Tấn công bằng mã độc tống tiền: Mối đe dọa đáng sợ trong thời đại số

Mã độc tống tiền (hay còn gọi là Ransomware) là loại phần mềm độc hại mã hóa dữ liệu của nạn nhân, khiến họ không thể truy cập vào thông tin quan trọng của mình. Sau đó, kẻ tấn công sẽ yêu cầu nạn nhân trả một khoản tiền chuộc để giải mã dữ liệu.

Theo nhà cung cấp dịch vụ mạng riêng ảo ExpressVPN (Vương quốc Anh), các cuộc tấn công Ransomware đã trở thành một thực tế đáng sợ của thời đại số. Những chương trình phần mềm độc hại này xâm nhập vào hệ thống máy tính, khóa quyền truy cập của người dùng vào các tập tin và sau đó yêu cầu thanh toán tiền chuộc để giải mã.

Hậu quả của một cuộc tấn công Ransomware thành công có thể tàn phá, gây ra thiệt hại tài chính, làm gián đoạn hoạt động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng của tổ chức, doanh nghiệp.

Những vụ tấn công Ransomware nổi tiếng trên thế giới

Tấn công Ransomware có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho cá nhân, doanh nghiệp và cả các cơ quan chính phủ. Dữ liệu bị mã hóa có thể chứa thông tin nhạy cảm, chẳng hạn như thông tin tài chính, hồ sơ y tế hoặc bí mật thương mại. Việc mất quyền truy cập vào dữ liệu này có thể khiến các tổ chức ngừng hoạt động, bị thiệt hại về tài chính và mất uy tín.

Năm 2017, cuộc tấn công Ransomware WannaCry hoành hành trên toàn cầu, lây nhiễm cho hơn 200.000 máy tính ở 150 quốc gia. Mục tiêu của cuộc tấn công này là một lỗ hổng bảo mật trong hệ điều hành Microsoft Windows và lây lan nhanh chóng qua mạng. WannaCry mã hóa dữ liệu quan trọng và yêu cầu tiền chuộc bằng Bitcoin.

Gần đây hơn, vào năm 2021, nhóm Ransomware REvil đã thực hiện một cuộc tấn công tàn phá vào Kaseya, một nhà cung cấp phần mềm quản lý công nghệ thông tin được sử dụng rộng rãi. Cuộc tấn công này khai thác lỗ hổng bảo mật trong phần mềm của Kaseya để xâm nhập hệ thống của hàng nghìn doanh nghiệp, gây ra gián đoạn trên diện rộng. REvil yêu cầu khoản tiền chuộc khổng lồ 70 triệu USD, cho thấy sự liều lĩnh ngày càng tăng của những kẻ tội phạm mạng này.

Đây chỉ là một vài ví dụ về các cuộc tấn công Ransomware nổi tiếng đã gây chấn động thế giới trong những năm gần đây. Cùng với sự phát triển của công nghệ, chiến thuật của các nhóm Ransomware cũng không ngừng thay đổi. Những kẻ tội phạm này liên tục cải tiến, phát triển các phương thức mới để xâm nhập hệ thống, khai thác lỗ hổng và tống tiền nạn nhân.

Giải mã những kẻ chủ mưu sau cơn ác mộng Ransomware

Các vụ tấn công Ransomware có sự tham gia của nhiều nhóm tội phạm mạng khét tiếng, mỗi nhóm đều có phương thức hoạt động riêng biệt. Dưới đây là một số nhóm Ransomware nổi tiếng nhất đã xuất hiện trong thời gian qua.

Nhóm Conti: Nhóm tội phạm Ransomware này được cho là đã đứng sau một loạt các cuộc tấn công nhằm vào các mục tiêu cơ sở hạ tầng quan trọng. Bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, cơ quan chính phủ và các nhà cung cấp dịch vụ được quản lý (MSP). Nhóm Conti nổi tiếng với các chiến thuật tinh vi, bao gồm triển khai Ransomware tống tiền kép (double extortion), phương thức này đánh cắp dữ liệu trước khi mã hóa và đe dọa công khai dữ liệu nếu nạn nhân không trả tiền chuộc.

Nhóm LockBit: Đây là một nhóm tội phạm lớn khác trong thế giới Ransomware, được biết đến với cách tiếp cận hung hăng và việc sử dụng mô hình Ransomware như một dịch vụ (Ransomware-as-a-Service: RaaS). RaaS cho phép bất kỳ ai, bất kể trình độ chuyên môn kỹ thuật của họ, cũng có thể thực hiện các cuộc tấn công Ransomware. Nhóm này được xem là một trong những nhóm Ransomware nguy hiểm và khét tiếng nhất thế giới hiện nay.

