Xu hướng khởi nghiệp mới của start -up Nghệ An

Nỗ lực dám nghĩ, dám làm

Sản phẩm đầu tiên chúng tôi muốn kể đến là mật ong của Công ty CP Tập đoàn, mang thương hiệu “bometa”. Nguyễn Văn Học – Giám đốc công ty cho biết, tên gọi trên không phải tiếng Anh hay phiên hiệu quốc tế mà đó là một từ “thuần Nghệ”, thể hiện tâm nguyện: mỗi sản phẩm như món quà yêu thương mà con cái dành cho bố mẹ mình mà tiếng Nghệ thường gọi là “bố mẹ ta”. Khởi đầu từ tay trắng và sau gần 10 năm vừa học, vừa làm với không ít lần vấp váp, thất bại nhưng nhờ ý chí vươn lên, đến nay Học có trong tay bộ sưu tập 29 sản phẩm, trong đó 11 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao và 4 sản phẩm OCOP 4 sao; sản phẩm của Công ty được 56 nhà phân phối cấp tỉnh nhận phân phối; vào được các nhà thuốc và chuỗi thực phẩm sạch.

Dây chuyền tinh lọc mật ong của Công ty CP Tập đoàn Bometa đang được Trung tâm Tư vấn dịch vụ và khuyến công Nghệ An làm hồ sơ hưởng chính sách hỗ trợ từ Khuyến công Quốc gia. Ảnh: Nguyễn Hải

Trên nền tảng chính là mật ong tinh chế, Học chế biến, sản xuất ra các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe là nông dược thực phẩm, trà thảo mộc… Để đến được với thị trường khó tính này, Học tiếp cận với các tiêu chuẩn sản xuất hữu cơ theo tiêu chuẩn organic của Mỹ, thiết kế trang trại đến dây chuyền sản xuất, chế biến đảm bảo an toàn. Từ các cây lá thảo dược tưởng như bỏ đi tại các vùng nông thôn, qua dây chuyền chế biến đã trở thành những thực phẩm trà uống để giải độc gan, thanh lọc cơ thể.

Trao đổi với chúng tôi, Học cho biết thêm: Sản xuất trà thảo dược vừa dễ lại vừa khó. Dễ là vì nguyên liệu như mật ong hay các loại cây, lá bản địa vùng khí hậu nhiệt đới nước ta không thiếu nhưng khó kiểm soát theo tiêu chí an toàn và sản xuất hữu cơ. Đơn cử là sản phẩm mật ong, để có nguồn mật ong đảm bảo, Học khảo sát, đặt hàng 48 trại ong ổn định trên cả nước và Công ty chỉ mua sau khi theo dõi 6 tháng nếu đạt chất lượng… Nhờ kiên trì “áp” tiêu chí này mà hồ sơ chất lượng sản phẩm của Công ty được cơ quan chức năng tỉnh và Cục Sở hữu trí tuệ kiểm tra, công nhận.

Mô hình thứ 2 là của start-up trẻ Đặng Thị Tâm, Công ty CP An An Agri tại xã Diễn Thành, huyện Diễn Châu. Sinh ra và lớn lên ở vùng quê Diễn Châu, mỗi khi ra chợ mua hàng, Tâm thường đau đáu với câu hỏi vì sao mỗi khi các sản phẩm nông nghiệp bà con làm rất vất vả nhưng luôn được mùa rớt giá; sản phẩm sạch hay không sạch đưa ra thị trường đều lẫn lộn và giá bán rẻ như nhau.

Từ suy nghĩ trên, năm 2015, Tâm quyết định khởi nghiệp từ sản xuất rau quả an toàn hữu cơ. Buổi khởi đầu, với số vốn ban đầu chỉ 100 triệu đồng, Tâm xác định chỉ sản xuất rau an toàn cung cấp cho thị trường TP Vinh vì đây là thị trường lớn và khó tính của Nghệ An. Thế nhưng, sau một thời gian phân phối, nhận thấy chất lượng rau quả dù tốt nhưng chủ yếu đóng gói, chế biến thô, hàng cồng kềnh, chi phí vận chuyển lớn mà giá trị nhỏ nên Tâm quyết định chuyển hướng sang chế biến tinh.

