TikTok đối mặt với phản ứng dữ dội về mặt pháp lý ở nhiều quốc gia trên thế giới

TikTok đang đối mặt với áp lực từ nhiều quốc gia trên toàn cầu. Tại Nga, ứng dụng này bị phạt vì không xóa các nội dung bị cấm. Ở Romania, kết quả bầu cử tổng thống đã bị hủy bỏ do lo ngại rằng TikTok được sử dụng để lan truyền ảnh hưởng nước ngoài.

Trong khi đó, Albania đã ban hành lệnh cấm TikTok kéo dài một năm sau vụ việc nghiêm trọng khi một thiếu niên bị đâm chết sau một cuộc cãi vã trực tuyến. "Hoặc TikTok bảo vệ trẻ em Albania, hoặc Albania sẽ tự bảo vệ trẻ em khỏi TikTok", Thủ tướng Edi Rama tuyên bố trên nền tảng mạng xã hội X.

Tại Mỹ, nơi có khoảng 150 triệu người dùng TikTok, ứng dụng này và công ty mẹ ByteDance, có trụ sở tại Trung Quốc, đang kiến nghị Tòa án Tối cao bãi bỏ một đạo luật có thể dẫn đến việc buộc bán hoặc cấm TikTok hoàn toàn.

Trong những năm gần đây, TikTok đã phải chịu áp lực pháp lý và chính trị ngày càng tăng trên toàn cầu. Ứng dụng này đã bị cấm hoàn toàn hoặc một phần tại ít nhất 20 quốc gia, khi các chính phủ lo ngại về mối liên hệ chặt chẽ giữa TikTok và Trung Quốc, cũng như ảnh hưởng ngày càng sâu rộng của nền tảng này, đặc biệt đối với thế hệ trẻ.

Dù đối mặt với những chỉ trích và giám sát gắt gao, TikTok vẫn duy trì sức hút mạnh mẽ trên toàn cầu. Hiện tại, ứng dụng này thu hút hơn 1 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống số của nhiều người.

Nhiều quốc gia lo ngại về những rủi ro tiềm ẩn mà TikTok có thể gây ra

Từ Montana đến New Zealand, các quan chức đã cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn mà TikTok có thể gây ra, bao gồm kích động bạo lực, lan truyền thông tin sai lệch và gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần.

Bên cạnh đó, các nhà lập pháp bày tỏ lo ngại rằng TikTok có thể chia sẻ dữ liệu người dùng, như vị trí và lịch sử duyệt web, với chính phủ Trung Quốc, làm dấy lên những vấn đề nghiêm trọng về quyền riêng tư và an ninh.

Thủ tướng Albania, Edi Rama nhấn mạnh rằng: "Những người trẻ cần được bảo vệ khỏi những cạm bẫy đáng sợ của các thuật toán" và ông đã bày tỏ quan điểm rõ ràng về trách nhiệm bảo vệ thế hệ trẻ khỏi những ảnh hưởng tiêu cực tiềm tàng của nền tảng này.

Trước những cáo buộc này, TikTok cho rằng những lo ngại xoay quanh ứng dụng là phóng đại. Trong một tuyên bố, công ty khẳng định họ có các đội ngũ chuyên trách nhằm ngăn chặn các hoạt động gây ảnh hưởng không mong muốn, và công việc này hoàn toàn minh bạch. Thuật toán của TikTok được thiết kế để "duy trì tính trung lập của nội dung", xếp hạng các bài đăng dựa trên sự quan tâm mà người dùng thể hiện, thay vì bất kỳ sự thiên vị nào.

Công ty cũng nhấn mạnh rằng ByteDance, công ty mẹ của TikTok, phần lớn thuộc sở hữu của các nhà đầu tư toàn cầu. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc đã tuyên bố rằng họ có quyền phản đối bất kỳ vụ chuyển nhượng hay bán TikTok nào, càng làm gia tăng căng thẳng trong cuộc tranh luận toàn cầu.

TikTok hiện diện như một biểu tượng hai mặt trong bức tranh kinh doanh toàn cầu của các công ty Trung Quốc. Ứng dụng không chỉ chứng minh rằng một mô hình giải trí mới, xuất phát từ Trung Quốc, có thể gây tiếng vang trên toàn thế giới, mà còn trở thành tâm điểm của sự phản đối.

Những tranh cãi này cũng mở rộng sang các ứng dụng nổi bật khác của Trung Quốc như nền tảng thương mại điện tử Temu và Shein, đặt ra nhiều câu hỏi về quyền riêng tư, an ninh dữ liệu và sự cạnh tranh trong thị trường toàn cầu.

Kevin Xu, nhà sáng lập của Interconnected Capital, một quỹ đầu cơ tại Mỹ chuyên đầu tư vào công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) nhận định: "Có vẻ như ngày nay, mọi doanh nhân Trung Quốc đều cần trang bị thêm kiến thức về khoa học chính trị hoặc quan hệ quốc tế để có thể định hướng con đường phía trước".

Trong khi đó, Jianggan Li, Giám đốc điều hành của Momentum Works, một công ty tư vấn tại Singapore, chỉ ra rằng các công ty sở hữu sản phẩm Internet toàn cầu khác, như Meta và Google, cũng phải chịu sự giám sát chặt chẽ từ nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, ông Li nhấn mạnh: "Với tư cách là các công ty Mỹ, họ không phải đối mặt với mức độ ngờ vực mà TikTok đang chịu trong con mắt của các chính trị gia và cơ quan quản lý phương Tây".

Những ý kiến này làm nổi bật thách thức đặc biệt mà TikTok và các công ty công nghệ Trung Quốc phải đối mặt khi mở rộng ra thị trường toàn cầu, trong bối cảnh mối quan hệ quốc tế ngày càng phức tạp.

