Chuyện về cây đa ở Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên

Cây đa trong Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên (Nam Đàn). Ảnh: Đào Tuấn

Nằm trong khuôn viên quê nội Bác ở Làng Sen, khu trưng bày, nhà tưởng niệm được xây dựng từ năm 1970, sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Đây là bảo tàng đầu tiên trong cả nước trưng bày về tiểu sử, sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh do Bộ Chính trị phê duyệt nội dung và giao cho đồng chí Trường Chinh lúc bấy giờ là Ủy viên Bộ Chính trị, phụ trách công tác Quốc hội và công tác tư tưởng của Đảng phụ trách. Sau khi hệ thống bảo tàng Hồ Chí Minh ra đời, việc trưng bày được bổ sung với nhiều giải pháp nghệ thuật, sáng tạo nhằm tôn vinh các tài liệu hiện vật tạo nhiều cảm xúc hấp dẫn người xem. Toàn bộ trưng bày chuyển sang chủ đề mới mẻ hơn. Bên cạnh những nội dung truyền thống quê hương, gia đình, thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, còn là tình cảm của Bác đối với quê hương.

Du khách về thăm quê Bác. Ảnh tư liệu Huy Thư.

Năm 1976, đồng chí Trường Chinh lúc bấy giờ là Chủ tịch Ủy ban dự thảo Hiến pháp của Quốc hội đã dành thời gian để về thăm quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tận mắt được nhìn thấy những kỷ vật gắn bó với tuổi thơ của Bác ở một làng quê bình dị, đồng chí Trường Chinh đã rất xúc động không giấu nổi cảm xúc của mình. Những kỷ niệm về Bác dường như đang sống dậy trong khoảnh khắc đó. Ông đã dành thời gian tham quan và thắp hương tại nhà tưởng niệm Bác và thăm Bảo tàng Kim Liên (tên gọi hồi đó).

Để lưu giữ tình cảm, đồng chí đã trồng cây đa lưu niệm trong khu bảo tàng. Lúc bấy giờ cây đa chỉ với đường kính 10cm. Đến dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 90 của Bác, cổng bảo tàng đã được mở ngay trước cây đa, đúng như bây giờ (trước đó cổng bảo tàng mở phía đông). Không biết vô tình hay hữu ý, vị trí cây đa trở nên rất đẹp, là điểm nhấn của Bảo tàng Kim Liên. Trước khi vào thăm khu trưng bày (tên gọi sau này) và thắp nén hương trước anh linh Bác, du khách có thể dừng chân trước cây đa cổ thụ sừng sững, tính đến nay đã hơn 44 tuổi để lưu lại hình ảnh tổng quan cả Khu trưng bày và nhà lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cây đa được đồng chí Trường Chinh trồng năm 1976 tại Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên. Ảnh: Đào Tuấn

Điều muốn nói là tại sao đồng chí Trường Chinh lại chọn trồng cây đa? Phải chăng trong tiềm thức của mỗi người dân Việt, cây đa như một biểu tượng mạnh mẽ, khát vọng vươn lên ở mỗi làng quê truyền thống.

Ý nghĩa đầu tiên là sự trường tồn, sức sống dẻo dai của nó. Cây cao bóng cả, vươn cành xòe lá tỏa bóng mát một khoảng không gian rộng. Hàng ngày hàng trăm đoàn khách hành hương về thăm quê Bác, ai ai cũng muốn ghé lại một chút bên gốc đa này vừa nghỉ chân, thư thái trò chuyện, cảm nhận không gian thanh bình của miền quê bình dị vẫn còn đậm nét cổ xưa và lưu lại những bức hình tuyệt đẹp bên gốc đa rộng lớn này.

Đến Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên, từ xa ai cũng nhìn thấy cây đa cao vững vàng chứng kiến bao đổi thay của khu di tích, của quê hương Bác và của đất nước Việt Nam. Sức sống dẻo dai của gốc đa làm cho Khu Di tích này trở nên linh thiêng, bền vững và tỏa sáng hơn.

Với sự khắc nghiệt của thời tiết, quá trình tu bổ, cải tạo cảnh quan đã nhiều lần ảnh hưởng đến cây đa, nhưng với sự chăm sóc tận tình của một số chuyên gia nông nghiệp, cây đa lại vươn mình và tràn đầy nhựa sống. Phải chăng sức sống dẻo dai của nó giống như dân tộc Việt Nam, nhẫn nại oằn mình trước cuồng phong bão lớn để khi gió yên trời lặng lại vươn mình, cứng cáp và mạnh mẽ hơn.

Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên (Nam Đàn). Ảnh: Đào Tuấn

Mặc cho sự thay đổi của thời gian, đến với Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên hôm nay, du khách và bà con xa gần vẫn được đắm mình trong không gian văn hóa của một làng quê yên bình với khát vọng vươn lên. Khu di tích này được bao bọc bởi các ngôi làng xung quanh với những lũy tre xanh, thấp thoáng những mái nhà mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên. Những thảm cỏ xanh mướt, ngắm những chùm hoa rực rỡ sắc màu, và tiếng chim hót rộn rã như đưa mọi người quay về thế giới tuổi thơ của vị Cha già dân tộc.

Đã hơn 60 năm hình thành và phát triển, Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên không chỉ nhằm bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản văn hóa về Chủ tịch Hồ Chí Minh tại quê hương Người, mà còn là một điểm đến hấp dẫn - địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước, ý chí cách mạng cho thế hệ trẻ, hội tụ trái tim, tình cảm của đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế, góp phần quảng bá con người Nghệ An thân thiện, mến khách, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.

Và trong không gian cảnh quan ấy, cây đa đã phát triển cùng sự phát triển của Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên. Một biểu tượng cho sức mạnh bền bỉ và khát vọng vươn lên của mảnh đất Kim Liên trong thời kỳ hội nhập và phát triển.

Phan Quý