Đóng gói sản phẩm mỳ hoa quả tại Công ty CP An An Agri thuộc xã Diễn Thành (Diễn Châu). Ảnh CTV Sách Nguyễn

Nhận thấy sản phẩm mỳ gói gần là món ăn ưa thích của đa số người Việt, mỗi kg mỳ trắng ở địa phương do bà con sản xuất sản xuất từ bột gạo có giá khá rẻ nhưng nếu chế biến thành mỳ rau, củ, quả sạch bán trong siêu thị cho người ăn kiêng có giá từ 250 ngàn đến 1 triệu đồng/kg. Tình cờ trong một lần gửi sản phẩm tham gia hội chợ rau, củ, quả sạch phía Bắc, sản phẩm cải bắp và cà chua do gia trại của Tâm sản xuất được một vị chuyên gia ẩm thực Nhật Bản ăn thử và gây ấn tượng. Được giới thiệu thêm, chuyên gia quyết định vào tận nơi để xem mô hình. Từ đó, sau nhiều lần tiếp xúc, Tâm được chuyên gia hướng dẫn quy trình kỹ thuật và chuyển giao công nghệ chế biến…

Được sự hỗ trợ của gia đình và các đồng sự, năm 2019, sản phẩm mỳ gói hoa quả của Tâm ra đời. Trên nền chung là sản phẩm mỳ gói hoa quả, Công ty sản xuất hàng chục mã sản phẩm, trong đó tiêu biểu là mỳ mầm lúa mạch, mỳ củ cải đỏ và dền, mỳ củ nghệ, mỳ rau củ sâm cát… Sản phẩm hiện đã vươn tới 90% thị trường nội địa thuộc chuỗi siêu thị lớn và xuất đi các nước. Vị thế hiện tại, Công ty có thể đặt nhà xưởng ở đâu cũng được nhưng Tâm muốn tên tuổi thương hiệu sản phẩm của mình với vùng cây, con bản địa đã làm nên thương hiệu sản phẩm. Làm được điều này, Tâm đã thực hiện được lời động viên, khích lệ của chuyên gia người Nhật, “cái gì thế giới làm được thì người Việt và người Nghệ với sự thông minh, sáng tạo đều có thể làm được”.

Giải pháp để start up trẻ Nghệ An vươn xa

Trên đây chỉ mới là 2 trong số hàng chục mô hình khởi nghiệp thành công từ công nghiệp nông thôn Nghệ An. Hiện trên địa bàn còn có các sản phẩm, thương hiệu lớn như trà dược liệu, bộ các loại trà ướp sen, tinh bột nghệ….

Các sản phẩm OCOP theo quy trình sản xuất an toàn hữu cơ của các start up trẻ Nghệ An tham gia giới thiệu tại Hội nghị kết nối cung cầu sản phẩm công thương Nghệ An- Quảng Trị. Ảnh: Nguyễn Hải

Quá trình khởi nghiệp và vươn lên của các start –up trên bên cạnh nỗ lực của mỗi người đều có dấu ấn, sự đồng hành, hỗ trợ của tỉnh qua Trung tâm Khuyến công Quốc gia, Trung tâm Khuyến công tỉnh, Trung tâm Ứng dụng khoa học công nghệ. Tùy theo quy mô, mỗi mô hình được hỗ trợ gần 1 tỷ đồng. So với với giá trị dây chuyền mà doanh nghiệp đầu tư, khoản hỗ trợ trên chưa lớn nhưng là sự động viên, tiếp sức cần thiết các mô hình khởi nghiệp vươn lên. Tuy vậy, bên cạnh những thành công ban đầu thì còn không ít khó khăn.

