Mường Lống mùa mận chín

Bạt ngàn mận nơi” cổng trời” Mường Lống

Nằm trong thung lũng trên một đỉnh núi cao 1.485 mét thuộc dãy Trường Sơn, gần biên giới với Lào, mùa nào trong năm, khí hậu ở Mường Lống cũng mát.

Vượt quãng đường hơn 300 km từ thành phố Vinh, vùng đất từng một thời nổi danh là “thung lũng thuốc phiện” đón chúng tôi với cơn mưa rào đột ngột giữa những ngày nắng vàng rực rỡ của tiết trời đầu mùa Hạ. Mận, cơ man là mận, lẫn giữa những tán lá xanh rờn là lúc lỉu quả, xanh ương, chín đỏ.

Mường Lống vào mùa mận chín. Ảnh: Phú Hương

Loay hoay chuẩn bị sọt, sào hái mận, ông Hờ Chồng Pó ở bản Mường Lống 2 vừa thủng thẳng cho hay: “Mùa này, sáng nắng chang chang, nhưng chiều và tối mưa đến lúc mô không biết. Vì rứa nên cứ phải tranh thủ hái nhanh”.

Từ cuối tháng 4, mận chín, thời vụ chỉ kéo dài đến giữa tháng 6 là hết. Trong từng vườn mận, nếu mưa nhiều, mùa chỉ dài khoảng 20 ngày, nắng mới kéo được khoảng 1 tháng. Bởi vậy, thu hoạch phải nhanh, bán cũng phải nhanh.

“Cây mận phù hợp với khí hậu ở đây lắm. Một năm ta chỉ cần dọn cỏ từ 2- 3 lần, sâu bệnh thì hoàn toàn không có. Từ 2 năm nay, cây già rồi nên bị thoái hóa dần, huyện hướng dẫn và hỗ trợ ta mới bắt đầu bón phân. Cây hồi phục, phát triển tốt, quả cũng nhiều và ngọt hơn”, ông Pó cho biết.

Bà con người Mông ở bản Mường Lống 2 thu hoạch mận. Ảnh: Phú Hương

Sở hữu vườn mận rộng 2,3 ha với gần 300 gốc mận, những năm được mùa, mỗi cây cho hàng tạ quả, thế nên, mỗi mùa mận thế này, gia đình ông Hờ Chồng Pó thu về hàng tấn quả. Điều đáng nói, gần 25 năm gắn bó với cây mận, ông chưa hề dùng đến một giọt thuốc trừ sâu.

Cách đó không xa, nằm dưới chân núi đá, vườn mận của gia đình chị Hừ Y Kia cũng đang vào mùa thu hoạch. “Trồng 3 năm là mận cho quả. Ở đây mát mẻ quanh năm, cây mận rất tốt, không thấy có sâu bệnh, cũng không cần chăm sóc, hắn cứ ra hoa rồi ra quả, chín là hái bán thôi, không phải bón phân hay phun thuốc chi hết”, chị Hừ Y Kia kể.

Đến với Mường Lống mùa này, du khách có thể có những bức hình đẹp và ấn tượng trong những vườn mận của người dân thân thiện và hiếu khách. Ảnh: Phú Hương

Năm 1994, cây mận Tam Hoa được đưa về trồng thay thế, xóa cây thuốc phiện trên đất Mường Lống (Kỳ Sơn). Theo ông Lầu Bá Chò - Phó Chủ tịch UBND xã, thì đất Mường Lống rất hợp với mận và đào, những gốc mận cứ vậy sinh sôi, phát triển, đơm hoa cho quả hoàn toàn nhờ dưỡng chất tự nhiên từ trời đất. Chỉ vài năm lại nay, một số ít vườn trồng tập trung mới bắt đầu chăm sóc, bón phân, nhưng tuyệt nhiên không hề sử dụng thuốc trừ sâu.

Mận Mường Lống là một trong những đặc sản của huyện vùng cao Kỳ Sơn. Ảnh: Đào Thọ

Cũng từ cây đào, cây mận, tư duy làm kinh tế của bà con người Mông ở Mường Lống cũng dần hình thành, thay đổi. Mùa hoa mận nở vào dịp trước và trong Tết, kéo dài khoảng nửa tháng là bắt đầu tàn và đơm quả. Cây già có hoa trước, cây non có hoa sau, vài năm gần đây bắt đầu lác đác các đoàn khách du lịch đến chụp ảnh. “Nếu có khách, chúng tôi sẵn sàng đón tiếp, phục vụ để có thể tăng thêm thu nhập”, chị Hừ Y Kia chia sẻ.

Mở hướng tiêu thụ ổn định

“Bén duyên” đất Kỳ Sơn từ trước những năm 1995, hơn 30 năm đứng chân trên đất Kỳ Sơn, cây mận Tam Hoa được đưa về từ Bắc Hà (Lào Cai) là một trong những loại cây trồng cực kỳ hợp với vùng đất được coi là “Sapa của xứ Nghệ”, khí hậu mát mẻ, có độ cao và biên độ chênh nhiệt độ ngày đêm lớn. Đến nay, mận được trồng tại nhiều xã của Kỳ Sơn như Mường Lống, Nậm Cắn, Đoọc Mạy, Na Ngoi, Tây Sơn, Nậm Càn, Huồi Tụ... Toàn huyện hiện có trên 46 ha mận, và với năng suất 4-5 tấn/ha, mỗi năm Kỳ Sơn có trên dưới 200 tấn quả.

