Làm thế nào để đảm bảo an toàn khi quét mã QR?

Mã QR (viết tắt của "Quick Response Code") là một loại mã vạch hai chiều được phát triển bởi Công ty Denso Wave (Nhật Bản) vào năm 1994. Mã QR được thiết kế để lưu trữ thông tin và có thể được quét nhanh chóng bằng các thiết bị như điện thoại thông minh hoặc máy quét mã QR chuyên dụng.

Mã QR ngày nay xuất hiện ở khắp mọi nơi trong cuộc sống hàng ngày. Bạn có thể dễ dàng bắt gặp chúng trên menu nhà hàng, tại các trạm xe buýt, hoặc trên các trang web và ứng dụng trực tuyến. Với thiết kế nhỏ gọn nhưng hiệu quả, mã QR cung cấp một cách truyền tải thông tin nhanh chóng và tiện lợi mà không chiếm nhiều không gian trên vật liệu hoặc màn hình hiển thị.

Với sự phổ biến rộng rãi và tính năng thân thiện, nhiều người thường không cần phải suy nghĩ nhiều trước khi quét mã QR. Việc sử dụng chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh với ứng dụng quét mã, cho phép truy cập ngay lập tức vào thông tin, từ thực đơn, đường dẫn website, đến thông tin liên hệ hoặc thậm chí thanh toán. Đây là lý do mã QR trở thành công cụ không thể thiếu trong thời đại số hóa.

Tuy nhiên, bạn có biết rằng mã QR tiềm ẩn nhiều rủi ro bảo mật và rất dễ bị làm giả? Chỉ cần vài thao tác, kẻ xấu có thể tạo ra một mã QR độc hại, dẫn bạn đến các trang web lừa đảo hoặc chứa phần mềm độc hại. Những trang web này có thể đánh cắp thông tin cá nhân, cài phần mềm gián điệp vào thiết bị của bạn hoặc thậm chí chiếm đoạt tài khoản ngân hàng.

Chính vì sự nguy hiểm tiềm tàng này, chúng ta phải luôn hết sức thận trọng mỗi khi quét mã QR bằng cách áp dụng một số biện pháp kiểm tra và xác minh để đảm bảo an toàn. Dưới đây là các bước mà chúng ta nên thực hiện để tự bảo vệ mình khi sử dụng mã QR, từ kiểm tra nguồn gốc của mã đến cách xử lý thông tin sau khi quét.

1. Kiểm tra dấu hiệu giả mạo

Việc tạo mã QR cực kỳ đơn giản. Hiện nay, có rất nhiều công cụ trực tuyến miễn phí cho phép bất kỳ ai cũng có thể tự tạo mã QR chỉ trong vài giây. Tuy nhiên, sự tiện lợi này cũng đồng nghĩa với một rủi ro lớn đó là kẻ lừa đảo có thể dễ dàng lợi dụng điều đó để tạo ra các mã QR giả mạo. Chúng có thể thay thế mã QR hợp lệ bằng mã của chúng, dẫn bạn đến các trang web độc hại hoặc lừa đảo. Vậy, làm thế nào bạn có thể xác định xem mã QR có bị giả mạo hay không?

Hãy luôn quan sát kỹ để xác định xem mã QR có dấu hiệu bị giả mạo hay không. Đặc biệt, bạn cần kiểm tra xem mã QR đó có phải là một nhãn dán được dán chồng lên mã gốc hay không, hoặc liệu nó có vẻ như đã được in riêng lẻ và dán lên bề mặt thay vì được tích hợp trực tiếp vào thiết kế ban đầu. Những mã dán chồng thường là dấu hiệu cho thấy chúng có thể đã bị thay thế hoặc chỉnh sửa bởi kẻ xấu.

Ngoài ra, bạn hãy chú ý cẩn thận với các mã QR ở những vị trí dễ bị can thiệp, chẳng hạn như tại bãi đậu xe không có người giám sát, nhà hàng đông đúc, hoặc những nơi công cộng có lượng người qua lại lớn. Trong các trường hợp này, mã QR có thể dễ dàng bị thay thế mà không ai nhận ra. Kiểm tra kỹ những dấu hiệu bất thường như lớp keo lộ ra, góc cạnh không khớp hoặc bề mặt trông không đồng đều có thể giúp bạn tránh được rủi ro quét phải mã QR giả mạo.

2. Xác định nguồn gốc mã QR

Khi gặp mã QR tại các địa điểm thực tế, chẳng hạn như trong nhà hàng, quán cà phê, hoặc cửa hàng, nếu bạn cảm thấy nghi ngờ tính xác thực của nó, đừng ngần ngại yêu cầu nhân viên xác nhận. Họ có thể xác nhận xem đó có phải mã QR chính thức được cung cấp bởi cơ sở hay không, giúp bạn tránh được rủi ro không đáng có.

Tuy nhiên, câu chuyện trở nên phức tạp hơn khi nói đến mã QR trực tuyến. Trên môi trường số, không có nhân viên nào để bạn nhờ kiểm tra, và mã QR có thể được nhúng trong email, trang web hoặc thậm chí mạng xã hội. Điều này đòi hỏi bạn phải thận trọng hơn nhiều, biết cách kiểm tra nguồn gốc của mã và đảm bảo rằng bạn không bị dẫn vào các liên kết độc hại hoặc lừa đảo.

