Vinh - thành phố bên bờ sông

Thành phố ven sông Lam

“Nhất cận thị, nhị cận giang”, từ xưa con người đã biết chọn các vùng đất có dòng sông để lập nghiệp, phát triển kinh tế, bởi trước hết sông cung cấp nước uống, giao thương, đi lại, cung cấp nước tưới cho sản xuất nông, ngư nghiệp, cung cấp thủy, hải sản, là phù sa bồi đắp, là bến đỗ, là nơi gặp gỡ phát triển thương mại… Nơi nào có sông nơi đó đều phát triển sớm.

Dòng sông Lam sau khi từ thượng nguồn Lào đổ về qua nhiều huyện miền núi Nghệ An đến thành phố Vinh thì hiền hòa yên ả, trong nắng chiều nước sông rực sáng lên bởi sóng nước hòa lẫn ánh mặt trời, ban đêm ánh đèn từ các khu đô thị, nhà hàng ven sông rực rỡ như sao sa… đi dọc bờ sông gió mát lồng lộng.

Dòng sông thơ mộng chảy qua Vinh, với phà Bến Thủy lừng lẫy một thời, Cảng Bến Thủy chở lương thực, đạn dược phục vụ chiến đấu và kiến thiết thành phố đỏ. Thành phố ven sông có phù sa màu mỡ, cảng Bến Thủy vẫn tấp nập tàu hàng, có một con đường ven sông Lam thảm nhựa chạy thẳng xuống biển Cửa Lò, có cầu Cửa Hội về với Hà Tĩnh, nhìn sang bên kia là quê hương cụ Nguyễn Du…

Đã có một vài khu đô thị mọc lên ven sông Lam ở thành phố Vinh. Ảnh: P.V

Tiềm năng lớn thế nhưng sông Lam vẫn như "đang ngủ" đối với thành phố. Một vài dự án du lịch trên sông Lam trước đây như ngồi thuyền nghe ca trù, du thuyền trên sông Lam nhưng được một thời gian lại dừng, một số dự án khu đô thị ven sông vẫn treo dài ngày, hoặc chưa kết nối được với tiềm năng của sông để phát triển…

Cần những khu đô thị có kiến trúc đặc sắc ven sông, những công trình điểm nhấn, những bến đò, đường dẫn để phát triển du lịch trên sông Lam, tôn lên vẻ đẹp của thành phố, kết nối Vinh tốt hơn với Cửa Hội, Cửa Lò.

Hiện nay thành phố đang thu hút đầu tư các dự án nhưng ngoại trừ khu đô thị Vinh Riverside là khá hoàn chỉnh, còn lại hầu hết đang nằm trên giấy. Khi khu đô thị Vinh Riverside xây dựng rất nhiều bạn trẻ và người dân đã tới đây để chụp ảnh lưu niệm bên bờ sông.

Sẽ rất thiếu khi về Vinh mà không kể đến vẻ đẹp của sông Lam, bởi sông Lam núi Quyết đã là biểu tượng của thành phố đỏ. Từ đỉnh Dũng Quyết phóng tầm mắt ra xa là bao la thành phố, là dòng sông Lam thơ mộng với nương bãi, xóm làng. Núi Dũng Quyết với thế Long, Ly, Quy, Phượng, xưa nơi đây được Quang Trung chọn là đóng đô gọi là Phượng Hoàng Trung Đô. Sông Lam, núi Quyết và đền thờ Vua Quang Trung… 3 danh lam đó không tách rời khi về với Phượng Hoàng Trung Đô xưa và Vinh hôm nay.

Đánh thức sông Vinh

Càng phát triển người dân đô thị càng khát khao những mảng xanh, những khu vực sinh thái để điều hòa khí hậu, giảm bớt sự nóng nực của các khối bê tông đô thị. Ngoài sông Lam, sắc xanh của thành phố còn có sông Vinh, hệ thống hào thành, các hồ nước và công viên trung tâm, cây xanh… trong đó, sông Vinh đang là một điểm nhấn phát triển phía Tây Nam của thành phố.

