Lời giải cuộc chiến Syria: 'Ba cây chụm lại' liệu có 'nên non'?

Thành lập Ủy ban Hiến pháp

Lãnh đạo Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ lần đầu tổ chức Hội nghị thượng đỉnh về Syria ở thành phố Sochi, Nga vào tháng 11/2017.

Từ đó đến nay, các cuộc gặp 3 bên khác để tìm ra giải pháp cho câu hỏi hóc búa Syria lần lượt được tổ chức tại Ankara vào tháng 4/2018, Tehran vào tháng 9/2018 và Sochi vào tháng 2/2019.

Lãnh đạo Nga-Thổ-Iran trò chuyện sau họp báo tại Ankara ngày 16/9. Ảnh: Reuters

Cuộc gặp lần thứ 5 tại Ankara được đánh giá là “hiệu quả và thành công”, nguyên thủ các quốc gia tham dự đã đi đến một loạt thỏa thuận quan trọng.

Tuyên bố chung về kết quả thượng đỉnh cho thấy các thành viên khẳng định cam kết vững chắc với chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Syria.

Tổng thống của 3 nước nhấn mạnh những nguyên tắc này cần phải được tất cả các bên tuân thủ, không ai được phép có hành vi phá vỡ.

Ba nhà lãnh đạo cũng thảo luận về tình hình ở Đông Bắc Syria, cho rằng ổn định và an ninh tại khu vực này chỉ khả thi trong trường hợp chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia này được tôn trọng, và nhất trí phối hợp hành động hướng tới mục tiêu trên.

Putin, Erdogan và Rouhani đã cùng nhau bác bỏ mọi nỗ lực hòng tạo ra những vấn đề mới trên thực địa dưới chiêu bài nỗ lực chống khủng bố, bao gồm những sáng kiến bất hợp pháp về vấn đề tự trị.

“Chúng tôi đều ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria và kiên quyết cho rằng một khi các vấn đề an ninh và chống khủng bố được giải quyết, sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria sẽ được khôi phục hoàn toàn. Nó cũng liên quan đến việc rút toàn bộ binh lính nước ngoài khỏi lãnh thổ Syria”.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu sau hội nghị thượng đỉnh

Một điểm đáng chú ý trong cuộc gặp 3 bên lần này, theo Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, đó là họ đã nỗ lực “vượt qua khác biệt liên quan đến vấn đề thành lập Ủy ban Hiến pháp của Syria”, quyết định khởi động công việc nhằm thành lập ủy ban này mà không trì hoãn, chậm trễ thêm.

Ông Erdogan nhấn mạnh: Quá trình thành lập ủy ban và chuẩn bị các cơ chế để hoạt động sẽ được tiến hành trong sự phối hợp với Liên hợp quốc”.

Trong khi đó, Tổng thống Putin lại tỏ ra khá thận trọng, khẳng định còn quá sớm để nói về thời gian chính xác ủy ban bắt đầu hoạt động, nhưng đồng tình rằng cần thành lập càng sớm càng tốt.

Ông chủ Điện Kremlin lý giải: “Chúng tôi cho rằng hoạt động của Ủy ban Hiến pháp Syria sẽ đóng vai trò quyết định trong việc bình thường hóa tình hình tại Cộng hòa Arab Syria. Chúng tôi đã bàn về điều này nhiều lần, luôn nhắc lại rằng không có phương án nào thay thế cho tiến trình chính trị cả”.

Chống khủng bố và tái thiết

Thảo luận thêm các nỗ lực chống khủng bố trên lãnh thổ Syria, các bên dành sự quan tâm đặc biệt cho Idlib, tỉnh tiếp giáp với Thổ Nhĩ Kỳ, nơi các tay súng đang chống trả các lực lượng của chính quyền sở tại.

Tuyên bố của “bộ ba” Tehran-Ankara-Moskva bày tỏ nhất trí tiến hành các biện pháp thực tế trên cơ sở các thỏa thuận trước đây nhằm bảo vệ dân thường, phù hợp với luật nhân đạo quốc tế.