Tin tặc thường giả mạo các doanh nghiệp hợp pháp bằng cách tạo ra các trang web lừa đảo hoặc gửi email chứa mã QR độc hại. Những mã này được thiết kế để đánh lừa bạn, khiến bạn tin tưởng và truy cập vào các liên kết nguy hiểm. Vì vậy, nếu bạn bắt gặp mã QR trực tuyến, đừng vội quét ngay. Thay vào đó, hãy dành vài phút để kiểm tra kỹ nguồn gốc của nó, như email của người gửi hoặc trang web mà bạn đang truy cập.

Bên cạnh đó, hãy chú ý đến bất kỳ dấu hiệu nào không khớp, chẳng hạn như tên miền không chính thức, logo không chuẩn hoặc nội dung có lỗi ngữ pháp, chính tả. Những điểm không nhất quán này thường là dấu hiệu rõ ràng cho thấy có điều bất thường. Nếu bạn cảm thấy bất kỳ nghi ngờ nào về tính xác thực, tốt nhất là không nên tiếp tục và tránh xa mã QR đó để bảo vệ thông tin cá nhân của mình.

3. Xác minh địa chỉ trang web

Kẻ lừa đảo thường lợi dụng thói quen của nhiều người là không kiểm tra kỹ địa chỉ trang web (URL) trước khi mở các liên kết được mã QR dẫn đến. Điều này tạo cơ hội cho chúng gắn các liên kết độc hại vào mã mà bạn không hề hay biết. Dĩ nhiên, mắt thường không thể đọc được nội dung của mã QR, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không thể xác minh nó.

Sau khi quét mã QR, hãy dành vài giây để kiểm tra bản xem trước URL hiển thị trên màn hình thiết bị của bạn. Hầu hết các ứng dụng quét mã QR đều cung cấp tính năng này. Đảm bảo rằng liên kết đó có vẻ đáng tin cậy, như tên miền chính xác, không chứa ký tự lạ hoặc đáng nghi. Nếu bạn phát hiện điều gì đó bất thường, đừng nhấp vào liên kết để tránh rủi ro bị lừa đảo hoặc truy cập trang web độc hại.

4. Cảnh giác với yêu cầu cấp quyền truy cập vào các ứng dụng

Nếu bạn quét mã QR và nhận được yêu cầu cấp quyền truy cập vào danh bạ, tin nhắn, máy ảnh, hoặc vị trí của mình mà không có lý do rõ ràng, hãy xem đó là một dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng. Những yêu cầu này thường không cần thiết cho các chức năng cơ bản của mã QR và có thể là dấu hiệu của hành vi độc hại.

Việc đồng ý cấp quyền một cách vô ý có thể tạo điều kiện cho kẻ xấu thu thập thông tin cá nhân, theo dõi hoạt động của bạn, hoặc thậm chí kiểm soát một phần điện thoại của bạn. Điều này không chỉ làm xâm phạm quyền riêng tư mà còn tiềm ẩn nguy cơ đánh cắp dữ liệu hoặc tài sản kỹ thuật số. Hãy luôn cân nhắc kỹ trước khi chấp nhận bất kỳ yêu cầu nào và từ chối nếu cảm thấy không an toàn.

5. Chú ý đến các cảnh báo từ trình duyệt web

Nhiều người đã từng mắc sai lầm khi vô tình quét mã QR mà không kiểm tra trước bản xem trước URL. Tuy nhiên, trong trường hợp này trình duyệt web của bạn sẽ phát hiện và hiển thị cảnh báo rằng trang web đó không an toàn.

Nếu bạn quét một mã QR và nó cố gắng chuyển hướng bạn đến một trang web, hãy luôn chú ý đến các cảnh báo mà trình duyệt hoặc thiết bị của bạn hiển thị. Những cảnh báo này thường được thiết kế để bảo vệ bạn khỏi các mối đe dọa tiềm ẩn, chẳng hạn như trang web lừa đảo hoặc chứa phần mềm độc hại.

Hãy dừng lại ngay nếu bạn thấy thông báo như "Trang web này không đáng tin cậy" hoặc "Kết nối không an toàn". Điều quan trọng là không bỏ qua những tín hiệu cảnh báo này, vì chúng có thể giúp bạn tránh được nguy cơ mất mát thông tin cá nhân hoặc dữ liệu quan trọng.

Đặc biệt, nếu bạn chưa bật tính năng cập nhật tự động, hãy kích hoạt nó ngay lập tức. Việc này giúp đảm bảo rằng điện thoại thông minh của bạn luôn được bảo vệ với các bản vá bảo mật mới nhất. Nếu không, hãy đảm bảo cập nhật thủ công hệ điều hành, ứng dụng và phần mềm liên quan thường xuyên. Việc giữ cho thiết bị của bạn luôn cập nhật là một bước quan trọng để bảo vệ thông tin cá nhân và ngăn ngừa các mối đe dọa từ phần mềm độc hại hay các lỗ hổng bảo mật.

Phan Văn Hòa