Giải pháp xây dựng hệ thống y tế cơ sở ngày càng phát triển

Đặt nền móng cho hệ thống y tế quốc gia

Y tế cơ sở là nền móng của hệ thống y tế quốc gia, là nơi gần gũi nhất với nhân dân và trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Trước khi Chỉ thị số 25CT/TW ngày 25/10/2023 của Ban Bí thư về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới ra đời, hệ thống y tế cơ sở đã trải qua một giai đoạn không ít khó khăn. Trong suốt quá trình phát triển, y tế cơ sở, dù luôn giữ vai trò then chốt và luôn đón nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, tuy nhiên hoạt động của y tế cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu và mong đợi của nhân dân.

Những thách thức này trở nên rõ ràng hơn trong giai đoạn đại dịch COVID-19. Hệ thống y tế cơ sở dù đã đóng góp to lớn trong phòng chống dịch bệnh nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế: cơ sở vật chất thiếu thốn; nguồn nhân lực không đồng đều về chất lượng và số lượng; chính sách đãi ngộ chưa đủ sức giữ chân cán bộ y tế... Nhiều trạm y tế xã chỉ hoạt động cầm chừng, thiếu khả năng cung cấp dịch vụ y tế toàn diện cho người dân. Trong bối cảnh bệnh không lây nhiễm ngày càng gia tăng và sự biến đổi của mô hình bệnh tật, những vấn đề trên càng trở nên cấp bách.

Ở các nước phát triển, hệ thống y tế cơ sở luôn được đặc biệt chú trọng, bởi đây chính là nền tảng bảo đảm sức khỏe cộng đồng, giúp giảm tải cho y tế tuyến trên và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Chính phủ của các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc hay các nước châu Âu đều có chiến lược đầu tư mạnh mẽ vào y tế cơ sở, không chỉ về cơ sở vật chất mà còn về chính sách đãi ngộ nhân lực và ứng dụng công nghệ hiện đại.

Các chương trình chăm sóc sức khỏe toàn dân, hồ sơ sức khỏe điện tử và hệ thống bác sĩ gia đình là những minh chứng cho sự thành công của các quốc gia này trong việc phát triển y tế cơ sở. Đây là những kinh nghiệm quý báu mà chúng ta có thể học hỏi để áp dụng phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam.

Nhận thấy những bất cập này, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 25, thể hiện quyết tâm chính trị cao nhất trong việc củng cố, hoàn thiện và nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở. Đây là một chủ trương mang tính đột phá, không chỉ nhằm giải quyết những tồn tại lâu năm mà còn hướng tới xây dựng một hệ thống y tế cơ sở hiện đại, đủ năng lực đáp ứng các thách thức trong tình hình mới.

Ngay sau khi Chỉ thị được ban hành, Bộ Y tế đã đảm nhận vai trò chủ trì trong việc cụ thể hóa các định hướng của Đảng. Bộ đã xây dựng và ban hành nhiều văn bản quan trọng, như kế hoạch triển khai Chỉ thị, các hướng dẫn chi tiết về nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại trạm y tế xã, phát triển mô hình bác sĩ gia đình, và ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý y tế.

Không dừng lại ở đó, Bộ Y tế còn phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan và chính quyền địa phương để huy động mọi nguồn lực, từ ngân sách nhà nước đến các nguồn xã hội hóa, nhằm cải thiện cơ sở hạ tầng, tăng cường đào tạo nhân lực, và nâng cao năng lực quản lý tại tuyến y tế cơ sở. Những nỗ lực này đã mang lại những kết quả bước đầu tích cực.

Trên phạm vi cả nước, hệ thống y tế cơ sở đã có nhiều chuyển biến rõ rệt. Tỷ lệ xã có trạm y tế đạt chuẩn quốc gia ngày càng phủ kín. Các chương trình quản lý bệnh mãn tính như tăng huyết áp, tiểu đường đã được triển khai tại nhiều trạm y tế, giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế ngay tại cộng đồng, thay vì phải lên tuyến trên. Hệ thống hồ sơ sức khỏe điện tử đang dần được hoàn thiện, tạo tiền đề cho việc quản lý sức khỏe toàn dân một cách hiệu quả và khoa học.

