Từ thủ quân 'Áo Vàng' đến thủ lĩnh Thể Công

Bóng đá Nghệ An bắt đầu từ năm 1921, khi đội bóng đầu tiên của người Việt được lập ở Trường Quốc học Vinh, mang tên “Lam Thành túc cầu đội” và phát triển mạnh trong những năm 1930. Dưới thời thuộc Pháp, nổi tiếng nhất vẫn là đội ASNA của Hội Thể dục Nghệ An (Association sportive Nghe An), được thành lập năm 1930, thường được gọi là đội Áo Vàng.

Trên Báo Thanh Nghệ Tĩnh tân văn ngày 12 tháng 12 năm 1930 có bài tường thuật về trận đấu giữa hai đội Áo Vàng và Comete, chiều 30/11/1930. Trận này Áo Vàng thắng 3-1. Trong đội hình của Áo Vàng hôm đó đã thấy có tên “Khánh”, ở vị trí trung phong. Đó chính là Tống Viết Khánh, thủ quân đầu tiên của đội Áo Vàng.

Báo chí thông tin về những trận đấu của đội bóng Áo Vàng những năm 1930, 1932.

Tống Viết Khánh sinh năm 1912, quê ở Huế, nhưng cùng gia đình lập nghiệp ở Vinh. Chàng trai ấy lớn lên, cao to, vạm vỡ, đúng lúc ở đô thị trẻ Vinh - Bến Thủy bóng đá bắt đầu phát triển. Mười tám tuổi đã là thủ quân của đội Áo Vàng, Khánh đã cùng đồng đội tung hoành trên các sân cỏ Trung Kỳ. Không chỉ thi đấu với các đội trong thành phố, mà Áo Vàng cũng thường xuyên du đấu, hoặc tiếp các đội mạnh ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ trên sân nhà, như Auto Hall của Hà Nội, Olimpique của Hải Phòng, SEPSH của Huế, Spports Touranais (Đà Nẵng), ASGF Nha Trang, Kiến Hương (Thanh Hóa), AS Faifo (Hội An)…

Hầu như trận đấu nào của Áo Vàng anh cũng có mặt và cũng đều là niềm hy vọng của đội nhà và người hâm mộ. “Con mắt của nhà hâm mộ thể thao ở Vinh đây thường hy vọng ở những cái sút thần công của Khánh” (Báo Thanh Nghệ Tĩnh tân văn, ngày 4/12/1932).

Tháng 9 năm 1932, Áo Vàng nhận lời mời của ban tổ chức ngày hội ở Đà Nẵng vào thi đấu. Mặc dù thiếu nhiều nòng cốt, nhưng vì “muốn kéo dài sợi dây tình cảm”, thủ quân Khánh cùng đội vẫn lên đường vào Tourane. Trận đó, Khánh đá thăng hoa, ghi một cú đúp bàn thắng. Báo Thể thao Bắc Kỳ ngày 20/9/1932 tường thuật: “Lựu được ban đưa lên chuyền cho Khánh, cập ten (capitaine, đội trưởng) Vinh ngoài 10 thước sút một quả trái phá làm Chaubert phát hoảng bó tay. Phút thứ ba bóng vào chân tả dực mới của Vinh, Kiếm được dịp may lập công ra mắt, tạt quả ban vào giữa để cho Khánh đưa vào lưới của Chaubert. Thế là trong non 3 phút, Vinh gỡ hòa lại ăn thêm một ván”. Mặc dù sau đó Áo Vàng không giữ được tỷ số và để thua ngược, nhưng thủ quân Áo Vàng vẫn được bình chọn là Cầu thủ xuất sắc nhất.

Những năm này, Tống Viết Khánh nhiều lần được gọi lên đội tuyển Trung Kỳ. Trận đấu ngày 10/11/1933 trên sân Stade Magin ở Hà Nội, Trung Kỳ hòa với Bắc Kỳ 3-3. Báo nhận xét: “Các tay xuất sắc của Trung Kỳ: Tương, Khánh, Dược, Tớt”. Đầu những năm 1940, phong trào thể thao Doucuroy lan đến Thành Vinh, không chỉ bóng đá, mà các môn khác như Quyền Anh, bơi lội, bóng bàn, bóng rổ, điền kinh… cũng phát triển.

Ảnh Báo Bắc Kỳ thể thao ngày 20/9/1932.

Riêng bóng đá, nhiều đội bóng mới xuất hiện. Đội Áo Vàng cũng được củng cố, kiện toàn. Lúc này, một ngôi sao của bóng đá Bắc Kỳ là Trần Xuân, cựu cầu thủ của Olimpique Hải Phòng, cũng đưa vợ con vào Vinh lập nghiệp. Trần Xuân được mời về Áo Vàng giữ vai trò thủ quân. Tống Viết Khánh cũng trở lại với Áo Vàng. Mặc dù đã ở tuổi “lão tướng”, nhưng cặp đôi Xuân - Khánh vẫn là trụ cột của đội. Hai anh tiếp tục tung hoành trên các sân cỏ Trung Kỳ, từ Thanh Hóa đến Huế, Đà Nẵng, Nha Trang…

Trong giải Trung Kỳ năm 1942, có trận Áo Vàng đã “vùi dập” AS Faifo (Hội An) đến 6-1. Không chỉ là trụ cột, hai anh còn là niềm cảm hứng, là người thầy đào tạo ra những hảo thủ trẻ hơn, như Bùi Nghẽn, Quang Hòa… Trong đó, Bùi Nghẽn, tức Sinh sau này là một cầu thủ nổi tiếng của đội Công an Hà Nội.

