Bầu cử Vương quốc Anh: Vì sao Thủ tướng Rishi Sunak ‘kéo cò súng’ vào lúc này?

Quyết định gây sốc của ông Sunak

Theo một bài viết trên tờ Politico, cơ bản mà nói, trước khi đưa ra quyết định chấn động là tổ chức một cuộc tổng tuyển cử ngoài dự liệu vào ngày 4/7, Thủ tướng Rishi Sunak và ê-kíp hàng đầu của ông đã phải vật lộn rất nhiều với một phép tính.

Ở một khía cạnh nào đó, “phương trình” này rất đơn giản: khi người ta nhận được nhiều tin xấu như Thủ tướng Anh trong những tháng gần đây, họ sẽ tận dụng bất kỳ cơ hội đem đến may mắn nào.

Một vài tín hiệu cho thấy “ánh sáng cuối đường hầm” kinh tế; dự thảo kế hoạch nhập cư Rwanda “mang thương hiệu” của ông Sunak sau bao lâu đợi chờ nay đã được thông qua; viễn cảnh về một giải đấu bóng đá hấp dẫn sắp diễn ra; và thời tiết nhiều nắng hơn? Ông Sunak hẳn đã cảm thấy rằng nếu mình chờ đợi thêm nữa, mọi chuyện có thể chỉ trở nên tồi tệ hơn.

Tuy vậy, quyết định được thông báo ngay sau 5h chiều 22/5 là một cú sốc đối với Westminster và phần lớn đất nước này, nơi người ta cho rằng thủ tướng sẽ “cầm cự” cho đến mùa thu, để nếu ông thất cử, thì vẫn có thể thoải mái đi vào sử sách với quãng thời gian 2 năm đáng nể trọng ở số 10 Phố Downing.

Politico nhận định, đây có thể là một chiến lược mạo hiểm - khi trong các cuộc thăm dò dư luận, Đảng Bảo thủ đang kém Đảng Lao động đối lập 20 điểm.

Nhưng khi yếu tố bất ngờ là một trong những lợi thế chính còn sót lại đối với chính phủ Anh đang đối mặt với một cuộc bầu cử khó khăn, có vẻ như ông Sunak đã quyết định đánh cược với giả thuyết rằng triển vọng đối mặt với cử tri sẽ chẳng bao giờ tốt hơn mùa Hè này.

Ngoại trừ một thời gian ngắn vào đầu XXI khi chính phủ được điều hành bởi một liên minh, các thủ tướng xứ sương mù luôn có quyền tổ chức một cuộc tổng tuyển cử vào thời điểm mà họ chọn, miễn là ngày đó nằm trong vòng 5 năm tính từ lần bầu cử gần nhất. Điều này có nghĩa là ông Sunak có thể chọn ngày từ nay đến tháng 1 năm 2025.

Vào tháng 1/2024, ông nói rằng “giả định” của ông là cuộc bầu cử tiếp theo sẽ diễn ra vào nửa cuối năm nay. Bằng việc ấn định tổng tuyển cử vào ngày 4/7, ông ấy đơn giản là hoàn thành đúng thời hạn mình đặt ra.

Cám dỗ kéo dài thời gian nắm quyền?

Đến đây, nhiều người lại đặt câu hỏi, tại sao thời gian bầu cử được ấn định vào thời điểm này, chứ không phải tháng 10 hay tháng 11, như hầu hết các nhà bình luận đã dự đoán?

Thật vậy, sự cám dỗ đối với Thủ tướng Sunak luôn là kéo dài quyền lực và hy vọng dẫu hão huyền trong suốt thời gian ông nắm quyền rằng sẽ có điều gì đó xuất hiện, giải cứu ông khỏi các cuộc thăm dò dư luận thất bại.