Sông Vinh đang có kế hoạch cải tạo nâng cấp. Ảnh: Thành Cường

Trong lịch sử phát triển của mình, cùng với “Chợ Vinh trên bến dưới thuyền”, sông Vinh gắn liền với dấu ấn lịch sử hào hùng của thành phố Đỏ, là con sông quan trọng đối với thành phố khi cung cấp nước sinh hoạt, tiêu thoát nước mùa lũ, thông thương của tàu bè.

Trải qua biến thiên lịch sử, dòng sông Vinh bị ô nhiễm trước đây đang có kế hoạch cải tạo mở rộng, tạo thêm nhiều sinh kế cho người dân khu vực và cả các nhà đầu tư.

Nói về vai trò quan trọng của sông Vinh, ông Nguyễn Trung Dũng - nguyên Giám đốc Ban Quản lý Tiểu dự án đô thị Vinh cho biết, sông Vinh có vai trò rất lớn đối với thành phố. Thoát nước nhanh mùa lũ, điều hòa khí hậu vùng phụ cận vào mùa Hè, giữ ổn định cho mực nước ngầm trong lưu vực. Sông Vinh nếu được đầu tư cải tạo nâng cấp theo Dự án WB2 sẽ nâng tầm sông Vinh, cải tạo được cảnh quan môi trường 2 bên bờ sông, tạo nên điểm nhấn mới về kiến trúc cảnh quan đô thị đẹp, văn minh, hiện đại, là trục trung thương mại dịch vụ và du lịch ở phía Nam thành phố, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường trong khu vực. Ngoài ra, sông Vinh còn đảm bảo nguồn nước thô cho các nhà máy cấp nước sạch, nguồn nước tưới tiêu thủy lợi cho nông dân.

Sông Vinh núi Quyết nhìn từ trên cao . Ảnh: Thành Cường

Cũng như sông Lam, sông Vinh và khu vực lân cận là điểm du lịch sinh thái, du lịch lịch sử gắn với Lâm viên núi Quyết và đền thờ Hoàng đế Quang Trung, đền ông Hoàng Mười, Hào thành cổ Vinh, Nhà thờ Cầu Rầm,...

Cùng với sự phát triển của các đô thị ven sông, sông Vinh hứa hẹn là con sông vàng, sông bạc cho thành Vinh.

Tìm hiểu được biết, sông Vinh hiện đang thu hút nhiều dự án khu đô thị hai bên sông, ngoài khu đô thị Vinh Tân được coi là khu đô thị kiểu mẫu của thành phố, còn có khu đô thị Vinh Tân của Tecco, khu đô thị Tràng An, Vinh Heritage, khu đô thị Cửa Tiền, và hàng chục khu đô thị khác đang trong quá trình thẩm định, cho chủ trương…

Sông Vinh đang có cơ hội trở mình khi ngày 18/1/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công văn số 17/TTg-QHQT về việc phê duyệt đề xuất Dự án “Hạ tầng ưu tiên và phát triển đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An”, vay vốn WB; trong đó có hợp phần số 3: Cải tạo nâng cấp sông Vinh. Ngày 23/3/2021, UBND thành phố Vinh ban hành Quyết định số 1433 về việc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu tư vấn khảo sát, lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi; Báo cáo nghiên cứu khả thi; Lập quy hoạch sông Vinh;… Những cơ sở pháp lý quan trọng đó là tiền đề để thức giấc sông Vinh, nhưng cũng phải hoàn thiện pháp lý để bảo vệ sông Vinh trước “lòng tham” của con người.

Đê sông Vinh cần được nâng cấp vào mùa lũ. Ảnh: Châu Lan

Ngoài sông Vinh, sông Lam, thành phố còn có những hồ nước lớn, Công viên Trung tâm, điều hòa khí hậu cho thành phố. Thành phố có hào thành cổ gắn với Thành Cổ Vinh nằm trên địa bàn của 3 phường: Cửa Nam, Đội Cung và Quang Trung, ngoài chức năng tiêu thoát nước, điều hòa khí hậu còn có giá trị phát triển kinh tế - xã hội rất lớn. Nếu như Dự án WB2 được hoàn thành, sông Vinh được đánh thức, nếu có quy hoạch phát triển kinh tế ven sông Lam đoạn qua thành Vinh… chắc chắn thành phố Vinh sẽ hiện thực hóa giấc mơ phát triển.

Rừng bần ở xã Hưng Hoà, thành phố Vinh. Ảnh: Vương Vân

Châu Lan