Lễ Vu Lan 2024 rơi vào ngày nào? Nguồn gốc, ý nghĩa và các nghi lễ quan trọng

Lễ Vu Lan 2024 rơi vào ngày nào?

Lễ Vu Lan tiếng Anh Parents' Day hoặc Yulan Festival, nhằm ngày Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm, trùng với Tết Trung nguyên và ngày lễ Xá tội vong nhân. Đây là ngày lễ quan trọng của Phật giáo (Đại thừa Bắc tông) và trong phong tục, văn hóa Á Đông.

Diễn ra cố định vào rằm tháng 7 (tức ngày 15/7) âm lịch hàng năm. Nếu tính theo dương lịch, lễ Vu Lan thường rơi vào giữa đến cuối tháng 8, hoặc đầu tháng 9 hàng năm, cụ thể:

Lễ Vu Lan 2022 rơi vào thứ 6, ngày 12/08 dương lịch.

Lễ Vu Lan 2023 rơi vào thứ 4, ngày 30/08 dương lịch.

Lễ Vu Lan 2024 rơi vào Chủ nhật, ngày 18/08 dương lịch.

Lễ Vu Lan 2025 rơi vào thứ 7, ngày 06/09 dương lịch.

Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Về nguồn của ngày lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan bắt nguồn từ câu chuyện cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ của Đại đức Mục Kiền Liên. Ông là một trong hai đại đệ tử đáng kính của Phật Thích Ca. Sau khi đạt được chính quả, ông dùng phép thần thông và biết rằng mẹ mình là bà Thanh Đề đang phải chịu kiếp ngạ quỷ nơi địa ngục vì nhiều nghiệp ác đã gây ra lúc sinh thời.

Với lòng hiếu thảo, ông đã mang cơm đến cho mẹ nhằm mong bà vơi đi cảnh đói khát. Tuy nhiên, vì phải trả giá cho những nghiệp ác của mình, thức ăn khi vừa đưa lên miệng bà thì bất ngờ biến thành lửa đỏ.

Quá đau lòng trước tình cảnh ấy, Mục Kiền Liên đã quay về gặp Đức Phật mong tìm cách cứu mẹ. Đức Phật đã chỉ dạy rằng: “Người dù có thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu rỗi mẹ mình, chỉ có thể nhờ sự hợp lực của các vị chư tăng mười phương, hồi hướng công đức để tiêu trừ nghiệp ác mới có hy vọng giải thoát được. Và ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh các vị chư tăng, vì vậy hãy chuẩn bị các nghi lễ cúng vào ngày đó”.

Tuân theo lời dạy của Đức Phật, Mục Kiền Liên đã giải thoát được mẹ mình khỏi kiếp ngạ quỷ. Theo kinh Vu-Lan-bồn, Đức Phật cũng dạy rằng: “Chúng sinh muốn báo hiếu đối với cha mẹ cũng nên tuân theo cách làm này”. Từ đó, ngày lễ Vu Lan đã ra đời và tồn tại cho đến ngày nay.

Về ý nghĩa mang lại của ngày lễ Vu Lan

Nhắc tới Vu Lan nhiều người biết ngay đến ý lễ của ngày lễ này chính là dùng để báo hiếu tổ tiên, ông bà, cha mẹ (của kiếp này và cả kiếp trước). Ai cũng biết cha mẹ vì con cái mà hy sinh rất nhiều, bỏ ra bao công sức nuôi dưỡng ta nên người mà không mong đổi lại gì cả.

Báo hiếu ở đây là đối với cha mẹ - những người có công ơn sinh thành, nuôi dưỡng ở kiếp này và nhiều kiếp khác. Tín ngưỡng của Phật giáo luôn nhìn nhận con người trong mối quan hệ nhân quả, luân hồi. Điều này có nghĩa là chúng ta phải mở rộng lòng báo hiếu với tất cả chúng sinh.

Những hình ảnh gây xúc động trong mùa Lễ Vu Lan báo hiếu là những bông hồng cài áo. Dù ở độ tuổi, giới tính nào thì người tham dự Lễ đều thành kính đón nhận những bông hồng cài trang trọng trên áo. Hoa màu đỏ là biểu tượng của việc còn mẹ, còn hoa hồng trắng để tưởng nhớ người mẹ đã khuất núi. Hành động cài lên ngực áo bông hoa cao quý tượng trưng cho tình cảm tốt đẹp nhất, là chữ Hiếu tròn đầy mà con cái gửi đến bậc cha mẹ.

