Cách phát hiện lừa đảo qua cuộc gọi video giả mạo dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo

Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ AI, đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI) đang làm thay đổi thế giới theo những cách mà chúng ta chưa từng tưởng tượng. Bên cạnh việc mang đến nhiều cơ hội mới thì công nghệ này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Đáng lo ngại hơn cả là việc AI tạo sinh đang bị tội phạm mạng lợi dụng để phục vụ cho những mục đích xấu. Những kẻ lừa đảo và những kẻ tung tin giả đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội này, sử dụng AI để tạo ra những video giả mạo (deepfake) cực kỳ chân thực, qua đó dễ dàng mạo danh bất kỳ ai, từ người thân, bạn bè cho đến những nhân vật nổi tiếng. Mặc dù công nghệ tạo video bằng AI chưa hoàn thiện, nhưng nó đã đủ tinh vi để đánh lừa cả những người tinh tường nhất.

Deepfake là gì?

Deepfake là kết quả của những tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực AI, đặc biệt là trong lĩnh vực học máy và xử lý hình ảnh. Bằng cách sử dụng các thuật toán phức tạp, deepfake có thể tạo ra những nội dung giả mạo đến mức khó phân biệt được với thực tế.

Khả năng mô phỏng chân thực giọng nói, cử chỉ, và biểu cảm của một người khiến deepfake trở thành một công cụ vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, chính vì khả năng này mà deepfake cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Những kẻ lừa đảo có thể lợi dụng deepfake để tạo ra những bằng chứng giả mạo, tung tin giả, hoặc thực hiện các vụ lừa đảo tài chính.

Mục tiêu của kẻ lừa đảo là gì?

Mục tiêu của những kẻ lừa đảo sử dụng deepfake vô cùng đa dạng và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Ở mức độ cơ bản, chúng có thể nhắm vào thông tin cá nhân của bạn để thực hiện các hoạt động lừa đảo như đánh cắp danh tính, chiếm đoạt tài sản.

Tuy nhiên, nguy hiểm hơn, chúng có thể nhắm vào các thông tin nhạy cảm liên quan đến công ty bạn, như thông tin về khách hàng, đối tác, hoặc các dự án đang triển khai. Việc sở hữu những thông tin này có thể giúp chúng cạnh tranh không lành mạnh, gây thiệt hại về tài chính và uy tín cho doanh nghiệp của bạn.

Trong trường hợp xấu nhất, những kẻ lừa đảo có thể dụ dỗ bạn cung cấp những thông tin nhạy cảm như thông tin tài khoản ngân hàng, số an sinh xã hội, thậm chí là mật khẩu. Chúng có thể giả mạo người yêu đang gặp khó khăn về tài chính, người thân cần giúp đỡ gấp, hoặc thậm chí là đại diện của một công ty đang tuyển dụng để lừa bạn cung cấp thông tin. Với những thông tin này, chúng có thể thực hiện các giao dịch tài chính trái phép hoặc gây ra những tổn thất nghiêm trọng về tài chính và uy tín.

Trong cả hai trường hợp, yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại là khả năng phát hiện ra trò lừa đảo càng sớm càng tốt. Một khi thông tin đã bị đánh cắp và kẻ lừa đảo đã bắt đầu hành động, việc khôi phục tình hình sẽ trở nên khó khăn hơn rất nhiều.

Cách phát hiện lừa đảo qua cuộc gọi video giả mạo dựa trên AI

Mặc dù công nghệ deepfake đã phát triển vượt bậc, nhưng các sản phẩm deepfake sử dụng trong các vụ lừa đảo hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. Chúng thường chứa các lỗi hình ảnh, các điểm bất thường về ánh sáng, bóng đổ, hoặc những chi tiết nhỏ khác khiến video hoặc giọng nói trở nên thiếu tự nhiên, dễ dàng nhận biết.

Hãy để ý những chi tiết nhỏ như biểu cảm khuôn mặt không tự nhiên, ánh sáng và bóng đổ không nhất quán, hoặc các vật thể trong nền di chuyển một cách kỳ lạ. Đặc biệt, hãy chú ý đến những đoạn video mà đối tượng đang chuyển động mạnh, như đứng lên, ngồi xuống hoặc giơ tay lên cao. Các công nghệ deepfake hiện tại thường gặp khó khăn trong việc xử lý các chuyển động phức tạp này, dẫn đến những lỗi hình ảnh rõ rệt.