Báo Thể thao và Thanh niên Đông Dương (Sports jeunesse d'Indochine), ngày 23/4/1944, mục “Mỗi tuần mỗi đầu” có bài về trung phong Tống Viết Khánh: “Cách đây chín, mười năm về trước, hồi mà phong trào thể thao còn mới nhóm ở Vinh đã thấy xuất hiện một đội bóng tròn lấy tên là “Nghệ An Thể dục”. Có nhiều cầu thủ lợi hại và tiếng tăm, đội ban ấy đã ghi lại trong lịch sử túc cầu một thời kỳ oanh liệt mà người ta không quên nhớ kẻ cầm đầu là trung phong Tống Viết Khánh… Có những quả sút mạnh như súng thần công và những quả đội đầu chắc chắn, dù ở các trận tranh đấu giao hữu, hay các trận đấu tranh chức vô địch, bao giờ một mình chàng cũng phá thủng lưới bên địch ít nhất là một vài lần”.

Bài báo về Tống Viết Khánh trên báo Thể thao và Thanh niên Đông Dương 1944.

Trong kháng chiến chống Pháp, Tống Viết Khánh công tác tại chiến trường Cực Nam Trung bộ. Từ cán bộ phường Đức Thắng, thị xã Phan Thiết, ông lần lượt giữ các chức vụ ở thị xã và tỉnh Bình Thuận. Năm 1953 ông được điều động, bổ sung vào ban cán sự Đảng Tỉnh ủy Lâm Đồng và một số công tác khác. Chiến trường gian khổ và hiểm nguy, chắc Tống Viết Khánh không có cơ hội để chơi bóng đá. Thế nhưng, chính trong thời gian này, ông đã ghi được một bàn thắng quan trọng nhất cuộc đời. Bàn thắng mang tên bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc Hường, một cô gái có vẻ đẹp mặn mà, khỏe khoắn của nắng, gió và sóng biển Phan Thiết. Năm 1955 ông tập kết ra Bắc và không bao giờ nghĩ rằng một cơ hội để trở lại bóng đá đỉnh cao, khi đã 43 tuổi.

Ngay sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Đoàn thể thao quân đội (gọi tắt là Thể Công) được thành lập tháng 9 năm 1954. Coi thể thao như một binh chủng đặc biệt, những cán bộ giỏi thể thao, quân sự và vững vàng về chính trị được tuyển chọn về đây để gây dựng phong trào.

Chính vì vậy, vừa đặt chân lên đất Bắc, Tống Viết Khánh cùng với những danh thủ một thời của bóng đá Nam Kỳ, Trung Kỳ như Trương Tấn Bửu, Trương Tấn Nghĩa, Hồ Quang Quới,… được điều ngay về Thể Công. Tại đây, với tư cách là một danh thủ, một cựu Tỉnh ủy viên, Tống Viết Khánh được giao giữ chức chính trị viên. Sau đó, năm 1956 ông giữ chức trưởng đoàn, kiêm chính trị viên Thể Công. Với bản lĩnh và kinh nhiệm của một danh thủ, nhiều năm là thủ quân đội bóng, lại kinh qua kháng chiến, Tống Viết Khánh đã có công lớn, góp phần xây dựng Thể Công từ những năm tháng đầu thành lập.

Tống Viết Khánh cùng lãnh đội đưa Thể Công lên ngôi vô địch các năm 1955, 1956, 1958. Trong những năm này, phong trào thể thao quân đội các nước trong khối xã hội chủ nghĩa cũng phát triển mạnh. Giải bóng đá giữa quân đội các nước XHCN (SKDA) ra đời. Tống Viết Khánh từng là trưởng đoàn đưa đội bóng quân đội đi dự các giải giao hữu ở Trung Quốc (1956); giải SKDA giữa quân đội các nước XHCN ở CHDC Đức (1958) và nhiều trận giao hữu quốc tế khác. Ngày 13/12/1962, Tống Viết Khánh vinh dự đưa đội bóng đá quân đội CHDC Đức vào Phủ Chủ tịch gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp đội tuyển bóng đá Quân đội CHDC Đức, ngày 13/12/1962. (Tống Viết Khánh đứng hàng sau, bên phải).

Từ “cập ten” của Áo Vàng xứ Nghệ trứ danh, Tống Viết Khánh đã trở thành thủ lĩnh Thể Công. Tống Viết Khánh cùng với các danh thủ khác đương thời, không chỉ là những tượng đài, mà còn là những đường chuyền kết nối bóng đá Việt Nam từ sơ khai đến hiện đại.

Năm 1961, Tống Viết Khánh chuyển công tác khác. Năm 1970 ông chuyển ngành sang làm Vụ phó tại Ủy ban TDTT. Khoảng năm 1974 ông bị tai biến và mất năm 1984. Năm 2004, Tống Viết Khánh là 1 trong 7 cái tên được Liên đoàn Bóng đá Việt Nam đề cử để tặng Huân chương Kỷ niệm thế kỷ của FIFA./.

Phạm Xuân Cần