Chất độc da cam và nỗi ám ảnh sau chiến tranh Việt Nam

(Baonghean.vn) - Đôi khi những gì chiến tranh để lại sau khi nó kết thúc còn đáng sợ hơn những thứ nó đã cướp đi trong những trận chiến. Đó cũng chính là bi kịch sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc

Mỹ đã rải 72 triệu lít thuốc diệt cỏ trong chiến tranh Việt Nam, trong đó có hơn 40 triệu lít chất độc da cam dioxin. Chất độc dioxin là loại chất diệt cỏ được xếp vào hàng những chất nguy hiểm nhất thế giới, không chỉ bởi khả năng reo rắc cái chết mà nó còn để lại những di chứng cho nhiều đời sau.

56 năm trước, ngày 10/8/1961, “trận mưa hóa chất” đã trút xuống làng Ngọc Hồi, Kon Tum, mở màn cho chiến dịch Ranch Hand của Mỹ trong chiến tranh Việt Nam.

Mỹ đã từng sử dụng 15 loại thuốc diệt cỏ khác nhau tại Đông Nam Á, gồm các mã danh: "chất da cam "(Agent orange), "chất xanh" (Agent Blue, cacodylic acid), "chất trắng" (Agent White), "chất tím" (Agent Purple) và "chất hồng" (Agent Pink). Trong đó, chất độc da cam là hỗn hợp hai loại thuốc diệt cỏ 2-4-D và 2-4-5-T.

Chất độc da cam được phát hiện trong một nghiên cứu của tiến sĩ thực vật học Arthur W.Galston. Tuy nhiên ông không có chủ định tạo ra một loại chất độc hóa học mà chỉ muốn sử dụng nó như một phần trong nghiên cứu của mình. Sau đó, nó được quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam.

Chính Galston đã trở thành một trong những nhà vận động hàng đầu để chống lại việc sử dụng chất độc da cam. Sau đó làn sóng phản đối lan rộng, cho rằng đây là hành vi vô đạo đức, trước những sự phản đối gay gắt, tổng thống Nixon đã ra lệnh cấm sử dụng loại chất độc này.

1. Dioxin và chất độc da cam

Dioxin là tên được đặt cho một loại chất độc hại có trong chất độc da cam và các chất diệt cỏ khác. Bộ Cựu chiến binh Hoa Kỳ tuyên bố rằng chất độc da cam chỉ chứa một lượng nhỏ loại chất dioxin này, tuy nhiên những khu vực bị ảnh hưởng của chất độc da cam hay những nơi lưu trữ cho thấy nồng độ rất cao của chất dioxin.

Máy bay quân đội Mỹ đang rải chất độc da cam xuống chiến trường miền Nam Việt Nam.

Ở một số vùng chịu ảnh hưởng nặng nề tại Việt Nam, nồng độ dioxin trong máu cao gấp hàng chục lần mức cho phép. Một liều lượng nhỏ của chất này thực sự có thể làm giảm tỷ lệ mắc bệnh ung thư, tuy nhiên khi vượt quá mức cho phép nó lại làm tăng tỷ lệ mắc ung thư lên tới 40%, dioxin gây nhiều hậu quả về sức khỏe, không những làm chết người mà nó còn để lại di chứng cho nhiều đời sau.

Tổ chức Y tế thế giới đã phân loại dioxin như một chất gây ung thư ở người, có thể làm hỏng các hệ thống trong cơ thể như nội tiết, hệ miễn dịch và thần kinh.

Khi dioxin được rải xuống, nó không chỉ phá hủy cây cối, động vật và con người, nó còn thấm vào đất và nguồn nước ngầm, trở thành một phần của chuỗi thực phẩm. Khi ai đó ăn phải các loại cây trồng hoặc động vật đã bị nhiễm dioxin, nó sẽ bắt đầu tích lũy trong các mô mỡ.

2. Thuốc diệt cỏ dùng để diệt cỏ

Sự thật là Mỹ sử dụng chất độc da cam để phá hủy các rừng cây mà bộ đội ta sử dụng làm tấm lá chắn ngụy trang, phá hủy cây trồng và nguồn lương thực của quân đội. Chất độc da cam được bí mật sử dụng ở Lào và Campuchia để phát hiện con đường mòn Hồ Chí Minh, một tuyến đường tiếp tế quan trọng xuyên qua các khu rừng.

Sự tàn khốc do chất độc da cam mang lại.

Khi được rải xuống một khu rừng, chất độc da cam tiêu diệt toàn bộ thảm thực vật bất kể loại nào. Phá hủy rễ cây, làm lá chết và rụng, biến một khu rừng rợp lá trở nên trơ trụi. Không chỉ vậy, chất độc da càm còn thấm vào đất, ngăn chặn sự phát triển của các loại cây sau này, phá hủy ngành nông nghiệp và gây nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

3. Và những ảnh hưởng đến con người

Có rất nhiều tranh cãi về tác hại thực tế của chất độc da cam. Viện Y học thuộc viện Hàn lâm khoa học quốc gia Mỹ cho rằng có một mối liên hệ giữa chất độc da cam và sự hình thành một số loại ung thư trên con người.

