Các quy định về AI có thể thay đổi như thế nào trong năm 2025?
Năm 2025 có thể đánh dấu bước ngoặt lớn trong việc định hình các quy định về trí tuệ nhân tạo (AI) trên toàn cầu, từ sự tiến triển của Đạo luật AI mang tính đột phá của EU cho đến các chính sách mà chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể định hình tại Mỹ.
Năm 2025 đánh dấu những thay đổi quan trọng trong bối cảnh chính trị Mỹ, hứa hẹn sẽ tác động sâu sắc đến việc quản lý AI. Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ nhậm chức vào ngày 20/1 tới, mang theo một đội ngũ cố vấn hàng đầu từ giới kinh doanh, bao gồm những nhân vật nổi tiếng như Elon Musk và Vivek Ramaswamy. Họ được kỳ vọng sẽ định hình tư duy chính sách đối với các công nghệ tiên phong như AI và tiền điện tử, mở ra những hướng đi mới đầy thách thức và tiềm năng.
Trong khi đó, một sự đối lập thú vị giữa hai khu vực pháp lý đang hình thành khi Vương quốc Anh và Liên minh châu Âu (EU) thể hiện những quan điểm khác biệt về quản lý công nghệ. EU đã chọn cách tiếp cận mạnh tay hơn, nhằm kiểm soát chặt chẽ các "ông lớn" Thung lũng Silicon đứng sau những hệ thống AI mạnh mẽ. Trong khi đó, Vương quốc Anh lại ưu tiên một chiến lược mềm dẻo hơn, tạo điều kiện thúc đẩy đổi mới nhưng vẫn giữ sự giám sát cần thiết.
Ảnh hưởng của tỷ phú Elon Musk đối với chính sách AI của Mỹ
Mặc dù, AI không phải là trọng tâm trong chiến dịch tranh cử của ông Donald Trump nhưng lĩnh vực này được dự đoán sẽ trở thành ưu tiên dưới chính quyền mới. Một dấu ấn quan trọng là việc Trump bổ nhiệm Elon Musk, CEO Tesla và đồng sáng lập OpenAI, cùng Vivek Ramaswamy, doanh nhân công nghệ sinh học, lãnh đạo Bộ Hiệu quả Chính phủ.
Liên quan đến vấn đề này, ông Matt Calkins, CEO của công ty công nghệ Appian (Mỹ), nhận định rằng mối quan hệ thân thiết giữa Trump và Musk có thể mang lại lợi thế cho Mỹ trong lĩnh vực AI. Ông đánh giá cao kinh nghiệm của Musk, người sáng lập xAI, và tin rằng sự hiểu biết sâu sắc của Musk về AI sẽ định hình chính sách hiệu quả. "Cuối cùng, chúng ta có một người trong chính quyền hiểu biết thực sự về AI", Calkins chia sẻ với CNBC.
Dù chưa có thông báo chính thức về các chỉ thị hoặc sắc lệnh liên quan đến AI, Calkins dự đoán Musk sẽ thúc đẩy các biện pháp bảo vệ nhằm kiểm soát rủi ro, đảm bảo AI không đe dọa nền văn minh, một mối lo ngại mà Musk đã nhấn mạnh trong nhiều năm.
Hiện tại, Mỹ chưa có luật liên bang toàn diện về AI, chỉ tồn tại những quy định rời rạc ở cấp bang và địa phương. Hơn 45 bang, cùng Washington D.C., Puerto Rico và Quần đảo Virgin, đã đưa ra các dự luật riêng để điều chỉnh lĩnh vực này, cho thấy nhu cầu cấp bách về một khung pháp lý thống nhất trong tương lai.
Đạo luật AI của EU
EU hiện là khu vực duy nhất trên thế giới triển khai khung pháp lý toàn diện cho AI. Đầu năm nay, Đạo luật AI mang tính đột phá của EU chính thức được thông qua, đánh dấu bước tiến lớn trong quản lý AI.
Dù chưa có hiệu lực đầy đủ, luật này đã gây lo ngại trong cộng đồng công nghệ Mỹ, khi các công ty lớn như Amazon, Google và Meta cảnh báo rằng những quy định nghiêm ngặt có thể kìm hãm sự đổi mới.
Vào tháng 12, Văn phòng AI của EU đã công bố bản dự thảo thứ 2 về bộ quy tắc dành cho các mô hình AI mục đích chung (GPAI), như GPT của OpenAI. Dự thảo này bao gồm các miễn trừ cho một số mô hình nguồn mở, đồng thời yêu cầu các nhà phát triển GPAI thực hiện đánh giá rủi ro nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, Hiệp hội Công nghiệp Máy tính & Truyền thông cho rằng một số quy định trong dự thảo đã vượt quá phạm vi ban đầu của Đạo luật, đặc biệt là các biện pháp liên quan đến bản quyền, gây tranh cãi giữa các bên liên quan trong ngành công nghệ.
Các nhà lãnh đạo công nghệ châu Âu lo ngại rằng các biện pháp trừng phạt của EU đối với các công ty công nghệ lớn của Mỹ có thể đối mặt với phản ứng từ Tổng thống Trump, điều này có thể khiến EU phải điều chỉnh chính sách của mình.
