Bầu cử Tổng thống Mỹ: Những điều đặc biệt cần biết

Quy trình bầu cử Tổng thống Mỹ được xem là một cuộc marathon chính trị phức tạp nhất thế giới, và cũng là một trong những sự kiện chính trị được theo dõi sát sao nhất hành tinh. Bầu cử Tổng thống Mỹ luôn là một trong những cuộc đua chính trị khốc liệt nhất đối với bất kỳ ai muốn bước chân vào Nhà Trắng.

Đại cử tri đoàn là gì?

Một trong những yếu tố độc đáo và gây tranh cãi nhất trong hệ thống bầu cử Tổng thống Mỹ chính là Đại cử tri đoàn. Đây là một hệ thống phức tạp, nơi mà tổng thống không được bầu trực tiếp bởi số phiếu phổ thông của cử tri, mà thông qua các phiếu của Đại cử tri đoàn.

Khi các cử tri đi bỏ phiếu vào tháng 11 tới, về mặt kỹ thuật, họ sẽ không bầu cho ông Trump hoặc bà Harris, mà để chọn ra các thành viên của “Đại cử tri đoàn”. Khái niệm này nhằm chỉ một nhóm người có nhiệm vụ bầu ra tổng thống. Hệ thống này đã có từ 200 năm qua. Những người sáng lập ra nước Mỹ muốn thiết lập một hệ thống dân chủ, nhưng họ lo ngại rằng, việc bầu cử bằng phiếu phổ thông có thể sẽ chọn ra một tổng thống không phù hợp.

Cơ chế Đại cử tri đoàn được lập ra để giải quyết lo ngại này. Mỗi bang sẽ được phân bổ số phiếu đại cử tri khác nhau, dựa trên quy mô dân số bang. Ngày nay, có 538 phiếu đại cử tri và ứng cử viên muốn trúng cử cần thu thập ít nhất 270 phiếu. Tại hầu hết các bang, ứng viên giành nhiều phiếu phổ thông hơn sẽ giành toàn bộ phiếu đại cử tri.

Chẳng hạn, dù ứng cử viên có thắng được 99% hay 51% phiếu phổ thông ở bang California, người này vẫn sẽ nhận được toàn bộ 55 phiếu đại cử tri từ bang này. Đây là lý do vì sao mà 1 ứng viên có thể thua tổng số phiếu phổ thông trên cả nước, nhưng vẫn giành đa số phiếu đại cử tri để đắc cử. Trong 2/5 cuộc bầu cử gần đây nhất, chiến thắng đã thuộc về ứng viên có ít phiếu phổ thông hơn. Điều này có nghĩa là các chiến dịch tranh cử thường tập trung làm sao để thắng được 270 phiếu đại cử tri.

Vậy nên, các ứng viên sẽ vận động tại các bang chiến trường, thay vì nỗ lực thay đổi cử tri tại các bang thường nghiêng hẳn về một đảng. Trên thực tế, trong cuộc bầu cử năm 2016, khoảng 2/3 các sự kiện tranh cử chỉ diễn ra ở 6 bang.

Như vậy, 538 phiếu đại cử tri đóng vai trò quan trọng trong việc bầu ra Tổng thống Mỹ. Trong những năm qua đã có những nỗ lực để thay đổi hệ thống đại cử tri, nhưng những người ủng hộ hệ thống này nói rằng, nó giúp mang lại kết quả quyết định. Và mọi người đều biết luật chơi trước khi nhập cuộc.

Những điều đặc biệt trong ngày bầu cử chính thức

Cử tri Mỹ ngày càng quen với các cuộc đua tổng thống có kết quả vô cùng sít sao. Vào năm 2000, 2016 và 2020, kết quả cách biệt chỉ là hàng chục nghìn phiếu bầu.

Như thường lệ, bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra, và trong những năm gần đây, điều bất ngờ thường xuyên xảy ra. Sau đây là một số kịch bản "con đường tiềm năng" dẫn 2 ứng viên Kamala Harris và Donald Trump tới chiến thắng:

Đối với Phó Tổng thống Harris, bản đồ lá phiếu được phân tích theo nhiều cách đơn giản hơn. Lặp lại chiến dịch "bức tường xanh" của Tổng thống Joe Biden, bà Harris gần như chắc chắn sẽ vào Phòng Bầu dục. Điều đó có tính đến kỳ vọng rằng, bà sẽ giành được 1 phiếu đại cử tri ở Nebraska và mất 1 phiếu khác ở Maine. Đây là 2 tiểu bang phân phối phiếu đại cử tri cho cả người chiến thắng cấp tiểu bang và cấp quốc hội.

Nếu "bức tường xanh" bị nứt và bang Pennsylvania chuyển thành lợi thế của đối thủ Donald Trump, con đường của bà Harris sẽ trở nên phức tạp hơn. Khối thịnh vượng chung có 19 phiếu đại cử tri. Bà Harris sẽ cần phải bù đắp con số đó bằng cách giành chiến thắng ở 2 bang Georgia và Bắc Carolina, cả hai đều có 16 phiếu. Nếu bà không đạt được số phiếu như kỳ vọng ở đó, Nevada và Arizona có thể trở thành những nhân tố quyết định.

