Sưu tập hiện vật về phong trào Văn Thân - Cần Vương chống Pháp
Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp dưới ngọn cờ của các sĩ phu yêu nước phát triển sôi nổi ở Nghệ Tĩnh vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.
Mở đầu là cuộc khởi nghĩa của Trần Tấn, Đặng Như Mai với ngọn cờ “Bình Tây sát tả” ở huyện Thanh Chương, Nam Đàn. Hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi (tháng 7/1885), nhân dân Nghệ Tĩnh đã đứng lên khởi nghĩa “Quyết đánh cả Tây lẫn triều”. Tại huyện Yên Thành, nhân dân quy tụ dưới ngọn cờ của Nguyễn Xuân Ôn, Lê Doãn Nhã; huyện Nam Đàn có khởi nghĩa Vương Thúc Mậu; huyện Nghi Lộc có khởi nghĩa Đinh Văn Chất. Tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa Hương Khê của Phan Đình Phùng kéo dài hơn 10 năm (1885-1896).
Sưu tập hiện vật về phong trào đấu tranh yêu nước gồm 15 hiện vật: đa dạng về chất liệu và phong phú về thể loại.
Hiện vật là vũ khí chiếm số lượng khá lớn, từ thô sơ (chông 3 mũi, kiếm, côn tập võ) đến hiện đại (súng kíp, súng trường).
Sưu tập hiện vật về khởi nghĩa của Phan Đình Phùng như: ấn ngà, kiếm, chiếu Cần Vương của Hàm Nghi, viên đá dùng làm khuôn đúc đạn, cối giã thuốc súng của nghĩa quân...
Sưu tập hiện vật về phong trào đấu tranh chống Pháp của Văn Thân - Cần Vương tuy không lớn nhưng mang nhiều giá trị lịch sử, khoa học... và góp phần tái hiện một thời kỳ đấu tranh sục sôi của nhân dân Nghệ Tĩnh cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.
- Chuông đồng của Lê Doãn Nhã - một tướng lĩnh trong phong trào Văn Thân - Cần Vương, dùng làm hiệu lệnh tập trung nghĩa quân .
Cao 0,23m, đường kính miệng: 0,17m.
Đặc điểm: hoa văn các đường chỉ cách điệu.
- Ấn ngà của Phan Đình Phùng, dùng đóng vào giấy tờ, công văn trong thời gian 1885 - 1896.
Kích thước: 0,03m x 0,03cm.
Hình vuông có khắc chữ Hán.
Súng trường: do tướng Cao Thắng chế tạo dựa trên nòng súng cũ của thực dân Pháp (1874).
Kích thước: dài 1,05m.