Với người Việt đạo hiếu luôn đi đầu, nhắc nhở chúng ta về những hy sinh to lớn ấy. Những câu tục ngữ, thành ngữ của người xưa luôn luôn dạy chúng ta rằng:

"Ăn quả nhớ kẻ trồng cây".

"Chim có tổ người có tông".

"Uống nước nhớ nguồn".

"Công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra".

...

Dù thế nào cũng phải nhớ giữ trọn đạo làm con, thờ kính, yêu quý tổ tiên ông bà cha mẹ hết mực.

Ngày lễ Vu Lan ra đời chính là dịp gợi nhắc các thế hệ con cháu nhớ về những công ơn như trời biển ấy. Ðồng thời giúp chúng ta tiếp cận được những ý nghĩa giáo dục đầy nhân bản của văn hoá Phật giáo đó là: “TỪ - BI - HỶ - XẢ”, “Vô ngã, vị tha”.

Các nghi lễ quan trọng trong ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Trong tín ngưỡng Phật giáo và phong tục Việt Nam, lễ Vu Lan hàng năm diễn ra nhiều nghi lễ trang trọng, từ cỗ cúng tại gia đến các hoạt động ý nghĩa ở chùa:

Chuẩn bị mâm lễ cúng Vu Lan

Lễ cúng Vu Lan ở mỗi nhà thường được thực hiện theo trình tự: cúng Phật, thần linh, gia tiên, sau cùng là cúng thí thực. Mỗi lễ cúng có ý nghĩa riêng và cần chuẩn bị những lễ vật phù hợp:

Cúng Phật: Mâm cúng Phật thường có cơm chay, ngũ quả và nghi thức đọc văn khấn để cầu nguyện công đức, giải trừ nghiệp báo cho tổ tiên đã khuất.

Cúng thần linh: Lễ vật cúng thần linh thường có: xôi, gà luộc nguyên con, bánh chưng, trà, rượu, trái cây, hoa tươi… cùng văn khấn mong đấng thần linh phù hộ, che chở cho gia đình khỏe mạnh, bình an.

Cúng gia tiên: Mâm lễ cúng gia tiên thường được chuẩn bị trang trọng trong lễ Vu Lan với cơm chay hoặc mặn, tiền vàng mã… Lễ cúng gia tiên nhằm thể hiện lòng tôn kính, mong tổ tiên đã qua đời có cuộc sống đủ đầy, sung túc như trên thế gian.

Cúng chúng sinh: Lễ Vu Lan trùng với ngày rằm tháng 7 nên thường kết hợp cúng chúng sinh hay còn gọi là cúng thí với ý nghĩa giúp những vong hồn lang thang không nơi hương khói được hưởng lộc. Mâm cúng rằm tháng 7 cho chúng sinh được đặt riêng biệt ngoài trời với lễ vật gồm: cháo loãng, đường phèn, muối gạo, hoa quả, bánh kẹo, bỏng ngô, nhang, đèn, quần áo giấy, tiền vàng…

Thực hiện "Bông hồng cài áo" ngày lễ Vu Lan

Trong ngày lễ Vu Lan, các ngôi chùa ở Việt Nam thường tổ chức nghi thức “Bông hồng cài áo” cho Phật tử. Ai còn cha mẹ sẽ cài lên áo hoa hồng đỏ và những ai đã mất đi đấng sinh thành sẽ cài hoa màu trắng.

Nghi thức này được Thiền sư Thích Nhất Hạnh khởi xướng qua cuốn sách của ông vào năm 1962. Hình ảnh hoa hồng cài áo từ đó đã trở thành biểu tượng của mùa Vu Lan báo hiếu trong giới Phật tử với ý nghĩa nhắc nhở mỗi người về lòng biết ơn, sự hiếu kính.

Đi thả đèn hoa đăng

Từ lâu, thả đèn hoa đăng đã trở thành nghi thức truyền thống trong ngày Vu Lan báo hiếu. Nghi thức còn là một phần không thể thiếu của Phật giáo, với ý nghĩa cầu siêu cho những người đã khuất. Mỗi ngọn đèn hoa đăng đều được thiết kế tỉ mỉ với ngọn nến được thắp sáng trước khi thả xuống sông, kèm theo những ý niệm tốt lành và lời nguyện cầu an lạc.