Tương tự như ứng viên Harris, bản đồ của cựu Tổng thống Donald Trump nghiêng hẳn về bang Pennsylvania. Nếu ông thắng ở đó trong khi vẫn giữ được ưu thế ở Bắc Carolina, cựu tổng thống chỉ cần Georgia quay lại ủng hộ ông để đạt 270 phiếu. Chiến thắng mà không có Pennsylvania, đối với ông Trump, đồng nghĩa là "bức tường xanh" buộc sẽ phải nứt ở nơi khác. Trong kịch bản đó, ông Trump có thể sẽ cần phải thắng ở Michigan hoặc Wisconsin và bổ sung thêm thành tích vượt trội ở Sun Belt, từ Georgia ở Bờ Đông đến Arizona và Nevada ở phía Tây.

Những "ảo ảnh" về chấm đỏ và chấm xanh cũng là một trong yếu tố làm nên sự đặc biệt của ngày bầu cử.

4 năm trước, những giờ đầu sau khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa đã cho thấy một "ảo ảnh đỏ" ở một số tiểu bang dao động quan trọng - với kết quả ban đầu có vẻ khả quan hơn cho ông Trump, so với kết quả cuối cùng hiển thị sau đó vài giờ hoặc vài ngày.

"Ảo ảnh" trong kết quả bầu cử thường là kết quả của một số yếu tố, bao gồm địa lý như các quận nhỏ, vùng quê có xu hướng ủng hộ đảng Cộng hòa, có ít phiếu bầu hơn và báo cáo kết quả nhanh hơn.

Các tiểu bang và quận cũng thường đếm và báo cáo về kết quả bỏ phiếu sớm, bỏ phiếu trong ngày bầu cử, và bỏ phiếu qua thư, tại cùng một thời điểm. Khi một đảng có xu hướng giành được kết quả tốt hơn theo một phương pháp nhất định, chẳng hạn như đảng Dân chủ đã làm với bỏ phiếu qua thư vào năm 2020, kết quả có thể thay đổi khi các viên chức bầu cử chuyển từ việc đếm một loại phiếu bầu này sang loại phiếu bầu khác.

Một yếu tố khác nữa lý giải cho những "ảo ảnh" chấm xanh và đỏ ở chỗ, mỗi bang tự đặt ra các quy tắc về thời điểm có thể mở và kiểm phiếu bầu.

Kết quả chắc chắn cuối cùng trong cuộc đua tổng thống có thể không công bố vào đêm 5/11, hoặc thậm chí là ngày 6/11, và số liệu ban đầu từ các bang chiến trường có thể khó phân tích.

Nhưng đáng chú ý nhất là các cuộc đua vào Hạ viện, và cả Thượng viện ngay sau đó.

Nếu chiếc ghế tổng thống và quyền kiểm soát Hạ viện có vẻ giống như trò tung đồng xu trước ngày bầu cử, thì cuộc chiến giành quyền kiểm soát Thượng viện được dự đoán sẽ ít kịch tính hơn nhiều.

Đảng Dân chủ hiện đang nắm giữ đa số tại Thượng viện, song số ghế không quá lớn, với 51 thượng nghị sĩ. 4 trong số này là những nghị sĩ độc lập, dưới sự lãnh đạo của lãnh đạo phe đa số Chuck Schumer.

Đối với đảng giành được chiến thắng vào Nhà Trắng, 50 phiếu sẽ đủ để đảm bảo đa số tại Thượng viện.

Năm nay, đảng Cộng hòa đang chiếm ưu thế nhờ vào những nhóm nghị sĩ thân thiện hơn. Đảng Cộng hòa có khả năng giành được đa số, nếu họ có thể giành lại được dù chỉ một trong số những ghế đó từ Dân chủ. Như vậy, đảng Cộng hòa mới có thể lật ngược được thế cờ tại Thượng Viện. Về phía đảng Dân chủ, gần như không được phép xảy ra biên độ sai sót nào.

Còn ở Hạ viện, liệu đảng Dân chủ có giành được quyền kiểm soát hay không, khi hiện Chủ tịch Hạ viện là đảng viên đảng Cộng hòa.

Số phận của Hạ viện có thể trở nên quan trọng hơn nữa, nếu cựu Tổng thống Trump trở lại Phòng Bầu dục và đảng Cộng hòa giành được Thượng viện. Một đảng Cộng hòa có 3 ghế ở Hạ viện sẽ trao cho ông Trump gần như toàn quyền thông qua chương trình nghị sự của mình thành luật. Một đảng Dân chủ chiếm đa số sẽ đóng vai trò là lá chắn cuối cùng chống lại các chính sách của tổng thống trước đây và cả trường hợp này trong tương lai.

Một cuộc hành trình đầy thách thức

Đối với bất kỳ ai muốn trở thành Tổng thống Mỹ, họ phải sẵn sàng đối mặt với những cuộc tranh luận gay gắt, những cuộc đua căng thẳng và những thách thức không ngừng nghỉ. Đây không chỉ là một cuộc đua vì quyền lực, mà còn là một minh chứng cho sự kiên trì, khả năng lãnh đạo và tầm nhìn chiến lược.

Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ thực sự là một trong những quy trình phức tạp và khó khăn nhất hành tinh, là nơi mà những người mạnh mẽ nhất sẽ trỗi dậy và bước vào vị trí lãnh đạo của một trong những quốc gia quyền lực nhất thế giới.

Mỹ Nga