Nhật Bản làm gì để phục hồi ngành công nghiệp chip bán dẫn?

Khoản tài trợ này là một phần trong chiến lược quốc gia nhằm tái thiết ngành công nghiệp bán dẫn, vốn từng là niềm tự hào của Nhật Bản. Chính phủ đang tích cực hỗ trợ liên doanh Rapidus, một dự án trọng điểm, với mục tiêu xây dựng các nhà máy sản xuất chip hiện đại, cạnh tranh được với các cường quốc công nghệ hàng đầu thế giới.

Đồng thời, Nhật Bản cũng đang tích cực thu hút các nhà sản xuất chip quốc tế đầu tư vào nước này, nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm sự phụ thuộc vào các nguồn cung bên ngoài.

Ông Ishiba cho biết: "Chúng tôi sẽ thiết lập một khuôn khổ hỗ trợ mới nhằm thu hút hơn 325 tỷ USD đầu tư công và tư trong 10 năm tới", đồng thời nhấn mạnh rằng điều này sẽ là một phần trong nỗ lực lớn hơn để "tái thiết" Nhật Bản.

Theo truyền thông địa phương, kế hoạch này sẽ là một phần của gói kinh tế toàn diện dự kiến hoàn thiện trong tháng 11, được tài trợ qua trợ cấp, đầu tư từ các tổ chức chính phủ và bảo lãnh nợ.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh Nhật Bản đang tích cực tăng cường và đa dạng hóa chuỗi cung ứng chất bán dẫn, với mục tiêu của chính phủ là nâng doanh số bán chip sản xuất trong nước lên gấp ba, đạt hơn 97,5 tỷ USD vào năm 2030.

Hỗ trợ công ty chip bán dẫn trong nước phát triển

Một trong những đối tượng có thể được hưởng lợi từ khoản tài trợ công bố hôm 11/11 vừa qua là Rapidus, một công ty sản xuất chip có trụ sở tại Nhật Bản. Đây là một liên doanh được chính phủ hỗ trợ, đóng vai trò then chốt trong chiến lược phục hồi ngành công nghiệp chip của quốc gia. Rapidus giữ vị trí trung tâm trong nỗ lực của Nhật Bản nhằm thúc đẩy sản xuất chip trong nước và gia tăng khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực bán dẫn toàn cầu.

Được thành lập vào năm 2022 với sự hỗ trợ trực tiếp từ chính phủ Nhật Bản, Rapidus là một liên doanh chiến lược nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp chip nội địa. Công ty nhận được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ nhiều tập đoàn lớn của Nhật Bản, bao gồm Toyota Motor và Sony Group, những công ty hàng đầu trong lĩnh vực công nghiệp và công nghệ. Ngoài ra, Rapidus còn hợp tác với IBM – tập đoàn công nghệ hàng đầu của Mỹ để tận dụng công nghệ tiên tiến và chuyên môn quốc tế.

Công ty đã nhận được hơn 2 tỷ USD hỗ trợ tài chính từ chính phủ Nhật Bản, với mục tiêu cụ thể là đạt khả năng sản xuất hàng loạt chip logic tiên tiến tiến trình 2 nanomet vào năm 2027. Khoản tài trợ này không chỉ giúp Rapidus đầu tư vào công nghệ và cơ sở hạ tầng hiện đại mà còn tăng cường khả năng nghiên cứu và phát triển, đảm bảo Nhật Bản có thể cạnh tranh với các nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới.

Chip logic là loại chip chuyên dụng để xử lý thông tin và thực hiện các tác vụ trong các thiết bị điện tử. Những chip logic tiên tiến nhất hiện nay được ứng dụng rộng rãi trong các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử, và máy học, nơi đòi hỏi khả năng tính toán mạnh mẽ và tốc độ xử lý cao.

