Trung Quốc đe dọa trả đũa Hà Lan và Nhật Bản trong cuộc chiến chip bán dẫn

Tình hình căng thẳng leo thang khi Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof tuyên bố có thể sẽ không gia hạn giấy phép cho nhà cung cấp thiết bị sản xuất chip hàng đầu thế giới ASML, đồng nghĩa với việc Trung Quốc sẽ đối mặt với nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng các thiết bị và dịch vụ bảo dưỡng thiết yếu cho ngành sản xuất chip.

ASML, với những máy móc in thạch bản cực tím tiên tiến của mình, là chìa khóa để sản xuất các loại chip hiện đại nhất. Việc thiếu hụt các thiết bị này sẽ khiến ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc gặp khó khăn nghiêm trọng, đồng thời làm gia tăng căng thẳng thương mại giữa các cường quốc. Các chuyên gia nhận định, quyết định này có thể làm thay đổi sâu sắc cục diện cạnh tranh công nghệ trong những năm tới.

Truyền thông nhà nước và các quan chức Trung Quốc đã đưa ra những lời cảnh báo cứng rắn, đe dọa sẽ có các hành động trả đũa đối với Hà Lan và Nhật Bản nếu hai nước này tuân thủ các yêu cầu của Mỹ về việc siết chặt kiểm soát xuất khẩu chip.

Tờ Hoàn cầu Thời báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đưa ra lời cảnh báo cứng rắn, khẳng định rằng nếu Hà Lan tuân theo yêu cầu của Mỹ về việc ngừng cung cấp dịch vụ bảo trì cho các máy quang khắc cực tím sâu (Deep Ultraviolet: DUV) cao cấp tại Trung Quốc, Bắc Kinh sẽ thực hiện các biện pháp đối phó tương ứng, chẳng hạn như áp đặt các hạn chế thương mại hoặc tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế và đánh giá lại sự hợp tác với Hà Lan trong các lĩnh vực.

Cảnh báo này được đưa ra sau khi tờ Bloomberg đưa tin vào ngày 29/8 vừa qua rằng Thủ tướng Hà Lan có thể sẽ không gia hạn một số giấy phép của ASML để bảo dưỡng và cung cấp phụ tùng thay thế tại Trung Quốc khi chúng hết hạn vào cuối năm nay.

Theo nguồn tin đáng tin cậy, chính phủ Hà Lan đã quyết định hạn chế xuất khẩu các máy in thạch bản DUV tiên tiến của ASML sang Trung Quốc dưới áp lực ngày càng lớn từ phía Mỹ. Quyết định này dự kiến sẽ gây ra những tác động đáng kể đến ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc.

Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang khi chính quyền Biden được cho là đang xem xét áp dụng Quy định về sản phẩm trực tiếp nước ngoài (FDPR) để siết chặt kiểm soát xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa với việc các quốc gia khác có thể bị hạn chế xuất khẩu các sản phẩm sử dụng công nghệ Mỹ sang thị trường Trung Quốc.

Thủ tướng Hà Lan cho biết trong cuộc phỏng vấn với tờ Reuters ngày 30/8 vừa qua rằng: “Chúng tôi đang tiến hành các cuộc đàm phán tích cực và toàn diện, luôn đặt lợi ích kinh tế lâu dài của ASML lên hàng đầu. Việc cân nhắc kỹ lưỡng các rủi ro tiềm ẩn và đảm bảo lợi ích kinh tế là vô cùng quan trọng trong quá trình này. ASML đóng vai trò cốt lõi trong ngành công nghiệp sáng tạo của Hà Lan, và việc bảo vệ vị thế toàn cầu của công ty là ưu tiên hàng đầu của chúng tôi”.

Tuy nhiên, Hà Lan không đơn độc khi phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn. Theo một báo cáo của Bloomberg, các công ty Nhật Bản cũng đang chịu sức ép từ Trung Quốc. Bắc Kinh đã cảnh báo Tokyo rằng sẽ có những hành động đáp trả nếu Nhật Bản siết chặt kiểm soát xuất khẩu chip.

Các giám đốc điều hành của nhà sản xuất ô tô Toyota Motor đã bày tỏ sự lo ngại sâu sắc với chính phủ Nhật Bản về khả năng Trung Quốc hạn chế nguồn cung cấp các khoáng sản quý hiếm, vốn là nguyên liệu đầu vào quan trọng cho ngành công nghiệp ô tô. Toyota cho biết, động thái này có thể gây ra những gián đoạn nghiêm trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu của hãng.

Kể từ đầu năm nay, chính phủ Hà Lan đã chính thức cấm xuất khẩu các hệ thống quang khắc DUV tiên tiến nhất của ASML, bao gồm các dòng máy NXT-2000i, NXT-2050i, NXT-2100i và các phiên bản kế tiếp, sang thị trường Trung Quốc.

