Cần làm gì để bảo vệ mạng Wi-Fi của bạn được an toàn?

Chúng ta thường lầm tưởng rằng ngôi nhà của mình là một nơi kết nối mạng an toàn, đặc biệt khi kết nối với mạng Wi-Fi của gia đình. Nhưng sự thật là, ngay cả trong không gian riêng tư, dữ liệu của bạn vẫn có thể bị xâm nhập. Chỉ cần một sơ hở nhỏ, kẻ gian có thể dễ dàng kiểm soát mọi thiết bị được kết nối trong nhà bạn, từ điện thoại đến camera an ninh, và đánh cắp những thông tin quan trọng như tài khoản ngân hàng.

Khi bảo vệ mạng gia đình, bạn đang bảo vệ chính mình khỏi những mối nguy hiểm tiềm ẩn như bị đánh cắp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng hoặc bị theo dõi hoạt động trực tuyến. Đồng thời, bạn cũng ngăn chặn những người lạ lợi dụng mạng của bạn để thực hiện các hoạt động bất hợp pháp.

Việc bảo vệ mạng gia đình không còn là một lựa chọn mà đã trở thành một nhu cầu thiết yếu. Với tình hình rò rỉ dữ liệu diễn biến phức tạp như hiện nay, việc trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng bảo mật mạng là điều vô cùng cần thiết.

Bạn không cần phải là một chuyên gia công nghệ để bảo vệ mạng Wi-Fi gia đình. Với một vài thay đổi nhỏ trong cài đặt và thói quen sử dụng, bạn hoàn toàn có thể tăng cường bảo mật cho mạng của mình. Hãy cùng tìm hiểu 10 cách đơn giản mà ai cũng có thể thực hiện để bảo vệ dữ liệu cá nhân và thiết bị của gia đình.

1. Đặt bộ định tuyến Wi-Fi ở vị trí trung tâm ngôi nhà

Vị trí đặt bộ định tuyến đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một hệ thống mạng gia đình an toàn và ổn định. Lý tưởng nhất, bạn nên đặt bộ định tuyến ở trung tâm ngôi nhà, nơi có thể phủ sóng Wi-Fi đều khắp các phòng. Việc đặt bộ định tuyến ở vị trí chiến lược không chỉ giúp cải thiện chất lượng tín hiệu mà còn giảm thiểu các điểm chết (vùng không có sóng Wi-Fi), từ đó nâng cao trải nghiệm sử dụng internet của bạn.

Sóng Wi-Fi phát ra từ bộ định tuyến lan truyền theo mọi hướng. Khi bạn đặt bộ định tuyến gần tường chung, một phần tín hiệu sẽ xuyên qua tường và lan rộng ra bên ngoài. Điều này không chỉ làm giảm cường độ tín hiệu trong nhà bạn mà còn tạo điều kiện cho các thiết bị ở nhà hàng xóm kết nối vào mạng của bạn. Để hạn chế tình trạng này, bạn nên đặt bộ định tuyến ở vị trí trung tâm ngôi nhà, tránh xa các bức tường chung.

2. Tạo mật khẩu Wi-Fi mạnh và thay đổi thường xuyên

Mật khẩu mạnh là hàng rào bảo vệ đầu tiên và quan trọng nhất cho mạng Wi-Fi của bạn. Một mật khẩu mạnh, kết hợp giữa chữ cái in hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt, sẽ khiến việc phá mật khẩu trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Việc đầu tư thời gian để tạo một mật khẩu mạnh sẽ giúp bạn bảo vệ thông tin cá nhân và thiết bị của mình khỏi những nguy hiểm tiềm ẩn.

Bên cạnh đó, việc thay đổi mật khẩu Wi-Fi định kỳ là một trong những biện pháp bảo mật quan trọng nhất. Bạn nên thay đổi mật khẩu khoảng 6 tháng một lần hoặc ngay khi nghi ngờ rằng tài khoản của mình có thể đã bị xâm phạm. Việc thay đổi mật khẩu thường xuyên sẽ giúp giảm thiểu rủi ro bị kẻ gian lợi dụng để truy cập trái phép vào mạng của bạn.

3. Thay đổi thông tin đăng nhập bộ định tuyến mặc định

Để tăng cường bảo mật cho mạng Wi-Fi, bạn cần thay đổi cả tên đăng nhập và mật khẩu quản trị của bộ định tuyến. Tên đăng nhập và mật khẩu mặc định của bộ định tuyến thường được in trên nhãn dán hoặc được cung cấp trong tài liệu hướng dẫn sử dụng. Việc sử dụng tên đăng nhập và mật khẩu mặc định sẽ khiến bộ định tuyến của bạn dễ bị tấn công. Hãy thay thế chúng bằng những tên và mật khẩu mạnh, duy nhất.