Hiện nay, các sản phẩm đồ uống, thực phẩm liên quan đến sức khỏe nên được quản lý, giám sát chặt; sản xuất phải theo quy trình hữu cơ VietGap, GlobalGAP, organic… thì cơ hội sẽ lớn hơn. Nhờ cách làm này, các mô hình trên đã định vị được thương hiệu trên thị trường nhưng để cất cánh, vươn xa là không đơn giản.

Nghệ An là một trong những tỉnh sản xuất nhiều mật ong của cả nước nhưng thực tế theo dõi, nhiều mẫu mật chưa đạt chuẩn nên khó thu mua. Để an toàn và sản phẩm hợp quy chuẩn, ngoài chuỗi gia trại ong của mình, chỉ cơ sở nào sản xuất theo điều kiện của mình thì mới dám nhập.

Anh Nguyễn Văn Học – chủ thương hiệu Bometa

Tương tự, sau khi thuyết phục được chuyên gia Nhật Bản, Tâm từng đứng trước cơ hội lớn khi nhận được yêu cầu cung cấp 20 container rau củ quả/tháng nhưng không dám nhận vì vượt qua hàng rào kiểm nghiệm thực phẩm các nước là không dễ. Bản thân nguyên liệu sản xuất mỳ của Tâm cũng chỉ lấy rau, củ do đơn vị trồng và một số diện tích đất thuê của nông dân sản xuất vì trồng, mua bên ngoài thì phải test 15 ngày/lần và nếu hàng không đạt chuẩn bị trả lại thì bất lợi vô cùng.

Sản xuất rau hữu cơ dùng để chế biến mỳ hoa quả tại vùng nguyên liệu xã Diễn Phúc (Diễn Châu). Ảnh: Nguyễn Hải

Thực tế tại các mô hình trên, sau một thời gian khởi nghiệp ban đầu buộc phải thuê mượn cơ sở nhưng nay phát triển hơn nên muốn thuê mặt bằng mở nhà xưởng, quầy giới thiệu sản phẩm và phát triển vùng nguyên liệu. Thế nhưng, việc có vùng nguyên liệu 20 ha đối với Công ty CP An An Agri hay 30 ha đối với Công ty Bometa gần như là giấc mơ, bởi hiện tại đây mới chỉ là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh thu mới 10 đến 20 tỷ đồng/năm, bình quân sử dụng từ 30-70 lao động.

Sản phẩm mỳ sản xuất từ mầm lúa mạch trên đất Diễn Châu là bước đi táo bạo của Công ty CP An An Agri và sản phẩm này được thị trường xuất khẩu ưa chuộng. Ảnh: CTV Sách Nguyễn

Đây cũng là câu chuyện khó giải của nông nghiệp Nghệ An khi bước vào sản xuất lớn, các doanh nghiệp định hình được phân khúc sản phẩm và có thị trường nhưng khó bứt phá vì thiếu vùng nguyên liệu hoặc nguồn lực. Thực tế cho thấy, các mô hình nông nghiệp thành công tại nước ta đến thời điểm này đều do doanh nghiệp sản xuất theo quy trình khép kín mà ở đó, từ sản xuất đến chế biến và phân phối đều do doanh nghiệp kiểm soát và ngại mua nguyên liệu bên ngoài.

Tại các diễn đàn thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, ông Trần Quốc Thành - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh đã nhiều lần hối thúc; đồng thời nêu kiến giải: Để các start - up xứ Nghệ vươn xa, tỉnh phải chắp cánh, hỗ trợ ban đầu về thuê mặt bằng làm nhà xưởng, hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu an toàn, bền vững. Khi các sản phẩm công nghiệp nông thôn có sức hút sẽ góp phần định hình tiêu chí sản xuất cho nông nghiệp ta hướng tới, vươn lên.

Nguyễn Hải