Nhóm REvil: Mặc dù nhóm REvil không còn thực hiện các cuộc tấn công tích cực nữa, nhưng chúng vẫn là một câu chuyện cảnh báo về thiệt hại to lớn mà các nhóm này có thể gây ra. REvil chịu trách nhiệm cho một số cuộc tấn công cấp cao, bao gồm cả cuộc tấn công vào nhà cung cấp phần mềm quản lý công nghệ thông tin Kaseya. Nhóm này được cho là có quan hệ với Nga và cuối cùng bị triệt phá bởi nỗ lực phối hợp của các cơ quan thực thi pháp luật quốc tế.

Nhóm DarkSide: Tương tự như REvil, nhóm DarkSide là một nhóm Ransomware lớn khác hiện đã ngừng hoạt động. DarkSide chịu trách nhiệm cho cuộc tấn công vào hệ thống đường ống dẫn nhiên liệu lớn nhất nước Mỹ Colonial Pipeline. Theo đó, vào tháng 5 năm 2021, nhóm DarkSide đã tấn công vào hệ thống Colonial Pipeline, khiến hệ thống phải đóng cửa trong hơn một tuần. Sự cố này gây ra tình trạng thiếu hụt nhiên liệu và tăng giá xăng dầu ở nhiều khu vực của Bờ Đông nước Mỹ.

Cách Ransomware khai thác nỗi sợ hãi của nạn nhân như thế nào?

Các nhóm Ransomware không chỉ giỏi về công nghệ, chúng còn giỏi thao túng tâm lý con người. Những nhóm này sử dụng nhiều chiến thuật khác nhau để khai thác nỗi sợ hãi, sự không chắc chắn và nghi ngờ ở nạn nhân của chúng.

Cảm giác cấp bách: Các cuộc tấn công Ransomware thường đi kèm với bộ đếm ngược, gây áp lực cho nạn nhân phải đưa ra quyết định vội vàng về việc trả tiền chuộc. Áp lực thời gian này có thể khiến nạn nhân đưa ra những quyết định thiếu suy nghĩ.

Mối đe dọa tiết lộ dữ liệu: Nhiều nhóm Ransomware đánh cắp dữ liệu trước khi mã hóa và đe dọa công khai chúng nếu nạn nhân không trả tiền chuộc. Đây có thể là một đòn giáng mạnh cho các doanh nghiệp, làm hỏng danh tiếng của họ và có khả năng dẫn đến các khoản tiền phạt theo quy định.

Đe dọa: Các nhóm Ransomware có thể nhắm mục tiêu vào các cơ sở hạ tầng quan trọng hoặc các tổ chức công cộng, gây gián đoạn các dịch vụ thiết yếu và gây ra khủng hoảng trên diện rộng. Điều này có thể khiến nạn nhân cảm thấy bất lực và dễ dàng khuất phục trước yêu cầu của chúng.

Chiến lược phòng thủ toàn diện trước mối đe dọa Ransomware

Trước mối đe dọa ngày càng gia tăng của Ransomware, việc thực hiện các biện pháp để bảo vệ khỏi các cuộc tấn công Ransomware là điều vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số chiến lược phòng thủ then chốt mà các tổ chức, doanh nghiệp có thể triển khai:

Sao lưu dữ liệu thường xuyên: Đây là phương thức phòng thủ quan trọng nhất chống lại Ransomware. Sao lưu dữ liệu thường xuyên vào một vị trí an toàn, ngoại tuyến cho phép bạn khôi phục các tập tin trong trường hợp bị tấn công mà không cần phải trả tiền chuộc. Nên áp dụng chiến lược sao lưu 3-2-1, tức là 3 bản sao dữ liệu của bạn, trên 2 loại phương tiện lưu trữ khác nhau, với 1 bản sao được lưu trữ ngoại tuyến.

Cập nhật phần mềm: Phần mềm lỗi thời thường chứa các lỗ hổng bảo mật có thể bị kẻ tấn công Ransomware khai thác. Giữ cho hệ điều hành, ứng dụng và firmware của bạn luôn được cập nhật với các bản vá bảo mật mới nhất là điều cần thiết để duy trì khả năng phòng thủ vững chắc.

Bảo mật Email: Email lừa đảo (phishing) là một điểm xâm nhập phổ biến cho các cuộc tấn công Ransomware. Hãy thận trọng với các email không mong muốn, ngay cả khi chúng có vẻ đến từ các nguồn hợp pháp. Không bao giờ nhấp vào các liên kết hoặc tệp đính kèm đáng ngờ. Đồng thời, cảnh giác với các email tạo ra cảm giác cấp bách hoặc gây áp lực buộc bạn phải hành động.

Phần mềm bảo vệ thiết bị đầu cuối: Đầu tư vào chương trình antivirus và anti-malware uy tín có khả năng phát hiện và chặn các mối đe dọa Ransomware. Bật tính năng quét theo thời gian thực và lên lịch cập nhật thường xuyên để đảm bảo phần mềm của bạn được trang bị để xử lý các mối đe dọa mới nhất.

