(Baonghean.vn) - Tháng 8, 9 âm lịch là mùa thu hoạch lúa rẫy ở miền núi Nghệ An. Đây là thời điểm vui nhất trong năm và cũng gắn liền với nỗi nhọc nhằn của nông dân vùng cao.
Lúa rẫy là lương thực quan trọng nhất của người Thái, Mông, Khơ Mú ở các huyện như Tương Dương, Kỳ Sơn,... - những địa bàn đồi núi có độ dốc cao, khó khăn trong việc canh tác lúa nước. Từ tháng 3, tháng 4 âm lịch, người dân bắt đầu phát rẫy, tháng 5, 6 âm lịch thì trỉa lúa. Mùa thu hoạch lúa rẫy diễn ra vào tháng 9, tháng 10 âm lịch. Đây được xem như dịp vui nhất trong năm và cũng khá nhọc nhằn. Người dân phải đi nương từ sáng sớm. Có khi phải ngủ lại trên rẫy để thu hoạch lúa. Ảnh: Hữu Vi Lúa rẫy cũng khá thất thường, năm được năm mất. Năm nay, nạn chuột phá khiến một số nông dân làm lúa rẫy ở xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương mất trắng. Ngoài ra, đất ngày một bạc màu cũng là nguyên nhân khiến năng suất lúa rẫy giảm sút. Ảnh: Đình Tuyên Công cụ cắt lúa rẫy là một chiếc dao nhỏ có chấu như liềm gắn vào cán gỗ. Với công cụ này người ta chỉ có thể nhặt từng bông. Đại bộ phận người dân vẫn đập lúa trên rẫy rồi gùi về bản hoặc để lại trên những cái kho dựng cạnh nương, cạnh nhà. Ảnh: Hữu Vi Lúa rẫy thường là những giống lúa nếp, hạt to tròn. Ảnh: Đình Tuyên Ở huyện Tương Dương, các xã Mai Sơn, Nhôn Mai… vẫn còn khá nhiều diện tích lúa rẫy, có những bản không có ruộng nước, nguồn lương thực của bà con hoàn toàn phụ thuộc vào lúa rẫy. Ảnh: Đình Tuyên Dù khá bấp bênh nhưng từ hàng trăm năm nay, làm rẫy đã trở thành tập quán của nhiều làng bản vùng cao và dần trở thành một nét văn hóa độc đáo. Nhiều kinh nghiệm canh tác lúa rẫy được đúc kết trong ca dao, tục ngữ của cư dân bản địa. Dẫu vậy thì cách canh tác lúa nương từ hàng trăm năm nay vẫn không có nhiều thay đổi. Người ta vẫn phải phá rừng lấy đất sản xuất, đục lỗ tra hạt bằng một loại công cụ giống với dao nhọn nhưng có cán dài. Ảnh: Đình Tuyên Khẩu phần của một người nông dân lên rẫy gặt lúa. Ảnh: Hữu Vi Dù là lối canh tác đã trở nên lạc hậu, nhưng ở nhiều địa bàn đồi núi cao, lúa rẫy vẫn đang đóng một vai trò quan trọng. Ảnh: Hữu Vi Trong thời gian qua, diện tích lúa rẫy đã sụt giảm do thế hệ trẻ ngày nay không còn nhiều người ưa làm rẫy. Họ chủ yếu tìm đến những ngành nghề khác có thu nhập khả quan hơn. Nhưng có lẽ việc xóa bỏ tập quán làm lúa rẫy thì vẫn cần một thời gian dài bởi đây vẫn là nguồn lương thực chính của nhân dân nhiều xã, bản ở miền núi Nghệ An. Ảnh: Hữu Vi