Chủ tịch Rapidus, ông Tetsuro Higash gọi công ty này là "cơ hội cuối cùng" để Nhật Bản khôi phục vị thế dẫn đầu trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu. Theo ông, đây là nỗ lực quan trọng để Nhật Bản bắt kịp các quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này, như Đài Loan và Hàn Quốc, khi ngành bán dẫn đóng vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu và an ninh công nghệ.

Vào những năm 1980, Nhật Bản từng là quốc gia dẫn đầu trong ngành công nghiệp sản xuất chip, chiếm hơn một nửa thị trường bán dẫn toàn cầu. Thời kỳ này, các công ty Nhật Bản như NEC, Toshiba và Hitachi đã thống trị ngành công nghiệp bán dẫn, với các sản phẩm chip của họ được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị điện tử, máy tính và các sản phẩm công nghệ khác.

Tuy nhiên, đất nước này bắt đầu mất đi vị thế dẫn đầu với sự xuất hiện của các đối thủ cạnh tranh nước ngoài như Taiwan Semiconductor Manufacturing Co.(TSMC) của Đài Loan, hiện là nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất thế giới và Samsung của Hàn Quốc.

Cả Samsung và TSMC, hai gã khổng lồ trong ngành công nghiệp bán dẫn, đều đã công bố kế hoạch chi tiết về việc bắt đầu sản xuất thương mại chip 2 nanomet vào năm 2025. Với các khoản đầu tư lớn vào nghiên cứu, phát triển và xây dựng nhà máy, cả hai công ty đang hướng đến việc tạo ra các chip logic tiên tiến với hiệu suất cao hơn, tiêu thụ năng lượng ít hơn và kích thước nhỏ gọn hơn.

Trong khi đó, Mỹ đã khẳng định vai trò là một trong những trung tâm quan trọng nhất trong lĩnh vực thiết kế chip toàn cầu, với sự dẫn dắt của các công ty công nghệ hàng đầu như Intel và Micron. Những công ty này không chỉ tiên phong trong việc phát triển các thiết kế chip tiên tiến mà còn đóng vai trò cung cấp công nghệ nền tảng cho các ngành công nghiệp hiện đại.

Đồng thời, Hà Lan đã trở thành quốc gia đi đầu trong việc sản xuất các thiết bị chế tạo chip tiên tiến nhất thế giới, nhờ công ty ASML. ASML là nhà cung cấp độc quyền máy quang khắc EUV (Extreme Ultraviolet Lithography), một công nghệ mang tính cách mạng cho phép sản xuất các chip có kích thước cực nhỏ và hiệu suất cao, đặt nền móng cho sự phát triển vượt bậc của ngành bán dẫn toàn cầu.

Thu hút sự đầu tư của các công ty bán dẫn hàng đầu thế giới

Bên cạnh mục tiêu xây dựng một nhà sản xuất chip hàng đầu ngay tại Nhật Bản, các khoản trợ cấp còn được thiết kế để thu hút sự quay trở lại của các công ty hàng đầu thế giới, những công ty từng tiếp quản hoặc mua lại các mảng kinh doanh chip quan trọng của Nhật Bản trong quá khứ. Đây là một phần trong chiến lược tổng thể nhằm khôi phục vị thế của Nhật Bản trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

Chính phủ hy vọng rằng việc cung cấp hỗ trợ tài chính và các ưu đãi sẽ không chỉ kích thích đầu tư nội địa mà còn khuyến khích các công ty đa quốc gia mang công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm quản lý và mạng lưới sản xuất trở lại, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững cho ngành chip trong nước.

Với sự hỗ trợ từ chính phủ Nhật Bản, các nhà sản xuất chip như TSMC, Samsung Electronics và Intel Corp đã đồng ý đầu tư hàng tỷ USD vào Nhật Bản. Đây là những công ty dẫn đầu trong việc sản xuất chip nhớ dùng để lưu trữ dữ liệu, rất cần thiết trong các trung tâm dữ liệu sử dụng cho trí tuệ nhân tạo và điện toán đám mây.