Giáo dục người dùng: Giáo dục tất cả người dùng trong tổ chức của bạn về những nguy hiểm của Ransomware và cách xác định và tránh các nỗ lực lừa đảo. Đào tạo nhân viên về các thực hành tốt nhất cho bảo mật email, mật khẩu và thói quen tải xuống có trách nhiệm.

Phân đoạn mạng: Phân đoạn mạng có thể hạn chế phạm vi hoạt động của Ransomware trong trường hợp bị tấn công. Điều này liên quan đến việc tạo các mạng riêng biệt cho các phòng ban hoặc chức năng khác nhau, ngăn chặn các thiết bị bị nhiễm trên một mạng lây lan sang các mạng khác.

Xác thực đa yếu tố (MFA): MFA bổ sung thêm một lớp bảo mật bằng cách yêu cầu yếu tố xác minh thứ hai, chẳng hạn như mã từ điện thoại của bạn, ngoài tên người dùng và mật khẩu. Điều này khiến kẻ tấn công khó khăn hơn nhiều để truy cập vào hệ thống của bạn, ngay cả khi chúng đánh cắp thông tin đăng nhập của bạn.

Kế hoạch phản hồi sự cố: Có một kế hoạch phản hồi sự cố được xác định rõ ràng có thể giúp giảm thiểu thiệt hại do tấn công Ransomware gây ra. Kế hoạch này nên nêu ra các bước cần thực hiện trong trường hợp bị tấn công, bao gồm cách cô lập hệ thống bị nhiễm, liên hệ với nhân viên bảo mật CNTT và khôi phục dữ liệu từ bản sao lưu.

Bằng cách thực hiện các chiến lược phòng thủ toàn diện này, bạn có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro trở thành nạn nhân của một cuộc tấn công Ransomware. Hãy nhớ rằng, Ransomware là một mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng bằng cách chủ động thực hiện các bước phòng ngừa và luôn cảnh giác, bạn có thể bảo vệ dữ liệu và tổ chức của mình khỏi những hậu quả tàn khốc của một cuộc tấn công.

Những xu hướng Ransomware cần lưu ý trong những năm tới

Bối cảnh tấn công Ransomware không ngừng biến đổi. Dưới đây là một số xu hướng cần lưu ý trong những năm tới:

Tăng cường tấn công vào chuỗi cung ứng: Kẻ tấn công Ransomware ngày càng nhắm mục tiêu vào các cơ sở hạ tầng quan trọng và chuỗi cung ứng, gây ra gián đoạn trên diện rộng. Doanh nghiệp cần thận trọng về các thực tiễn bảo mật của nhà cung cấp và đối tác của mình.

Mở rộng mô hình Ransomware như một dịch vụ (RaaS): Mô hình RaaS có khả năng trở nên phổ biến hơn. Giúp bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng phát động một cuộc tấn công Ransomware, bất kể chuyên môn kỹ thuật của họ.

Tập trung vào đánh cắp dữ liệu: Các cuộc tấn công Ransomware có thể sẽ tập trung nhiều hơn vào việc đánh cắp dữ liệu. Tạo thêm áp lực buộc nạn nhân phải trả tiền chuộc.

Sự gia tăng của các dịch vụ cho thuê Ransomware (Ransomware-for-Hire): Mối lo ngại về sự xuất hiện của các dịch vụ cho thuê Ransomware đang gia tăng. Đây là nơi tội phạm mạng cung cấp chuyên môn của họ cho những kẻ tấn công khác với một khoản phí.

Tóm lại, Ransomware là một mối đe dọa đáng sợ, nhưng không phải là không thể vượt qua. Bằng cách triển khai chiến lược phòng thủ nhiều lớp kết hợp các phương pháp kỹ thuật và lấy người dùng làm trung tâm, các tổ chức có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro trở thành nạn nhân của một cuộc tấn công. Sao lưu thường xuyên, cập nhật phần mềm, giáo dục người dùng và kế hoạch phản hồi sự cố mạnh mẽ đều là những thành phần thiết yếu của hệ thống phòng thủ vững chắc chống lại Ransomware.

Việc cập nhật thông tin về các xu hướng và mối đe dọa mới nhất cũng rất quan trọng. Bối cảnh an ninh mạng không ngừng thay đổi, vì vậy hệ thống phòng thủ của chúng ta cũng cần phải thích nghi. Bằng cách luôn cảnh giác và chủ động, chúng ta có thể tự bảo vệ mình khỏi mối đe dọa luôn hiện hữu này và đảm bảo an toàn cho dữ liệu của mình trong thời đại kỹ thuật số.

Phan Văn Hòa (Theo Gizchina)