Một số khác, các công ty hóa chất phải đối mặt với các vụ kiện thì phản bác, họ cho rằng không có bằng chứng rõ rệt nào cho thấy các vấn đề sức khỏe có ảnh hưởng bởi chất độc da cam hay dioxin. Thực tế cho thấy một số khu vực tại Việt Nam chịu sự ảnh hưởng của chất độc da cam có tỷ lệ cao các loại bệnh tật, di tật bẩm sinh và cả ung thư.

Hình ảnh trẻ em Việt Nam bị chất độc da cam.

Quân đội cũng như người dân Việt Nam là những người phải hứng chịu hậu quả nặng nề nhất, tuy nhiên chính những người lính Mỹ trong chiến tranh Việt Nam cũng chịu tác hại của chất độc da cam do tiếp xúc.

Năm 1978, bộ cựu chiến binh đã thành lập một chương trình giúp đỡ các cựu chiến binh bị nhiễm chất độc da cam. Chương trình đã kiểm tra sức khỏe của trên 300.000 cựu chiến binh đã từng tham gia chiến tranh Việt Nam. Họ được chăm sóc sức khỏe, bồi thường thiệt hại do việc tiếp xúc với chất độc da cam, bên cạnh đó chương trình còn hỗ trợ con cái của các cựu chiến binh khi sinh ra bị dị tật, chăm sóc y tế và giáo dục đặc biệt.

Cán bộ y tế tại Trung tâm phục hồi chức năng cho trẻ em khuyết tật - nạn nhân chất độc da cam/điôxin huyện Gio Linh (Quảng Trị) luyện tập phục hồi chức năng cho các cháu nạn nhân chất độc da cam/điôxin.

Bính lính Mỹ được bồi thường và hưởng những chính sách đặc biệt do tác hại của chất độc da cam gây ra, còn những người lính và nhân dân Việt Nam lại chưa thực sự được đền bù xứng đáng. Đó cũng chính là nguyên nhân dẫn đến những vụ kiện đòi quyền lợi cho những người Việt Nam bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam trong thời gian qua.

Có khoảng 1 triệu người Việt Nam chịu ảnh hưởng của chất độc da cam, và những đứa trẻ được sinh ra tiếp tục phải chịu các dị tật bẩm sinh mà không thể chửa khỏi. Có nhiều vùng đất vẫn bị nhiễm chất độc dioxin mà chưa được xử lý do chi phí quá cao.

4. Các vụ kiện chất độc da cam và bồi thường

Trong thời gian qua, đã có rất nhiều vụ kiện lên tòa án Mỹ liên quan đến tác hại của chất độc da cam và hậu quả mà nó để lại sau chiến tranh Việt Nam, tuy nhiên những người Việt Nam chịu ảnh hưởng của chất độc da cam vẫn chưa bao giờ nhận được sự bồi thường mà họ đáng được nhận.

Một nạn nhân chất độc da cam Việt Nam trong phiên điều trần phúc thẩm vụ kiện chất độc da cam tại Mỹ.

Năm 1984, trong một vụ kiện lớn được xét xử bởi tòa án tối cao Mỹ, các công ty hóa chất Mỹ có liên quan đến việc sản xuất và bán chất diệt cỏ cho quân đội Mỹ đã phải bồi thường 180 triệu USD, những người được bồi thường chủ yếu là cựu chiến binh trong chiến tranh Việt Nam.

Tuy nhiên các công ty chỉ chấp nhận bồi thường cho các cựu binh Mỹ, đối với những vụ kiện đòi lại quyền lợi cho người Việt Nam, các công ty này đưa ra nhiều lý do để chối bỏ trách nhiệm.Cũng trong một vài vụ kiện của người Việt Nam gần đây, tòa án đã phán quyết rằng các công ty hóa chất không chịu trách nhiệm do họ chỉ là các nhà thầu của Chính phủ Mỹ.

Các thành viên Hiệp hội Collectif Vietnam Dioxine - một tổ chức tập hợp nhiều hội, đoàn của người Việt Nam tại Pháp và bạn bè Pháp tuần hành để tuyên truyền về thảm họa chất độc da cam ở Việt Nam. Ảnh: Hiệp hội Collectif Vietnam Dioxine

Những nổ lực vẫn không dừng lại, những người bị hại cùng các tổ chức nhân quyền vẫn tiếp tục vận động và kêu gọi Mỹ phải bồi thường cho những ảnh hưởng cũng như việc xử lý hậu quả chất độc dioxin tại Việt Nam.

Thái Bình

(Tổng hợp)