López Obrador: Người làm nên “địa chấn” ở Mexico

Tổng thống đắc cử Mexico Andrés Manuel López Obrador vận động tranh cử tại sân vận động Azteca ở thủ đô Mexico City hôm 27/6. Ảnh: Getty Images

Hy vọng cho một Mexico mới

Hệ thống chính trị tại Mexico đã được “cài đặt lại” sau cuộc tổng tuyển cử hôm Chủ nhật vừa qua. Một người đàn ông 64 tuổi, đam mê bóng chày đã đứng đầu danh sách kiểm phiếu với 53% số phiếu bầu. Điểm kỳ lạ này xuất hiện trong bối cảnh người dân Mexico đã quá mệt mỏi và thất vọng với những nhà lãnh đạo hiện tại - những người đưa đất nước chìm sâu vào cuộc khủng hoảng an ninh cùng một loạt bê bối tham nhũng. Hơn 25.000 người bị sát hại vì nhiều lý do tại Mexico chỉ trong năm 2017, một “kỷ lục” chưa từng có. Con số này của 5 tháng đầu năm 2018 còn cao hơn 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Ước tính 130 ứng cử viên ra tranh cử và quan chức đã bị sát hại chỉ trong vài tháng chuẩn bị cho cuộc bầu cử này.

Trong một môi trường bất ổn như vậy, López Obrador - người từng 2 lần tranh cử Tổng thống nhưng thất bại, cuối cùng cũng đã thành công với việc tận dụng sự nhiễu nhương này để giành lấy ủng hộ của cử tri. Obrador chiến thắng nhờ cam kết mang tới một cuộc cải cách sâu rộng nhất cho đất nước Mexico kể từ cuộc cách mạng năm 1910. Những lời hứa của ông nhắm thẳng tới những bức xúc của người dân. López Obrador cam kết “đá văng” quyền lực của mafia bằng cách ngăn chặn tình trạng tham nhũng trong đội ngũ quan chức. Ông đồng thời cũng hứa thiết lập “kỷ luật khắc khổ” trong chi tiêu ngân sách và dành nguồn lực cho các chương trình an sinh xã hội lớn.

Chiến thắng không nhờ ăn may

Nhưng những điều trên không có nghĩa chiến thắng trong cuộc bầu cử vừa qua của López Obrador là điều tình cờ. López Obrador, người vẫn hay được nhắc tới với cái tên thân mật AMLO (viết theo các chữ cái đầu trong tên ông) dường như đã dành cả cuộc đời để chuẩn bị cho cơ hội này. Chiến thắng của ông được tạo nên trên nền tảng một đội ngũ những người ủng hộ nhiệt thành nhất mà ông mất nhiều năm gây dựng. Nền tảng này giúp ông đứng vững giữa bão giông, bất kể những nỗ lực chế nhạo và bôi xấu, tô vẽ ông như một nhân vật dân túy nguy hiểm, người có thể đẩy đất nước vào hỗn loạn.

“Nền chính trị Mexico hiện tại không có một ai giống như ông ấy cả”, nhà phân tích chính trị Jesús Silva- Herzog Márquez nói với tờ VOX. Và điều tạo ra sự khác biệt của Tổng thống đắc cử Mexico López Obrador chính là từ cuộc đời của ông. Là con trai một thợ đóng giày, López Obrador lớn lên trong các khu dân cư nghèo khó ở bang Đông Nam Tabasco. Sự nghiệp chính trị của Obrador bắt đầu từ thập niên 1970 với những hoạt động từ bên trong đảng Cách mạng thể chế (PRI) - một chính đảng lớn lúc bấy giờ. Obrador tiếp tục theo đuổi những hoài bão của mình sau khi rời PRI và tham gia cùng một nhóm đồng quan điểm chính trị và lập ra đảng Cách mạng Dân chủ (PRD). Ở thời điểm đó, López Obrador đã bắt đầu có những vị trí nhất định trong chính quyền địa phương ở Tabasco. Tuy nhiên, ông vẫn ấp ủ những kế hoạch lớn, vượt qua vị trí hiện tại, với niềm tin vào năng lực thuyết phục quần chúng rất đặc biệt của bản thân.