Bầu cử sớm có thể được coi là một hành động táo bạo hiếm thấy của một thủ tướng thường được biết đến là người cẩn trọng. Tuy nhiên, Politico viết, hãy nhìn sâu hơn một chút vào tâm lý của nhà lãnh đạo này, khi đó nó có thể được coi là một dấu hiệu cho thấy cái nhìn thực tế của ông - đối với Thủ tướng Sunak luôn lý trí, dường như chẳng ích gì khi đặt hy vọng vào ảo tưởng rằng, một con ngựa chính trị có thể phi đến để giải cứu ông.

Thay vì tin vào bản năng, đây lại là một vị thủ tướng thích bảng tính và dữ liệu. Vào buổi sáng ngày thông báo tổ chức bầu cử, Văn phòng Thống kê Quốc gia của Anh thông báo rằng, lạm phát rốt cuộc đã gần chạm tới mục tiêu cực kỳ quan trọng là 2%, còn các quan chức ca ngợi tăng trưởng là “đang diễn ra mạnh mẽ”.

Điều đó có nghĩa là Đảng Bảo thủ giờ đây có thể tham gia cuộc bầu cử trong bối cảnh giá lương thực và hóa đơn năng lượng ổn định, còn cử tri cuối cùng cũng cảm nhận được tác động của việc 2 lần Bộ trưởng Tài chính Jeremy Hunt cắt giảm bảo hiểm quốc gia. Tiền lương khá cao, tỷ lệ thất nghiệp tương đối thấp - nhưng điều quan trọng là nó dự kiến sẽ tăng vào cuối năm nay.

Và khi kế hoạch giải quyết tình trạng nhập cư của mình cuối cùng đã được thông qua, việc di chuyển người di cư giờ đây giúp ông tránh rơi vào cảnh bối rối trước khả năng gia tăng các chuyến vượt biển bằng thuyền nhỏ vào cuối mùa Hè.

Sau rốt, còn một yếu tố nữa, đó là ông Sunak có vẻ không mấy yêu thích cuộc sống ở số 10 Phố Downing. Ông được trao một nhiệm vụ gần như bất khả thi, chuyển đến đây khi người tiền nhiệm Liz Truss đã để cho nền kinh tế suy yếu.

Tái hiện ‘thứ Tư đen'?

Politico cho rằng, tình thế đó đã tạo ra khoảnh khắc như là “thứ Tư đen” – một ngày thứ Tư của năm 1992, khi cựu Thủ tướng Đảng Bảo thủ John Major giám sát nước Anh rút khỏi Cơ chế Tỷ giá hối đoái, một thảm họa kinh tế và chính trị nghiêm trọng đến mức cử tri không bao giờ tin tưởng vào chính phủ của ông nữa và đã bỏ phiếu bầu cho ông Tony Blair đắc cử 5 năm sau đó.

Trở lại với ông Sunak, các cử tri vốn đã lao đao trước các khoản thế chấp cao ngút và áp lực chi phí sinh hoạt xuất hiện trong thời gian nắm quyền ngắn ngủi của bà Truss, nên đã miễn cưỡng trao cho ông Sunak một cơ hội, tất cả là vì những tuyên bố của ông về việc khôi phục sự ổn định và năng lực cho số 10 phố Downing.

Để rồi khi nhiều tháng trôi qua và các cuộc thăm dò chẳng mảy may nhúc nhích gì, ông Sunak đã có thêm biệt danh là “Rishi nóng nảy”, khi có thông tin rằng ông đã hỏi các phụ tá tại sao công chúng không hiểu rằng ông ấy đã đúng.

Với cảm giác thất vọng trên chính trường, cuộc sống trong căn hộ chật chội ở số 10 dường như ngày càng kém hấp dẫn. Đặc biệt là sau khi tài sản cá nhân của vợ chồng ông tăng thêm 120 triệu bảng, lên 651 triệu bảng trong danh sách người giàu mới nhất của tờ Sunday Times. Nếu ông ấy sắp thất cử, tại sao không thua ngay bây giờ và hướng tới một tương lai tươi sáng hơn cùng những người bạn của mình ở Thung lũng Silicon? Và xét cho cùng, biết đâu đấy - có thể các cuộc thăm dò lại sai thì sao?

Hoàng Bách