Ấn Độ và Nepal: Cấm hoàn toàn TikTok

Lệnh cấm ở Mỹ có thể khiến TikTok mất đi một trong những thị trường quan trọng nhất của mình. Tuy nhiên, TikTok đã từng đối mặt với một tổn thất nghiêm trọng hơn trong quá khứ đó là mất hoàn toàn lượng người dùng lớn nhất vào thời điểm đó. Năm 2020, chính phủ Ấn Độ cấm TikTok sau khi căng thẳng địa chính trị âm ỉ giữa Ấn Độ và Trung Quốc leo thang thành xung đột quân sự tại biên giới chung.

Sau lệnh cấm, TikTok bị gỡ khỏi các cửa hàng ứng dụng và trang web chính thức của công ty bị chặn, buộc những người sáng tạo nội dung dựa vào ứng dụng để kiếm sống phải chuyển sang các nền tảng khác để xây dựng lại khán giả của mình. Trong khi một số ứng dụng thay thế nội địa xuất hiện, các gã khổng lồ công nghệ Mỹ lại là những bên hưởng lợi lớn nhất. Hiện tại, cả YouTube và Instagram đều có lượng người dùng tại Ấn Độ cao gấp đôi so với ở Mỹ.

Tại Nepal, một quốc gia láng giềng, TikTok cũng đã bị gỡ bỏ trong gần một năm vì ứng dụng này từ chối hạn chế những nội dung mà chính phủ coi là "ngôn từ kích động thù địch" làm tổn hại đến "sự hòa hợp xã hội". Lệnh cấm cuối cùng được dỡ bỏ vào tháng 8/2024, sau khi Thủ tướng KP Sharma Oli lần thứ tư nhậm chức và đảm nhận quyền điều hành chính phủ.

Nga và Indonesia: Phạt tiền và buộc hợp tác với công ty địa phương

Chính phủ Nga đã nhiều lần áp dụng các khoản phạt đối với TikTok vì cho phép lưu hành nội dung vi phạm các quy định kiểm duyệt nghiêm ngặt của nước này, bao gồm các chủ đề nhạy cảm như tình dục, giới tính và nữ quyền. Trong vòng 6 tháng qua, hai khoản tiền phạt gần nhất được tòa án Nga đưa ra đã lên tới khoảng 90.000 USD.

Trong khi đó, tại Indonesia, quốc gia lớn nhất Đông Nam Á, TikTok đã ra mắt dịch vụ mua sắm trực tuyến, kỳ vọng trở thành một nguồn doanh thu mới. Indonesia có số lượng người dùng TikTok gần tương đương với Mỹ, thể hiện tiềm năng to lớn của thị trường này. Tuy nhiên, vào năm 2023, chính phủ Indonesia đã thông qua một đạo luật yêu cầu TikTok phải đóng cửa hoạt động mua sắm trực tuyến của mình chỉ trong vài ngày.

Để có thể tiếp tục hoạt động, TikTok buộc phải sáp nhập mảng mua sắm trực tuyến với Tokopedia, công ty thương mại điện tử lớn nhất tại Indonesia. Sự thay đổi này khiến nhiều chủ cửa hàng trên TikTok Shop phải vật lộn để xây dựng lại lượng khách hàng của mình.

Tuy nhiên, đối với TikTok, thách thức này cũng mang lại một lợi ích không nhỏ đó là quyền truy cập vào mạng lưới hậu cần mạnh mẽ của Tokopedia, bao gồm đội ngũ tài xế giao hàng và các dịch vụ vận chuyển được tối ưu hóa để chuyển phát hàng hóa trên khắp 17.000 hòn đảo của Indonesia.

Đài Loan, Anh, Canada và các nước khác: TikTok bị chặn trên các thiết bị của chính phủ

Một số chính phủ đang cố gắng cân bằng giữa mối lo ngại về an ninh liên quan đến TikTok và việc bảo vệ quyền tự do ngôn luận.

Tại Đài Loan, ứng dụng này đã bị cấm trên các thiết bị chính phủ từ năm 2019. Tuy nhiên, các quan chức cho biết họ không có kế hoạch ban hành lệnh cấm toàn diện, vì điều này có thể ảnh hưởng đến nền văn hóa tranh luận công khai đặc trưng của quốc gia.

Tương tự, các quốc gia như Anh, Úc, Pháp, cùng với cơ quan hành pháp của Liên minh châu Âu và Quốc hội New Zealand, cũng áp dụng các biện pháp hạn chế ở mức độ vừa phải.

Tại Canada, TikTok đã bị cấm sử dụng trên các thiết bị di động do chính phủ cấp, với lý do lo ngại về rủi ro an ninh quốc gia xuất phát từ mối liên hệ với ByteDance. Tháng 11 vừa qua, chính phủ Canada còn chỉ đạo TikTok đóng cửa các văn phòng tại quốc gia này.

Trong một tài liệu đệ trình lên tòa án Canada vào tháng trước nhằm phản đối các lệnh cấm này, TikTok tuyên bố rằng chính phủ đã yêu cầu công ty trì hoãn việc hoàn tất các thủ tục pháp lý liên quan, chờ Mỹ đưa ra quyết định cuối cùng về cách xử lý công ty.

Những động thái này phản ánh nỗ lực của các quốc gia trong việc tìm kiếm giải pháp cân bằng giữa bảo vệ an ninh quốc gia và duy trì các giá trị tự do ngôn luận, đồng thời đối phó với những thách thức mà TikTok đặt ra trong bối cảnh chính trị quốc tế ngày càng phức tạp.

Phan Văn Hòa