José Angel Gerónimo, một người bạn thân với ông từ giai đoạn đó nhớ lại khoảnh khắc López Obrador thể hiện quyết tâm. Hai người bạn thân mắc kẹt trên đường tới một cuộc họp vì xe bị xịt lốp giữa đường. Bất chấp một cơn giông lốc đang ập tới, López Obrador vẫn để Gerónimo lại và một mình thay lốp xe. Ông cũng chẳng hề e ngại khi nhận ra một mật thám của chính quyền vẫn theo họ như hình với bóng trên một chiếc Volkswagen Beetle. “Đừng lo lắng về họ” - Gerónimo nhớ lại lời López Obrador nói với ông khi bị hỏi về chuyện họ bị giám sát. “Họ cũng là con người cả. Vậy nên sớm hay muộn họ cũng phải từ bỏ công việc đó mà thôi”.

Quan lộ của López Obrador hoàn toàn không thuận lợi. Ông 2 lần thất bại khi ra tranh cử Thống đốc bang Tabasco bởi những chiêu trò bẩn của các đối thủ. Nhưng ông vẫn tiếp tục xây đắp nền tảng của mình từ trong PRD, đảng sau này trở thành đảng có Tổng thống nắm quyền vào thập niên 1990. Bước ngoặt của López Obrador tới vào năm 2000 khi ông hoàn tất việc chuyển đổi từ một quan chức địa phương thành một chính trị gia ở tầm quốc gia bằng việc được bầu làm thị trưởng Mexico City. Cũng vào năm này, ứng cử viên Vicente Fox của đảng thiên hữu Hành động Quốc gia (PAN), đã chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống, kết thúc 71 năm cầm quyền liên tục của đảng PRI.

Xử lý quan hệ với láng giềng Mỹ là thử thách lớn với tổng thống đắc cử Mexico Obrador. Ảnh: VOX

Sự tôn kính của AMLO

Quan điểm chống lại hệ thống chính trị truyền thống của López Obrador khiến nhiều người gọi ông là “Donald Trump của đất nước Mexico”. Số khác so sánh ông với lãnh đạo của Công đảng Anh Jeremy Corbyn, hay thậm chí là lãnh tụ của phong trào Cách mạng Venezuela Hugo Chávez. Nhưng tất cả những phép so sánh này đều không phù hợp. Không giống Tổng thống của nước láng giềng Donald Trump, López Obrador là một người cánh tả và ông nhiều lần tuyên bố chán ghét sự xa hoa, lộng lẫy. Obrador càng không giống Corbyn, người chưa từng nghĩ rằng mình sẽ giành chiến thắng khi ông đua tranh vị trí lãnh đạo Công đảng năm 2015. Chiến thắng tới với López Obrador không hề có chuyện “ăn may”. Và không giống Chávez, López Obrador là một người thực dụng.

Tổng thống đắc cử Mexico không phải là diễn giả hay người dẫn chương trình chính trị. Ông làm việc dựa trên sự chính xác, tin cậy và bằng chứng, điều hiếm hoi ở một đất nước mà hầu hết các chính trị gia là những kẻ cơ hội bất cần đạo lý. Chính vì thế, bầu không khí trong các chiến dịch tranh cử của ông có thể ví như điện trường. Điều này được chứng minh khi đám đông ăn mừng chiến thắng của ông tại quảng trường Zócalo ở thủ đô Mexico City. Sự tôn kính mà người dân dành cho Obrador là điều hiển hiện.

“Tôi không nghĩ chúng ta từng trải qua thứ chính trị được cá nhân hóa cao độ như chúng ta thấy ở López Obrador”, nhà phân tích Silva-Herzog nói. Tuy nhiên chuyên gia này cũng chỉ ra những điểm yếu trong chiến lược chính trị của Obrador: Đó là việc ông định vị tính chính danh của mình trong mối liên kết với nhân dân - lại chính là những người ủng hộ ông. Đây là tính toán đầy mạo hiểm, bởi nó chẳng khác nào lời tuyên chiến với phe đối lập. Chưa kể, mối liên kết quá chặt chẽ với những người ủng hộ có thể sẽ gây tác dụng ngược, ngăn cản ông tập hợp sự đoàn kết, ủng hộ rộng rãi trong xã hội - sức mạnh để Obrador thực thi những cải cách sâu rộng như đã cam kết.

Phan Tùng