Chấm dứt việc nuôi nhốt gấu bất hợp pháp
(Baonghean) - Những năm qua, số hộ nuôi nhốt động vật hoang dã thuộc loài nguy cấp, quý hiếm (trong đó chủ yếu là gấu) trên địa bàn tỉnh đã giảm. Tuy nhiên, thực tế công tác quản lý, giám sát việc nuôi nhốt vẫn còn bộc lộ một số bất cập, hạn chế cần khắc phục.
Nuôi nhốt không gắn chíp
Quỳnh Lưu từng được biết đến là địa phương có phong trào nuôi động vật hoang dã nhằm mục đích thương mại mạnh nhất tỉnh, nhất là loài gấu. Tại thời điểm từ 2005- 4/2017, trên địa bàn có tới 13 hộ nuôi gấu với 42 cá thể. Trong đó có 37 cá thể đực, 5 cá thể cái, tất cả đều thuộc loại gấu ngựa và đã được cơ quan chức năng gắn chíp điện tử.
Hiện nay, chỉ còn 4 hộ nuôi với 16 cá thể, trong đó 12 cá thể đực, 4 cá thể cái. Theo ông Nguyễn Tất Hà - Hạt phó Hạt Kiểm lâm Quỳnh Lưu, nguyên nhân là bởi từ thời điểm tháng 5/2017 đến nay số gấu nuôi đã bị chết 24 con, do gấu già yếu, bệnh.
 |
| Cá thể gấu nuôi nhốt trong điều kiện chật hẹp ở huyện Quỳnh Lưu. Ảnh: Tư Lệnh |
Tại Yên Thành, ông Nguyễn Viết Khánh - phụ trách Hạt Kiểm lâm huyện cho biết: Nếu như năm 2012 trên địa bàn có 4 hộ nuôi gấu với 11 cá thể thì nay chỉ còn 2 hộ nuôi với 5 cá thể. Một hộ hiện đang nuôi 3 cá thể gấu từ năm 2005 ở xóm Thị Tứ, xã Quang Thành cho biết: Từ năm 2010, theo quy định, gấu nuôi đều phải được gắn chíp để quản lý, theo dõi của cơ quan chức năng và nghiêm cấm việc lấy mật phục vụ mục đích kinh doanh nên bây giờ gia đình chỉ nuôi... làm cảnh???
Nhìn chung, thời gian qua, công tác quản lý việc nuôi nhốt động vật hoang dã thuộc loài nguy cấp, quý hiếm nói chung, loài gấu nói riêng trên địa bàn tỉnh đã được các cấp chính quyền và ngành chức năng quan tâm, giám sát. Tuy nhiên, công tác này hiện vẫn còn bộc lộ một số bất cập, hạn chế. Một số hộ vẫn chưa tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật về nuôi động vật hoang dã, cá biệt vẫn còn việc nuôi nhốt các cá thể gấu không đăng ký hoặc không được gắn chíp...
 |
| Xã Quỳnh Ngọc, nơi có hộ dân hiện nuôi 9 cá thể gấu. Ảnh: Google Maps |
Theo trình bày của hộ nuôi này thì có 6 cá thể gấu được ông vận chuyển từ xã Quỳnh Yên (nơi ông đã đăng ký với cơ quan có thẩm quyền nuôi nhốt gấu) về xã Quỳnh Ngọc và 3 cá thể gấu mới mua từ ngày 2/4/2019, chưa được gắn chíp.
Theo Chi cục Kiểm lâm, toàn tỉnh hiện có 23 trại, cơ sở nuôi sinh sản, sinh trưởng động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm với 1.673 cá thể được cấp phép. Trong đó, riêng nuôi gấu có 12 trại, cơ sở, với 57 cá thể, trong đó gấu ngựa 55 cá thể, gấu chó 2 cá thể.
Theo quy định của pháp luật, hành vi nuôi nhốt các cá thể gấu không đăng ký hoặc không được gắn chíp đều là hành vi vi phạm pháp luật.
Siết chặt quản lý
Theo ông Nguyễn Tất Hà - Hạt phó Hạt Kiểm lâm Quỳnh Lưu: Hạt Kiểm lâm địa phương đi kiểm tra phần lớn chỉ kiểm đếm đơn thuần về số lượng cá thể theo như đăng ký, bởi mặc dù gấu đã được gắn chíp điện tử, nhưng đơn vị không có thiết bị đọc chíp, trong quá trình vệ sinh chuồng nuôi có sự xáo trộn nên việc xác định con nào thuộc chíp nào, hộ nuôi có di chuyển, phát sinh nuôi mới hay không cũng rất khó phát hiện.
Theo ông Hà, chíp do Cục Kiểm lâm gắn, việc kiểm tra trước đây cũng do Cục, nhưng hiện nay mỗi Chi cục chỉ được trang bị một cái, Hạt có muốn sử dụng cũng phải đề xuất để mượn.
 |
| 2 cá thể gấu ngựa được cứu hộ, nuôi dưỡng tại Trung tâm cứu hộ động vật hoang dã của Vườn Quốc gia Pù Mát. Ảnh tư liệu |
Còn ông Nguyễn Viết Khánh - phụ trách Hạt Kiểm lâm huyện Yên Thành cho rằng, chuồng nuôi của các hộ trong khuôn viên nhà ở, gia đình thường xuyên đi làm ăn, vì vậy việc kiểm tra gặp nhiều khó khăn. Chưa kể, chuồng trại chật hẹp, để gấu chống chọi được với khí hậu trong chuồng nuôi, tránh được bệnh tật, quy trình chăm sóc, cho ăn khá nhiều vất vả.