Chi tiết mâm cúng ngày lễ Vu Lan

Chuẩn bị mâm cúng lễ Vu Lan

Khi cúng lễ Vu Lan, chúng ta nên đặt hết cái tâm vào để thể hiện lòng thành, không cần quá chú trọng vào “mâm cao, cỗ đầy”. Tuy mỗi gia đình có cách cúng khác nhau nhưng thông thường, lễ vật cúng Vu Lan bao gồm:

Cháo loãng.

Gạo.

Muối.

Cơm trắng.

Nước lã.

Canh.

Xôi và các loại chè.

Khoai lang và khoai sọ luộc.

Bỏng ngô.

Trái cây.

Bánh.

Trầu cau.

Thuốc lá.

Hương hoa.

Áo quần vàng mã.

Trình tự cúng lễ Vu Lan

Và trình tự cúng Vu Lan bao gồm theo thứ tự: cúng Phật, cúng thần linh, cúng gia tiên và cuối cùng là cúng thí thực chúng sinh.

Đối với lễ cúng Phật

Bạn chuẩn bị mộtmâm cơm chay hoặc mâm ngũ quả để cúng Phật. Khi cúng, bạn nên đọc một khóa Kinh Vu Lan (Vu Lan bồn kinh) để hiểu rõ về ngày này và cầu nguyện công đức cho những người thân trong quá khứ được sớm hồi sinh.

Đối với lễ cúng thần linh

Lễ cúng thần linh thông thường sẽ gồm gà luộc nguyên con hoặc xôi. Bạn cũng có thể cúng bánh chưng đã được lột lá, 1 bầu rượu, trái cây, hoa tươi và trà.

Đối với lễ cúng gia tiên

Lễ cúng gia tiên bạn nên có một mâm cơm, mặn hay chay tùy thuộc vào bạn và ông bà ăn chay hay mặn. Ngoài ra, bạn nên cúng tiền vàng, vật dụng cho những người đã khuất. Với mong người cõi âm có được cuộc sống đầy đủ, giàu sang như trên dương thế, tượng trưng như:

Quần áo.

Giày dép.

Áo bào.

Vật dụng trang sức,...

Đối với lễ cúng chúng sinh

Bạn nên cúng chúng sinh ở ngoài trời, không nên cúng chung với bàn thờ gia tiên. Khi cúng, bạn đốt tiền vàng, quần áo rồi đứng rải gạo muối ra 5 phương 4 hướng. Mâm cúng thường gồm:

Muối gạo.

Hoa quả.

12 chén cháo loãng.

12 cục đường phèn.

Quần áo.

Bỏng ngô.

Bánh kẹo.

Tiền vàng.

Nước.

Nhang.

Nến.

Khoai lang luộc.

Ngô luộc.

Sắn luộc.

Mía.

Chuẩn bị văn khấn cúng lễ Vu Lan báo hiếu

Nên làm gì và kiêng gì trong ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Lễ Vu Lan không chỉ là ngày quan trọng trong Phật giáo với ý nghĩa tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên, mà còn trùng với Rằm tháng 7 - lễ Xá tội vong nhân. Vậy nên, theo tín ngưỡng dân gian, mọi người cần tuân thủ một số quy tắc về những việc nên và không nên làm vào dịp lễ này.

Những việc nên làm vào ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Thực hiện đúng tinh thần báo ân, báo hiếu của lễ Vu Lan, bạn hãy nên làm những việc dưới đây để có mùa lễ đầy ý nghĩa:

Thăm viếng, dâng hoa, thắp hương lên mộ ông bà, tổ tiên nhằm tri ân, tưởng nhớ nguồn cội.

Ăn chay, hướng thiện, làm việc tốt, giúp người khó khăn, hoạn nạn nhằm hồi hướng công đức cho đấng sinh thành.

Đi chùa cầu an, tham gia các hoạt động trong Đại lễ Vu Lan và trau dồi kiến thức về Phật pháp.

Thăm hỏi, quan tâm cha mẹ, ông bà và dành tặng những món quà ý nghĩa. Đây là hoạt động thiết thực nhất để bạn thể hiện tình thương, lòng hiếu thảo, mang đến niềm vui cho ông bà, cha mẹ.