Người dân Mường Lống đóng gói, dán nhãn "thương hiệu" mận Tam Hoa Mường Lống (Kỳ Sơn). Ảnh: Phú Hương

Là sản phẩm đặc sản vùng cao và đặc biệt là hoàn toàn sạch, theo đánh giá chung, mận Mường Lống có chất lượng không hề thua kém quả mận được trồng ở những vùng đất khác, thậm chí còn ngọt giòn hơn, sau thu hái có thể để tươi ở nhiệt độ thường được 6 - 7 ngày, thế nhưng, vẫn chưa có đầu ra ổn định, tiêu thụ kém; đặc biệt từ 2 năm nay, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên hầu như không có người mua, mận rụng bỏ nhiều.

Theo ông Lầu Bá Chò, thì thương lái vào tận nơi đặt mua cả vườn, nhưng những vườn trồng rải rác thì rất khó bán, rất ít năm Mường Lống tiêu thụ được 60- 70% sản lượng, hầu hết chỉ bán được chưa đầy một nửa.

“Mùa mận chín rộ tập trung trong thời gian ngắn, khi quả đã chín đỏ chỉ để được trên cây 3- 4 ngày nên đòi hỏi phải thu hoạch, tiêu thụ nhanh và gọn. Xã đã tìm mọi cách để tìm thị trường như quảng bá trên mạng xã hội, thu hút khách du lịch, kêu gọi các cơ quan, tổ chức, cá nhân hỗ trợ tiêu thụ mận, nhưng cũng chỉ bán được 30- 40% sản lượng”, Phó Chủ tịch UBND xã cho hay.

Huyện Kỳ Sơn và ngành Nông nghiệp và PTNT kiểm tra, tìm hướng đi nâng cao giá trị sản phẩm mận Kỳ Sơn. Ảnh: Phú Hương

Toàn xã Mường Lống hiện có 23 ha mận, trong đó, có 5 vườn trồng tập trung, còn lại rải rác trong vườn các hộ dân. Những năm được mùa, sản lượng lên tới gần 100 tấn. Thường đầu mùa, quả đẹp được bán với giá 15.000 đồng/kg, sau đó vào mùa rộ, giá giảm dần.

Cùng những lý do khách quan về thời vụ, giao thông đi lại, thậm chí ngay cả người dân nơi đây hầu hết vẫn chưa có tư duy làm kinh tế từ cây mận. Trừ một số hộ trồng tập trung, coi mận là hàng hóa, còn lại vẫn còn coi đó là “lộc trời”, chưa quan tâm chăm sóc, thu hoạch, hầu hết chỉ thu hái tự nhiên, hầu như chưa có đóng gói, tem nhãn mác. Theo đại diện lãnh đạo xã, nếu được hỗ trợ về thương hiệu, quảng bá sản phẩm, có thị trường, có đầu ra ổn định, Mường Lống có thể mở rộng trên 100 ha, tăng thu nhập, tạo sinh kế bền vững cho người dân. Xã cũng sẽ chỉ đạo, hướng dẫn bà con bón phân, chăm sóc, nâng cao năng suất cũng như chất lượng mận Tam Hoa.

Mận Kỳ Sơn quả giòn, ngọt và đặc biệt là hoàn toàn sạch, do không hề sử dụng thuốc BVTV. Ảnh: Phú Hương

Mận là loại cây có thể giúp người dân vùng núi cao huyện Kỳ Sơn thoát nghèo, thậm chí làm giàu. Phó Chủ tịch UBND huyện, ông Thò Bá Rê chia sẻ: "Khó khăn nhất vẫn là đầu ra sản phẩm. Xác định đây là một trong những sản phẩm chủ lực của huyện, chúng tôi đã chỉ đạo phối hợp tìm hướng tiêu thụ ổn định cho người dân và bước đầu đạt được một số kết quả nhất định, khả quan.

Cùng với tìm đầu ra, mở rộng diện tích, huyện cũng sẽ quan tâm đến vấn đề đầu tư thâm canh, để làm sao vẫn giữ được "thương hiệu" mận sạch, hoàn toàn đảm bảo về vấn đề an toàn thực phẩm, nhưng cũng phải có năng suất, chất lượng cao hơn nữa, tăng giá trị sản phẩm cũng như sức cạnh tranh trên thị trường", ông Thò Bá Rê cho biết.
Ông Tạ Quang Sáng - Phó Giám đốc Ban Quản lý diễn đàn thị trường nông nghiệp tỉnh cho hay: Với mục tiêu liên kết, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Nghệ An, chúng tôi đã hỗ trợ huyện Kỳ Sơn xây dựng thương hiệu, nhãn mác, có giải pháp quảng bá, giới thiệu sản phẩm đến người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.

Thời gian tới, cùng với hỗ trợ kỹ thuật chăm sóc, phục hồi những vườn mận hiện đã già cỗi để có sản phẩm quả to, đẹp, chất lượng hơn, thì dự kiến một số diện tích sẽ được trồng mới theo hướng đầu tư thâm canh, đồng thời xây dựng các khu du lịch sinh thái ở các xã trồng mận nhằm góp phần quảng bá sản phẩm mận Tam Hoa Kỳ Sơn trong thời gian tới.

Phú Hương