánh, lại do vào vụ mùa, để đảm bảo nước tưới nên doanh nghiệp đã tạm dừng công việc nạo vét” - bà Trương Thị Kiên cho biết.

Tìm hiểu được biết, tháng 5/2015, nắm bắt được vấn đề hạn hán ở xã Quỳnh Lộc, Công ty CP Đầu tư xây dựng và thương mại Hưng Dũng đã có đơn đề nghị chính quyền TX. Hoàng Mai và xã Quỳnh Lộc cho phép được tự bỏ vốn thực hiện việc nạo vét hồ đập để tăng dung tích chứa nước. Đổi lại, công ty đề nghị cho được tận thu sản phẩm đất cát thông qua việc nạo vét để làm nguyên vật liệu và thực hiện san lấp mặt bằng cho các dự án KT-XH trên địa bàn.

Từ thực trạng hạn hán là nỗi băn khoăn lớn từ nhiều năm qua, hơn nữa các hồ đập trên địa bàn bị mưa lụt dồn đất cát từ đồi núi gây bồi lắng, thu hẹp diện tích chứa nước nên xã Quỳnh Lộc nhất trí, có văn bản trình UBND TX. Hoàng Mai xem xét và UBND TX. Hoàng Mai cho phép doanh nghiệp được khảo sát, lập hồ sơ thiết kế và lên phương án thi công. Sau khi các phòng chức năng thẩm định, ngày 7/7/2015, UBND TX. Hoàng Mai có Công văn số 568/UBND.KT về việc nạo vét đất, cát các lòng hồ trên địa bàn xã Quỳnh Lộc, Quỳnh Lập, đồng ý cho Công ty CP Đầu tư xây dựng và thương mại Hưng Dũng được thực hiện dự án nạo vét đất.

Việc nạo vét ở hồ Bà Hảo đang dở dang. Ảnh: Nhật Lân

Thực tế, tại các hồ đập ở xã Quỳnh Lộc thì mặt nước đều hẹp và nông. Tại hồ Khe Nghè và hồ Bà Hảo, là hai nơi đang được tiến hành nạo vét, thấy rằng công việc đang dở dang; có thể hiện là đã hút cát (hồ Khe Nghè) và đào đất (hồ Bà Hảo). Tuy nhiên, theo những gia đình cận kề, doanh nghiệp đã dừng hoạt động khoảng vài tháng. Theo đánh giá của xã Quỳnh Lộc, qua lời ông Lê Duy Trung - Chủ tịch UBND xã: “Đã có được hiệu quả tăng dung tích chứa nước”.

Về nội dung phản ánh khai thác khoáng sản cát, đất trái phép, ông Trung cũng cho hay, trong năm 2016 xã Quỳnh Lộc từng được UBND TX. Hoàng Mai chỉ đạo xử lý đơn thư kiến nghị của người dân về nội dung tương tự. Qua xác minh, đơn đứng tên của một người xưng là Hội Cựu chiến binh xã nhưng ở Quỳnh Lộc không có người này. Dù vậy, trước nội dung đơn thư, xã đã thông tin rõ cho người dân trên địa bàn hiểu về mục đích của dự án; những cơ sở pháp lý mà UBND TX.Hoàng Mai đồng ý cho Công ty CP Đầu tư xây dựng và thương mại Hưng Dũng thực hiện…

Làm việc với đại diện Phòng Kinh tế TX. Hoàng Mai (là phòng thực hiện thẩm định phương án nạo vét các hồ, đập ở xã Quỳnh Lộc), được biết, khối lượng thực hiện nạo vét của Công ty CP Đầu tư xây dựng và thương mại Hưng Dũng là khoảng 150.000m³; thực hiện tại các hồ Bà Hảo, hồ Khe Bàu, hồ Phụ nữ, hồ Khe Nến và hồ Khe Nghè. Phương án nạo vét của công ty này được đánh giá là có đủ điều kiện để phê duyệt. Khi được chất vấn “Dù mục tiêu chính yếu là nạo vét, tăng dung tích chứa nước cho các hồ đập nhưng cho phép doanh nghiệp tận thu đất, cát lại có liên quan đến khai thác tài nguyên. UBND TX. Hoàng Mai cho phép doanh nghiệp được tận thu đất, cát thì đã đảm bảo việc thực hiện quy định của luật hay chưa?”.

Ông Hoàng Ngọc Thủy - Trưởng phòng Kinh tế giải trình: “Dự án nhằm giải quyết một vấn đề thực tế ở cơ sở; hơn nữa quy mô dự án nhỏ nên trong việc chấp thuận của thị xã còn mang tính “vận dụng”, có thể còn khiếm khuyết”. Cũng theo ông Thủy, khu vực thiết kế nạo vét cách xa cống lấy nước, chiếm tỷ lệ nhỏ so với mặt nước và bằng nguồn vốn tự có của doanh nghiệp; đồng thời, dự án được thực hiện trong thời gian 3 năm…; thời gian thi công và khối lượng thi công chưa được nhiều nên thị xã chưa có đánh giá cụ thể về dự án…

Đồng ruộng khô hạn ở Quỳnh Lộc. Ảnh: Nhật Lân

Theo quy định của Luật Khoáng sản, đất và cát, là thuộc nhóm vật liệu xây dựng thông thường. Tại Điểm 2, Điều 64 (khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường) của Luật Khoáng sản quy định: tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường không phải đề nghị cấp Giấy phép khai thác khoáng sản trong trường hợp khai thác trong diện tích đất của dự án đầu tư xây dựng công trình đã được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hoặc cho phép đầu tư mà sản phẩm khai thác chỉ được sử dụng cho xây dựng công trình đó.

Đồng thời, trước khi tiến hành khai thác khoáng sản, tổ chức, cá nhân phải đăng ký khu vực, công suất, khối lượng, phương pháp, thiết bị và kế hoạch khai thác tại UBND cấp tỉnh. Theo quy định này, có thể thấy, việc TX. Hoàng Mai đồng ý cho doanh nghiệp tận thu đất, cát ở xã Quỳnh Lộc là chưa đúng với quy định của luật. Thứ nhất, chưa báo cáo để được UBND tỉnh chấp thuận; thứ hai, đất và cát tận thu được không phục vụ cho dự án.

Trước thực tế những hồ đập có diện tích hẹp, nông, trong khi hầu hết cánh đồng của xã Quỳnh Lộc đều khô hạn, thấy rằng việc thực hiện dự án nạo vét lòng hồ đập là rất cần thiết. Trong bối cảnh kinh tế của địa phương, của tỉnh còn khó khăn, việc đồng ý cho doanh nghiệp tự bỏ vốn thực hiện dự án nạo vét, bù lại, được tận thu đất cát cũng là một cách làm có thể chấp nhận.

Tuy nhiên, TX. Hoàng Mai cần phải nghiên cứu đầy đủ các quy định của luật, trình cấp thẩm quyền xem xét chấp thuận. Bên cạnh đó, cần chỉ đạo các phòng liên quan và xã Quỳnh Lộc thực hiện công tác giám sát chặt chẽ; giao trách nhiệm cho doanh nghiệp đảm bảo việc nạo vét theo đúng thiết kế, phương án đã được thẩm định để mục tiêu tăng dung tích chứa nước cho các hồ, đập có kết quả. Có như vậy, trong cán bộ, nhân dân mới không có tình trạng nghi kỵ, khiếu nại...

Hà Giang