Trên tất cả, lễ Vu Lan là dịp để ôn lại những giá trị truyền thống và lòng hiếu kính. Vì vậy, chúng ta hãy sống và làm việc theo tinh thần từ bi, lòng nhân ái và tôn trọng đối với mọi người xung quanh.

Những việc nên kiêng kị trong ngày lễ Vu Lan báo hiếu

Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch được xem là tháng cô hồn khi các vong linh ở địa ngục được trở về dương gian. Do đó, trong tháng 7 gồm cả lễ Vu Lan, mọi người thường truyền tai nhau nên kiêng kỵ những việc như sau:

Hạn chế mua sắm.

Tránh đi chơi đêm.

Không nhổ lông chân.

Không phơi quần áo ngoài trời vào lúc chiều và buổi tối.

Không tắm, bơi lội dưới sông, ao hồ.

Kiêng việc khai trương, mở cửa hàng, xây nhà, cưới hỏi.

Không sát sinh để tránh đau ốm và gặp phải những điều không may.

Không nên gây gổ, làm điều xấu.

Lưu ý: Những quan niệm trên thuộc tín ngưỡng dân gian và có thể khác nhau ở từng vùng miền và trong niềm tin của mỗi người.

Nghi thức cúng lễ Vu Lan xưa và nay

Tùy theo điều kiện của từng gia đình, dịp lễ Vu lan về cơ bản có thể cúng làm ba lễ gồm cúng Phật, cúng gia tiên và cúng chúng sinh.

Trong cuốn Hội hè lễ tết người Việt, GS.TS, nhà sử học Nguyễn Văn Huyên mô tả những nghi thức cúng rằm tháng 7 của người Việt hồi đầu thế kỷ 20 không khác nhiều so với bây giờ.

Các gia đình bày lên ban thờ gia tiên quần áo, đồ đạc và “những thoi vàng, bạc” bằng giấy, bên cạnh mâm cúng gia tiên. Nhà nào thờ Phật thì cúng chay hoặc hoa quả, các loại đồ chay.

Vào buổi tối hoặc từ khi trời xẩm tối, sau khi cúng gia tiên, các gia đình đặt mâm cơm cúng các linh hồn bị bỏ rơi, hay còn gọi là các vong theo quan niệm dân gian.

Mâm cúng chúng sinh gồm cháo loãng, các loại bỏng ngô, bỏng gạo, khoai lang, ngô luộc, bánh kẹo, trái cây, quần áo chúng sinh và không thể thiếu gạo, muối, chén rượu hoặc chai rượu trắng nhỏ.

Trước kia cháo loãng được đổ vào những chiếc phễu bằng lá đa, gài ở mâm cúng, hoặc gài ở các gốc cây ngoài đường, trong chùa.

Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng phân tích trong tháng 7 âm lịch, các lễ tế trong gia đình thường là lễ cúng đàn Mông sơn thí thực của Phật giáo. Còn tại các chùa làng, người ta thường đọc bài Văn tế thập loại chúng sinh của Nguyễn Du, đọc thành 5 giọng kim, mộc, thủy, hỏa, thổ.

Ngoài ra, trong dịp lễ Vu lan, khi đến chùa các Phật tử sẽ được cài lên áo một bông hoa hồng. Màu đỏ tượng trưng cho người còn mẹ và màu trắng cho ai đã mất mẹ.

Với những ai may mắn cài bông hồng đỏ trên ngực áo, được nhắc nhở hãy cố gắng hết lòng vâng lời, hiếu kính, lễ phép với cha mẹ. Người cài hoa trắng sẽ thấy như một sự nhắc nhở không bao giờ quên ơn cha mẹ, đồng thời giữ nền nếp gia phong, anh em hòa thuận.

Ngày nay, đại lễ Vu lan được hiểu với ý nghĩa rộng hơn - kêu gọi ý thức xã hội về tinh thần đền ơn đáp nghĩa của Đức Phật, khuyến khích con người tri ân, đền ơn bốn nguồn ân đức. Đó là ân cha mẹ sinh thành, ân người thầy, ân chúng sinh và ân Tổ quốc - các bậc tiền bối đã dựng xây đất nước, các anh hùng liệt sĩ.

Hùng Cường