Nghệ An cũng đã có những bước đi tích cực để thực hiện Chỉ thị 25. Tỉnh đã ưu tiên đầu tư xây dựng, nâng cấp các trạm y tế, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, các huyện biên giới. Nhiều trạm y tế đã được trang bị các thiết bị chẩn đoán cơ bản như máy siêu âm, máy xét nghiệm đường huyết… Qua đó, nâng cao khả năng chăm sóc sức khỏe ban đầu. Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ y tế xã cũng được triển khai đồng bộ, giúp đội ngũ y tế cơ sở từng bước đáp ứng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ.

Cần thêm cơ chế, chính sách để y tế cơ sở phát triển

Tuy nhiên, nhìn lại quá trình triển khai, y tế cơ sở đang phải đối mặt không ít thách thức. Thách thức lớn nhất là vấn đề nhân lực. Nhiều cán bộ y tế giỏi không mặn mà với trạm y tế xã vì chế độ đãi ngộ chưa tương xứng, đặc biệt điều kiện làm việc hạn chế sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển chuyên môn kỹ thuật của cá nhân sau này. Điều này dẫn đến sự mất cân bằng giữa các khu vực, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa.

Bên cạnh đó, những nguyên nhân khách quan như: mô hình bệnh tật thay đổi do già hóa dân số, biến đổi khí hậu, đô thị hóa, công nghiệp hóa, toàn cầu hóa, hành vi lối sống bất lợi cho sức khỏe, nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân ngày càng cao và đa dạng cũng là những thách thức mà ngành Y tế, đặc biệt là Y tế cơ sở phải đón nhận.

Thêm vào đó, nguồn lực tài chính dành cho y tế cơ sở, dù đã được cải thiện, vẫn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu. Nhiều địa phương còn gặp khó khăn trong việc phân bổ ngân sách, nhất là đối với các trạm y tế ở khu vực khó khăn, nơi đòi hỏi đầu tư lớn nhưng khả năng huy động nguồn lực xã hội lại thấp.

Để giải quyết những khó khăn, thách thức này, Đảng, Nhà nước và Quốc hội cần xem xét tiếp tục ban hành nghị quyết riêng về phát triển y tế cơ sở, với những cơ chế đặc thù về tài chính, nhân lực và chính sách đãi ngộ; cần tăng tỷ lệ ngân sách dành cho y tế cơ sở trong tổng chi ngân sách y tế, đồng thời khuyến khích các địa phương huy động nguồn lực xã hội để đầu tư phát triển lĩnh vực này.

Về phía Bộ Y tế, cần tập trung đổi mới tổ chức bộ máy, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính; tiếp tục đẩy mạnh các chương trình đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế cơ sở. Đồng thời, cần có những chính sách linh hoạt để thu hút bác sĩ về công tác tại các trạm y tế xã, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

Việc mở rộng các chương trình đào tạo theo địa chỉ và bảo đảm các bác sĩ sau đào tạo có việc làm ổn định, lâu dài tại địa phương là giải pháp cần thiết. Triển khai đồng bộ hệ thống công nghệ thông tin trong hoạt động y tế cơ sở, đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường kết nối y tế cơ sở với y tế tuyến trên.

Đối với các địa phương, cần chú trọng hơn nữa đến việc xây dựng cơ sở vật chất, bảo đảm các trạm y tế xã có đủ điều kiện làm việc. Đồng thời, cần tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của y tế cơ sở, khuyến khích họ sử dụng dịch vụ y tế tại tuyến xã thay vì vượt tuyến không cần thiết.

Chỉ thị 25 của Ban Bí thư đã mở ra một giai đoạn mới, đầy tiềm năng để hệ thống y tế cơ sở phát triển mạnh mẽ hơn. Để thực hiện thành công Chỉ thị này, cần sự đồng lòng, quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, sự nỗ lực không ngừng của ngành y tế và sự tham gia tích cực của toàn xã hội.

Tin tưởng rằng, với sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, sự chỉ đạo quyết liệt của Nhà nước, cùng sự đồng lòng của nhân dân, y tế cơ sở sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của hệ thống y tế quốc gia, đáp ứng tốt hơn kỳ vọng của nhân dân trong tình hình mới.

Thầy thuốc Nhân dân Dương Đình Chỉnh