Tuy nhiên, công nghệ AI tạo ra deepfake đang tiến bộ với tốc độ chóng mặt. Mặc dù việc nhận biết các lỗi trong các deepfake hiện tại là một kỹ năng hữu ích, nhưng chúng ta không nên quá phụ thuộc vào nó. Deepfake ngày càng trở nên tinh vi, với chất lượng ngày càng cao và khó phát hiện hơn. Việc dựa vào các sai sót hiện tại để phân biệt deepfake có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt khi công nghệ này tiếp tục phát triển và hoàn thiện.

Thay vì chỉ tập trung vào việc phát hiện nội dung AI giả mạo sau khi chúng đã được tạo ra, chúng ta nên chủ động tăng cường các biện pháp bảo mật. Các phương pháp bảo mật truyền thống như xác thực danh tính, mã hóa dữ liệu, và quản lý truy cập vẫn rất hữu ích trong việc phòng ngừa các mối đe dọa liên quan đến AI.

Xác minh danh tính người gọi

Để bảo vệ bản thân khỏi những cuộc gọi lừa đảo sử dụng công nghệ deepfake, việc xác minh danh tính người gọi là vô cùng quan trọng. Khi nhận được cuộc gọi, hãy luôn cẩn trọng và kiểm tra kỹ thông tin người gọi như so sánh số điện thoại, địa chỉ email hoặc tài khoản mạng xã hội của người gọi với những thông tin bạn đã lưu. Nếu có bất kỳ sự khác biệt nào, hãy cẩn trọng.

Bên cạnh đó, việc đặt những câu hỏi chỉ có bạn và người đó mới biết câu trả lời chẳng hạn như "Bạn nhớ lần cuối chúng ta đi ăn cùng nhau ở đâu không?" hoặc "Mật khẩu Wi-fi nhà mình là gì?" cũng giúp xác định được những cuộc gọi lừa đảo.

Đồng thời, hãy cảnh giác với những yêu cầu bất thường như chuyển tiền gấp hoặc chia sẻ thông tin cá nhân. Luôn giữ bình tĩnh và suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào.

Đừng cung cấp những thông tin nhạy cảm

Bảo vệ thông tin cá nhân là điều vô cùng quan trọng trong thời đại số. Hãy luôn ghi nhớ rằng, không ai có quyền yêu cầu bạn cung cấp các thông tin nhạy cảm như số thẻ tín dụng, mã PIN, mật khẩu tài khoản ngân hàng, số an sinh xã hội, ngày sinh, địa chỉ nhà... qua điện thoại, tin nhắn hoặc email. Nếu có ai đó liên hệ và yêu cầu những thông tin này, hãy từ chối một cách dứt khoát.

Đừng để bị đánh lừa bởi những lời hứa hẹn hấp dẫn hoặc những lời đe dọa. Hãy chủ động gọi lại đến số điện thoại hoặc địa chỉ email chính thức của tổ chức đó để xác minh thông tin. Nếu bạn cảm thấy bất kỳ điều gì đáng ngờ, hãy ngắt cuộc gọi hoặc đóng cửa sổ chat ngay lập tức và thông báo cho người thân hoặc cơ quan chức năng.

Tóm lại, để đối phó hiệu quả với các tình huống lừa đảo, hãy rèn luyện cho mình thói quen suy nghĩ trước khi hành động. Khi nhận được một yêu cầu bất ngờ, hãy tạm dừng và dành thời gian để phân tích tình hình. Đừng để cảm xúc như sợ hãi, lo lắng hoặc háo hức khiến bạn mất đi sự tỉnh táo.

Ngoài ra, hãy kiểm tra kỹ các liên kết, địa chỉ email và số điện thoại trước khi nhấp vào hoặc gọi đến. Đừng ngại ngần gác máy hoặc đóng cửa sổ trình duyệt nếu bạn cảm thấy có điều gì đó không đúng.

Phan Văn Hòa