Thông tin đăng nhập để truy cập vào cài đặt của bộ định tuyến (tên người dùng và mật khẩu quản trị) hoàn toàn khác với tên và mật khẩu Wi-Fi mà bạn sử dụng để kết nối thiết bị vào mạng. Hãy hình dung bộ định tuyến như một chiếc máy tính nhỏ điều khiển toàn bộ mạng của bạn, và thông tin đăng nhập quản trị chính là "mật khẩu" để truy cập vào "bảng điều khiển" của chiếc máy tính đó.

4. Bật tường lửa và mã hóa Wi-Fi

Hầu hết các bộ định tuyến đều có tường lửa để ngăn chặn tin tặc bên ngoài và mã hóa Wi-Fi để ngăn không cho bất kỳ ai nghe lén dữ liệu được gửi qua lại giữa bộ định tuyến và các thiết bị được kết nối của bạn. Cả hai thường hoạt động theo mặc định, nhưng bạn nên kiểm tra để đảm bảo chúng được bật trong cài đặt bộ định tuyến của bạn.

Hãy đăng nhập vào cài đặt bộ định tuyến của bạn và kiểm tra để đảm bảo tường lửa và mã hóa Wi-Fi được bật. Nếu chúng bị tắt vì lý do nào đó, hãy bật chúng lên.

5. Tạo mạng Wi-Fi cho khách

Thay vì chia sẻ mật khẩu Wi-Fi chính cho khách, bạn nên cân nhắc tạo một mạng khách riêng. Mặc dù không phải lúc nào khách của bạn cũng có ý định gây hại, nhưng các thiết bị di động hoặc máy tính của họ có thể đã vô tình nhiễm phải phần mềm độc hại. Khi kết nối với mạng chính của bạn, những phần mềm độc hại này có thể lợi dụng để tấn công vào các thiết bị khác trong mạng, gây ra nhiều vấn đề như đánh cắp dữ liệu, làm chậm tốc độ mạng hoặc thậm chí là kiểm soát các thiết bị khác từ xa.

Tạo mạng riêng cho khách cũng lý tưởng cho các thiết bị internet vạn vật (IoT) của bạn, chẳng hạn như camera Wi-Fi, bộ điều nhiệt và loa thông minh, những thiết bị này có thể không lưu trữ nhiều thông tin nhạy cảm và dễ bị tấn công hơn so với thiết bị thông minh như máy tính hoặc điện thoại di động.

6. Sử dụng mạng riêng ảo

Mạng riêng ảo (VPN) không chỉ là một công cụ bảo mật mạng mà còn là lá chắn bảo vệ quyền riêng tư của bạn. Khi sử dụng VPN, địa chỉ IP thực của bạn sẽ được ẩn đi và thay thế bằng địa chỉ IP của máy chủ VPN. Điều này giúp ngăn chặn các trang web, nhà cung cấp dịch vụ internet (ISP) và các bên thứ ba theo dõi hoạt động trực tuyến của bạn, từ đó bảo vệ quyền riêng tư cá nhân.

VPN thường được biết đến như một công cụ bảo mật thiết yếu khi kết nối với mạng công cộng, nhưng lợi ích của nó còn vượt xa điều đó. Ngay cả khi đang sử dụng mạng gia đình riêng, VPN vẫn cung cấp một lớp bảo vệ bổ sung, giúp tăng cường sự riêng tư và bảo mật cho tất cả các hoạt động trực tuyến của bạn.

7. Luôn cập nhật bộ định tuyến và thiết bị của bạn

Cập nhật phần mềm thường xuyên là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ thiết bị của bạn. Mặc dù quá trình cập nhật có thể gây phiền toái, nhưng nó là điều cần thiết để vá các lỗ hổng bảo mật mà tin tặc có thể lợi dụng để xâm nhập vào hệ thống của bạn. Các nhà phát triển phần mềm liên tục phát hành các bản cập nhật để khắc phục những vấn đề này, vì vậy việc giữ cho phần mềm của bạn luôn được cập nhật là điều vô cùng quan trọng.