Theo hãng thông tấn Nga TASS, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đã giải thích rõ rằng, điều này không có nghĩa là Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran đang có kế hoạch tổ chức một chiến dịch quân sự chung tại Idlib. Thay vào đó, ông giải thích đây là những bước đi hướng đến “tăng tính hiệu quả” của các nỗ lực chống khủng bố.

Cảnh hoang tàn ở Idlib, Syria do chiến tranh. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, chủ nhà Ankara lại khẳng định rằng, họ sẵn sàng thiết lập một vùng an ninh ở bờ Đông sông Euphrates thuộc Syria, nếu không đạt được thỏa thuận với Mỹ trong 2 tuần nữa.

“Nếu trong 2 tuần chúng tôi không thể đi đến thỏa thuận với Mỹ, chúng tôi sẽ buộc phải tự mình thiết lập một vùng an toàn tới phía Đông sông Eupharates tại Syria”.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan

Quan điểm từ phía nhà lãnh đạo này cho rằng “không thể chấp nhận việc hậu thuẫn cho các tổ chức khủng bố dưới chiêu bài chống khủng bố”, ám chỉ việc Washington “chống lưng” cho Lực lượng Dân chủ Syria do người Kurd lãnh đạo (SDF). Đây là lực lượng mà Ankara xem là liên quan đến Đảng Lao động người Kurd, một tổ chức “ngoài vòng pháp luật” tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Và vì thế, không quá khó hiểu khi Erdogan nhận định rằng, mối đe dọa chính đối với Syria hiện nay chính là SDF, sau khi mối lo về tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đã bị loại bỏ.

Cuộc chiến Syria sắp sửa đi đến hồi kết, đồng nghĩa với việc cần quan tâm đến sự cấp bách cần phải tái thiết đất nước bị chiến tranh giày xéo này. Đó cũng là nội dung được quan tâm tại sự kiện nóng hổi diễn ra ở Ankara hôm 16/9.

Từ Moskva, quan điểm được đưa ra là cần phải hợp tác với các nước, các tổ chức quốc tế mới mong giải quyết những vấn đề tầm vĩ mô và khôi phục cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội của Syria.

Bên cạnh đó, Tổng thống Putin cũng cho rằng, các lực lượng quốc tế “phải thực sự quan tâm đến việc hồi hương người di cư, không phải với mục đích lợi dụng họ để đạt mục tiêu chính trị, tức giành được thêm phiếu trong những vấn đề chủ chốt liên quan đến sự phát triển của Syria”.

Mới chỉ bắt đầu

Có vẻ như những nội dung thống nhất về vấn đề Syria trong thượng đỉnh lần 5 của tam giác Nga - Iran - Thổ mang đầy màu sắc lạc quan và tích cực, thậm chí có thể nói có phần vượt xa mong đợi của dư luận.

Lãnh đạo Nga tỏ ra rất hài lòng với kết quả thượng đỉnh, dành nhiều mỹ từ như “hoàn toàn hiệu quả và thành công”, “tuyên bố chung phản ánh cam kết hướng đến những nỗ lực hơn nữa vì lợi ích hòa bình lâu dài tại Syria”…

Quang cảnh thượng đỉnh 3 bên Iran-Nga-Thổ về Syria. Ảnh: Mehr

Thế nhưng, cũng cần lưu ý rằng, tất cả mới chỉ là những bước khởi đầu, quá trình liên lạc, trao đổi vẫn sẽ tiếp diễn, và các bên đã nhất trí tổ chức kỳ thượng đỉnh tiếp theo ở Tehran.

Ngoài ra, một cuộc gặp cấp chuyên gia bàn về giải pháp cho Syria, hay từng được gọi là tiến trình Astana, được thống nhất diễn ra vào tháng tới tại Nur-Sultan, Kazakhstan.

“Cuộc hẹn” này, theo giới chuyên gia, nhiều khả năng sẽ hướng đến hiện thực hóa ưu tiên hàng đầu hiện nay là khuyến khích đối thoại chính trị trong nội bộ Syria.

Hoàng Bách