Nhà sản xuất chip bán dẫn theo hợp đồng lớn nhất thế giới TSMC đã công bố kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất thứ 2 tại Nhật Bản trước khi hoàn thành nhà máy đầu tiên.

Theo Brady Wang, chuyên gia phân tích chất bán dẫn tại Counterpoint Research, việc thu hút các công ty như vậy vào Nhật Bản có thể giúp nước này nhanh chóng thúc đẩy sự tích hợp theo chiều dọc trên toàn bộ chuỗi cung ứng và xây dựng hệ sinh thái bán dẫn của mình nhanh hơn.

Nhật Bản cũng đã ký các thỏa thuận hợp tác với các đồng minh như Mỹ, Anh, Đài Loan và một số nước EU nhằm mục đích thúc đẩy nghiên cứu và phát triển liên quan đến chất bán dẫn thế hệ tiếp theo.

Liệu chiến lược của Nhật Bản có khả thi?

Michael Yang, Giám đốc cấp cao về chất bán dẫn tại công ty phân tích và tư vấn Omdia, chia sẻ với CNBC rằng mặc dù Nhật Bản đã không còn giữ vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất và chế tạo chất bán dẫn, nhưng quốc gia này vẫn duy trì ưu thế vượt trội trong một số lĩnh vực quan trọng. Cụ thể, Nhật Bản hiện là nước dẫn đầu toàn cầu về các vật liệu và thiết bị bán dẫn thiết yếu, chẳng hạn như tấm silicon, hóa chất xử lý và các công cụ sản xuất công nghệ cao.

Những lĩnh vực này không chỉ đóng vai trò cốt lõi trong chuỗi cung ứng bán dẫn mà còn là yếu tố quyết định đến hiệu suất và chất lượng của các chip tiên tiến. Điều này giúp Nhật Bản giữ vững một vị trí chiến lược trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu, bất chấp sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Ông Yang cho biết thêm rằng thông qua các khoản trợ cấp dành cho ngành công nghiệp chip, chủ yếu nhằm mục đích tăng năng lực sản xuất, quốc gia này sẽ có thể mở rộng sang các khía cạnh khác của chuỗi cung ứng bán dẫn và nâng cao vị thế chiến lược của mình trong thị trường bán dẫn toàn cầu.

Tuy nhiên, ông Brady Wang của Counterpoint Research, nhận định rằng việc Nhật Bản giành lại thị phần trong ngành công nghiệp chip sẽ là một thách thức không nhỏ. Theo ông, Rapidus sẽ phải tìm kiếm "lối tắt" trong quy trình thiết kế và sản xuất chip để có thể đạt được trình độ tiên tiến ngang với các công ty bán dẫn hàng đầu thế giới.

Đại diện của Rapidus cho biết kiến ​​trúc của chip 2 nanomet khác với chip 3 nanomet, khiến việc sản xuất hàng loạt loại chip này trở thành “thách thức hoàn toàn mới đối với tất cả các công ty” và mở ra cơ hội tuyệt vời để thâm nhập thị trường.

Tuy nhiên, trong nỗ lực này, "trợ cấp là điều bắt buộc, nhưng không thể đảm bảo thành công", Wang cho biết và nói thêm rằng TSMC đã mất hơn một thập kỷ để bắt kịp các công ty chip toàn cầu và xây dựng mối quan hệ với khách hàng.

Ken Kuo, Phó Chủ tịch nghiên cứu cấp cao tại công ty nghiên cứu thị trường công nghệ TrendForce, cho biết: "Trợ cấp chỉ là yêu cầu cơ bản để gia nhập ngành công nghiệp bán dẫn, nhưng thành công đòi hỏi nhiều biện pháp hỗ trợ hơn, chẳng hạn như nhân tài, công nghệ và kế hoạch chiến lược".

Phan Văn Hòa