Nhưng trên thực tế mặc dù tuyên truyền vận động nhưng chưa có hộ nào tự nguyện giao nộp gấu cho Trung tâm Bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam, chỉ khi nào gấu chết các hộ mới báo cơ quan chức năng kiểm tra xác định nguyên nhân và xử lý theo Quyết định số 95/2008/QĐ- BNN ngày 29/8/2008 của Bộ Nông nghiệp và PTNT về việc ban hành quy chế quản lý gấu nuôi.
Theo một số kiểm lâm viên, cũng như cán bộ địa phương: phần lớn các hộ đều nói “nuôi làm cảnh”, “coi gấu như thành viên trong gia đình”, không còn chích hút lấy mật như trước đây nhưng trên thực tế rất khó giám sát vấn đề này.
 |
| Nhân viên tại Trung tâm cứu hộ động vật hoang dã của Vườn Quốc gia Pù Mát vệ sinh chuồng nuôi nhốt gấu. Ảnh: Trần Xuân Cường |
Để khắc phục những bất cập, tồn tại trên, ông Lê Đại Thắng - Phó trưởng phòng Quản lý bảo vệ rừng và bảo tồn thiên nhiên (Chi cục Kiểm lâm tỉnh) cho biết: Nhằm tăng cường việc quản lý, kiểm tra việc nuôi nhốt động vật hoang dã (trong đó chủ yếu là gấu), Chi cục Kiểm lâm chỉ đạo các Hạt Kiểm lâm thường xuyên phối hợp với các ngành, đoàn thể ở địa phương tuyên truyền, phổ biến sâu rộng pháp luật về quản lý, bảo vệ động vật hoang dã.
Tăng cường hoạt động kiểm tra, quản lý địa bàn, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có hành vi quảng cáo, nuôi nhốt kinh doanh, sử dụng các sản phẩm, mẫu vật của các loài động vật hoang dã, trong đó có loài gấu trái với quy định của pháp luật.
Riêng tình trạng nuôi nhốt gấu trái phép tại huyện Quỳnh Lưu vừa qua, theo chỉ đạo của UBND tỉnh, trước mắt cơ quan chức năng phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền, vận động để hộ nuôi gấu này tự nguyện giao nộp gấu cho Trung tâm Bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam để tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật... Trên cơ sở đó, sẽ kiên quyết ngăn chặn và truy cứu trách nhiệm hình sự đối với chủ thể thực hiện hành vi nuôi nhốt gấu không có hồ sơ nguồn gốc hợp pháp.
Các địa phương cần tuyên truyền, vận động để hộ nuôi gấu tự nguyện giao nộp gấu cho Trung tâm bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam để tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật.
Trên cơ sở đó, cần tiếp tục tuyên truyền, vận động người dân tuân thủ các quy định của pháp luật về nuôi nhốt gấu, phổ biến các quy định của pháp luật nghiêm cấm các hành vi buôn bán nuôi nhốt gấu; thường xuyên kiểm tra, cập nhật số lượng gấu nuôi nhốt trên địa bàn để từ đó phát hiện và xử lý nghiêm những hành vi nuôi nhốt gấu trái phép.
Cùng với đó, kiên quyết ngăn chặn và truy cứu trách nhiệm hình sự đối với chủ thể thực hiện hành vi nuôi nhốt gấu không có hồ sơ nguồn gốc hợp pháp, đảm bảo không tăng số lượng gấu nuôi nhốt và tiến tới chấm dứt hoàn toàn việc nuôi nhốt gấu bất hợp pháp.
Tuy nhiên để thực hiện được mục tiêu này, ngoài vai trò của cơ quan chức năng, chính quyền địa phương, cần có sự chung tay của chính cả người dân trong phát hiện, tố giác hành vi mua bán, nuôi nhốt động vật hoang dã trái phép, cũng như kiên quyết nói không với việc sử dụng các sản phẩm, mẫu vật của các loài động vật hoang dã, trong đó có loài gấu.
Theo Quyết định số 02/2005/QĐ-BNN ngày 05/01/2005 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT quy định về quản lý gấu nuôi nhốt. Tất cả các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đang nuôi gấu phải có trách nhiệm đăng ký, đánh dấu bằng thiết bị điện tử (chíp) và lập hồ sơ quản lý tại cơ quan Kiểm lâm cấp tỉnh hoặc tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đối với các tỉnh không có cơ quan Kiểm lâm.
Các hành vi vi phạm liên quan đến gấu, tùy theo mức độ nghiêm trọng và tang vật có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tiền tối đa là 2 tỷ đồng hoặc phạt tù 15 năm (Điều 244, Bộ luật Hình sự 2015 - sửa đổi, bổ sung năm 2017, có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2018).