Vương quốc Anh và cách tiếp cận linh hoạt hơn đối với AI
Khác với EU, Vương quốc Anh đã tỏ ra thận trọng trong việc đưa ra các nghĩa vụ pháp lý đối với các nhà sản xuất mô hình AI, lo ngại rằng những quy định mới có thể quá khắt khe và hạn chế sự đổi mới.
Gần đây, chính phủ dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Keir Starmer đã tuyên bố kế hoạch xây dựng luật riêng cho AI. Dự kiến, Vương quốc Anh sẽ áp dụng một cách tiếp cận linh hoạt hơn, tập trung vào các nguyên tắc cơ bản thay vì khuôn khổ nghiêm ngặt dựa trên rủi ro như của EU.
Tháng trước, chính phủ đã công bố chỉ số đầu tiên về hướng đi của quy định, với việc tham vấn về các biện pháp quản lý sử dụng nội dung có bản quyền trong việc đào tạo các mô hình AI. Đây là một vấn đề đặc biệt quan trọng đối với AI tạo sinh và các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), vốn phụ thuộc nhiều vào dữ liệu có bản quyền.
Hầu hết các LLM hiện nay sử dụng dữ liệu công khai từ web mở để đào tạo AI của mình, nhưng điều này thường bao gồm cả các tác phẩm nghệ thuật và tài liệu có bản quyền. Các nghệ sĩ và nhà xuất bản lo ngại rằng những hệ thống này đang sao chép nội dung có giá trị của họ mà không có sự đồng ý.
Để giải quyết vấn đề này, chính phủ Anh đang xem xét khả năng tạo ra các ngoại lệ trong luật bản quyền, cho phép việc đào tạo mô hình AI sử dụng các tác phẩm có bản quyền nhưng vẫn đảm bảo quyền của các chủ sở hữu trong việc từ chối cho phép sử dụng tài sản trí tuệ của họ.
Ông Matt Calkins cho rằng, Vương quốc Anh có thể trở thành "quốc gia dẫn đầu toàn cầu" trong việc giải quyết vấn đề vi phạm bản quyền của các mô hình AI, đồng thời nhấn mạnh rằng quốc gia này không phải chịu sức ép từ các chiến dịch vận động hành lang mạnh mẽ của các nhà lãnh đạo AI trong nước như tại Mỹ.
Quan hệ Mỹ-Trung là một điểm căng thẳng tiềm ẩn
Khi các chính phủ trên toàn cầu nỗ lực để quản lý các hệ thống AI đang phát triển nhanh chóng, nguy cơ căng thẳng địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc có thể leo thang dưới thời của chính quyền Tổng thống Donald Trump.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump đã thực hiện các chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc, bao gồm việc đưa Huawei vào danh sách đen thương mại, hạn chế công ty này hợp tác với các nhà cung cấp công nghệ Mỹ. Ông cũng nỗ lực cấm TikTok, ứng dụng thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc ByteDance, tại Mỹ, dù sau đó đã có sự thay đổi trong lập trường đối với TikTok.
Trung Quốc đang nỗ lực vượt qua Mỹ để giành quyền thống trị trong lĩnh vực AI, trong khi Mỹ lại thực hiện các biện pháp hạn chế quyền tiếp cận của Trung Quốc đối với các công nghệ quan trọng, đặc biệt là các vi xử lý như chip Nvidia, vốn thiết yếu để huấn luyện các mô hình AI tiên tiến. Đáp lại, Trung Quốc đã tăng cường nỗ lực phát triển ngành công nghiệp chip nội địa.
Các chuyên gia công nghệ lo ngại rằng sự phân chia địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực AI có thể dẫn đến những rủi ro tiềm tàng, chẳng hạn như khả năng một trong hai quốc gia phát triển một dạng AI thông minh vượt xa con người.
Max Tegmark, người sáng lập Viện phi lợi nhuận Future of Life, cảnh báo rằng trong tương lai, Mỹ và Trung Quốc có thể tạo ra một dạng AI có khả năng tự cải tiến và thiết kế hệ thống mới mà không cần sự can thiệp của con người, điều này có thể buộc cả hai quốc gia phải xây dựng các quy tắc an toàn AI riêng biệt để kiểm soát nguy cơ.
Tegmark chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với tờ CNBC vào tháng 11 vừa qua rằng: "Con đường lạc quan mà tôi hy vọng là Mỹ và Trung Quốc sẽ đơn phương thiết lập các tiêu chuẩn an toàn quốc gia nhằm ngăn chặn các công ty của họ phát triển AI ngoài tầm kiểm soát, không phải để làm dịu các siêu cường đối thủ, mà đơn giản chỉ để bảo vệ chính họ".
Hiện nay, các chính phủ đang cố gắng hợp tác để phát triển các quy định và khuôn khổ xung quanh AI. Vào năm 2023, Vương quốc Anh đã tổ chức một hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về an toàn AI, với sự tham gia của cả chính quyền Mỹ và Trung Quốc, để thảo luận về các rào cản tiềm ẩn và những thách thức trong việc xây dựng các chính sách quản lý AI hiệu quả.