Mặc dù Hà Lan đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu, thị trường máy móc sản xuất chip vẫn tồn tại nhiều kẽ hở. Các công ty Trung Quốc có thể dễ dàng mua lại các hệ thống tương tự từ các thị trường thứ ba, khiến cho việc ASML từ chối cung cấp dịch vụ bảo trì và phụ tùng trở nên khó khăn.

Vào cuối tháng 7 vừa qua, các phương tiện truyền thông đưa tin chính quyền Tổng thống Biden sẽ mở rộng phạm vi áp dụng của FDPR, được đưa ra lần đầu tiên vào năm 1959 để kiểm soát hoạt động giao dịch công nghệ của Mỹ vào cuối tháng 8 năm nay.

Các nguồn tin này cho rằng, chính quyền Washington có thể sử dụng FDPR để ngăn Trung Quốc mua chip bộ nhớ băng thông cao (HBM) cao cấp sản xuất tại Hàn Quốc và thiết bị sản xuất chip sản xuất tại Hà Lan và Nhật Bản thông qua các địa điểm như Israel, Singapore, Malaysia và Đài Loan. Tuy nhiên, cho đến nay Mỹ vẫn chưa công bố những hạn chế này.

Từ năm ngoái, chính quyền Washington đã thúc giục chính phủ Hà Lan hạn chế các dịch vụ bảo trì do ASML cung cấp cho khách hàng Trung Quốc. Lệnh hạn chế này có thể sẽ nhắm vào ít nhất 5 máy in thạch bản DUV tiên tiến ở Trung Quốc.

Phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc và các nhà bình luận cho biết tác động của lệnh hạn chế đối với ngành chip của Trung Quốc sẽ rất lớn vì các máy bị ảnh hưởng rất quan trọng để sản xuất chip bán dẫn tiến trình 7 nanomet.

Liên quan đến vấn đề này, Jiefu, một chuyên gia viết bài về CNTT tại Trùng Khánh cho biết: “Nếu ASML ngừng cung cấp dịch vụ bảo trì và linh kiện cho Trung Quốc, một số máy in thạch bản DUV có thể phải ngừng hoạt động từ năm sau. Đây sẽ là tình huống đôi bên cùng thua thiệt cho cả ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc và ASML”.

Tờ Hoàn cầu Thời báo cho biết trong một bài bình luận ngày 1/9 vừa qua ra rằng: “Đây là động thái chiến lược của Washington nhằm tiếp tục gây hấn với Trung Quốc và kìm hãm sự phát triển của nước này. Động thái này sẽ làm trầm trọng thêm rạn nứt ngày càng sâu sắc trong quan hệ Trung Quốc-Mỹ và Trung Quốc-Hà Lan, làm gia tăng bất ổn địa chính trị toàn cầu”.

Chính quyền Amsterdam hiện đang cân nhắc kỹ lưỡng những lợi ích kinh tế tiềm tàng và rủi ro có thể xảy ra khi hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc. Quyết định này đặt Hà Lan vào một tình thế khó khăn, khi phải cân nhắc giữa lợi ích kinh tế trước mắt và những áp lực ngoại giao từ các đối tác lớn. Những động thái này cho thấy rằng chính sách kiềm chế của Mỹ đối với Trung Quốc đã tạo ra những hiệu ứng lan tỏa rộng rãi, buộc nhiều quốc gia phải đưa ra những lựa chọn khó khăn.

Cựu Đại sứ Đài Loan tại New Zealand, Dale Jieh Wen-chieh, đã đưa ra cảnh báo nghiêm trọng về việc Mỹ có thể siết chặt hơn nữa các lệnh trừng phạt đối với ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc. Ông cho rằng Mỹ hoàn toàn có thể buộc ASML ngừng sửa chữa các máy in thạch bản DUV cao cấp tại Trung Quốc, nhờ vào sự kiểm soát của Mỹ đối với công nghệ cực tím, một thành phần không thể thiếu trong các máy in thạch bản này.

Ông Dale Jieh Wen-chieh nhấn mạnh rằng, với những hạn chế này, SMIC - một trong những nhà sản xuất chip bán dẫn hàng đầu của Trung Quốc sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì năng lực sản xuất chip tiên tiến, đặc biệt là các chip 7 nanomet mà Huawei đang rất cần.

Tuy nhiên, một nhà bình luận ở Hồ Nam (Trung Quốc) đã bày tỏ sự lạc quan về tương lai của ngành công nghiệp chip Trung Quốc. Ông ta cho rằng, mọi người không nên quá lo lắng vì các nhà sản xuất chip Trung Quốc cuối cùng sẽ tìm ra cách để có được các bộ phận cần thiết và sửa chữa công nghệ in thạch bản DUV cao cấp, giống như Nga vẫn có thể mua chip của Mỹ thông qua nhiều kênh không chính thức khác nhau.

Phan Văn Hòa