Cập nhật phần mềm cho bộ định tuyến và các thiết bị mạng khác là một phần không thể thiếu trong việc bảo vệ mạng gia đình. Các bản cập nhật này thường bao gồm các bản vá lỗi bảo mật quan trọng, giúp ngăn chặn tin tặc khai thác các lỗ hổng để xâm nhập vào hệ thống của bạn. Hãy hình dung việc cập nhật phần mềm như việc tiêm phòng cho máy tính của bạn, giúp tăng cường khả năng miễn dịch trước các loại virus và phần mềm độc hại.

8. Vô hiệu hóa quyền truy cập bộ định tuyến từ xa

Truy cập từ xa vào bộ định tuyến mang lại sự tiện lợi khi bạn cần quản lý mạng từ xa, nhưng nó cũng đi kèm với những rủi ro bảo mật nghiêm trọng. Nếu không thực sự cần thiết, tốt nhất bạn nên tắt tính năng này. Việc giữ cho bộ định tuyến của bạn không thể truy cập từ xa là một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ mạng gia đình của bạn khỏi các cuộc tấn công từ bên ngoài.

Để bảo vệ mạng gia đình của bạn một cách toàn diện, hãy chủ động vô hiệu hóa tính năng truy cập từ xa trên bộ định tuyến. Tính năng này thường không bị tắt mặc định, do đó bạn cần tự mình vào phần cài đặt của bộ định tuyến để thực hiện điều này.

9. Kiểm tra các thiết bị được kết nối

Việc kiểm tra các thiết bị đang kết nối với mạng của bạn là một thói quen quan trọng để đảm bảo an toàn cho dữ liệu cá nhân. Hãy thường xuyên vào trang quản trị của bộ định tuyến để xem danh sách các thiết bị đang kết nối. Nếu phát hiện thiết bị lạ hoặc không rõ nguồn gốc, hãy ngắt kết nối ngay lập tức và thay đổi mật khẩu Wi-Fi để ngăn chặn kẻ xâm nhập tiếp tục truy cập mạng của bạn.

Nhiều thiết bị IoT, đặc biệt là những thiết bị ít được biết đến, thường có tên mặc định rất chung chung và khó phân biệt, chẳng hạn như "SmartDevice123" hay một chuỗi các chữ số và chữ cái ngẫu nhiên. Điều này khiến việc xác định xem thiết bị đó có thuộc sở hữu của bạn hay không trở nên khó khăn hơn. Nếu bạn phát hiện bất kỳ thiết bị nào có tên gọi như vậy trong danh sách các thiết bị kết nối, hãy coi đó là một dấu hiệu đáng ngờ và ngắt kết nối ngay lập tức.

10. Sử dụng bộ định tuyến với giao thức bảo mật mới nhất WPA3

WPA3 là chuẩn bảo mật Wi-Fi mới nhất, cung cấp lớp bảo vệ vững chắc hơn cho mạng không dây của bạn. Tất cả các bộ định tuyến mới đều được yêu cầu hỗ trợ WPA3, đảm bảo rằng bạn có được sự bảo vệ tối ưu. Tuy nhiên, nếu bạn đang thuê bộ định tuyến từ nhà cung cấp dịch vụ internet, thiết bị của bạn có thể chưa được nâng cấp lên chuẩn WPA3. Điều này có nghĩa là mạng của bạn có thể vẫn còn tồn tại những lỗ hổng bảo mật.

Nếu bộ định tuyến của bạn được sản xuất trước năm 2018, khả năng cao là nó chỉ hỗ trợ chuẩn bảo mật WPA2. Mặc dù WPA2 cũng là một chuẩn bảo mật khá tốt, nhưng nó đã trở nên lỗi thời so với WPA3. Để tăng cường bảo mật cho mạng của bạn, bạn nên cân nhắc nâng cấp lên một bộ định tuyến hỗ trợ WPA3. Bạn có thể tìm kiếm thông tin về chủng loại bộ định tuyến hiện tại của mình để xác nhận chuẩn bảo mật và liên hệ với nhà cung cấp để được tư vấn về các gói cước có kèm theo bộ định tuyến mới.

Tóm lại, đảm bảo an toàn mạng là một cuộc chiến không bao giờ kết thúc. Ngay cả khi bạn đã áp dụng tất cả các biện pháp bảo mật tốt nhất, vẫn luôn tồn tại rủi ro bị tấn công. Tin tặc không ngừng tìm kiếm những lỗ hổng mới để khai thác. Tuy nhiên, bằng cách thực hiện các biện pháp bảo mật đã đề cập ở trên, bạn có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro và bảo vệ mạng gia đình của mình một cách hiệu quả.

Phan Văn Hòa