Xã hội

Linh thiêng và đặc sắc Lễ hội Đền Thanh Liệt

Mai Hoa • 04/03/2025 17:17

Lễ hội đền Thanh Liệt (huyện Hưng Nguyên) với nhiều hoạt động linh thiêng và văn hóa đặc sắc; được ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2018. Lễ hội năm 2025 được tổ chức trong 2 ngày 4 và 5/3 (tức ngày 5 và 6/2 năm Ất Tỵ).

Mai Hoa • 04/03/2025

Lễ hội đền Thanh Liệt (huyện Hưng Nguyên) với nhiều hoạt động linh thiêng và văn hóa đặc sắc; được ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2018. Lễ hội năm 2025 được tổ chức trong 2 ngày 4 và 5/3 (tức ngày 5 và 6/2 năm Ất Tỵ).

Đền Thanh Liệt (huyện Hưng Nguyên) tọa lạc trên vùng bãi ngoài đê tả Lam; phía trước đền là ngã ba sông - nơi hợp lưu của hai con sông là sông Lam (Nghệ An) và sông La (Hà Tĩnh), phía sau là núi Lam Thành; đây là nơi sơn thủy hữu tình, địa linh nhân kiệt, gần với lỵ sở của trấn Nghệ An thời Lê.

Tương truyền, đền Thanh Liệt được xây dựng vào cuối thời Hậu Lê. Đây là ngôi đền thiêng trong hệ thống các di tích dọc hai bờ sông Lam trên mảnh đất Hưng Nguyên giàu truyền thống cách mạng và kết tinh nhiều giá trị văn hóa, hội tụ linh khí đất trời linh thiêng, gồm đền Long Giang, miếu Yên Hiệu, đền Nghĩa Sơn…

Đền Thanh Liệt, bên cạnh đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân miền sông nước còn là nơi thờ các nhân thần có công đánh giặc cứu nước như Sát Hải Đại vương Hoàng Tá Thốn, Nguyễn Biểu và các phúc thần như Mẫu Liễu Hạnh, Long Vương, Hà Bá, Thủy Tinh Phu Nhân, Ngũ Vị Hoàng Vương, Đào Hoa công chúa, Sơn Liêu Độc Cước, Bản Thổ Tích Phúc Thùy Hưu,… là các vị thần bảo vệ, giúp dân làm ăn yên ổn, phát đạt trên sông nước.

Việc thờ cúng tại đền Thanh Liệt được các cư dân làm nghề đánh cá, vận tải đường sông, làm hến trên sông Lam tiến hành hàng ngày và vào các dịp lễ trọng trong năm, nhằm cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, hến dắt sinh sôi nảy nở. Bởi thế, dù trải qua hàng trăm năm, ngôi đền vẫn tồn tại cùng với thời gian và được chính quyền, nhân dân bản địa quan tâm trùng tu, tôn tạo. Riêng năm 2024 vừa qua, huyện Hưng Nguyên đã huy động nguồn xã hội hóa với tổng hơn 15 tỷ đồng trùng tu, tôn tạo các hạng mục của di tích đền Thanh Liệt.

Hiện đền có các công trình chính: Nghi môn, Bái đường, Hạ điện, Trung điện, Thượng điện, Tả vu, Hữu vu. Trong các công trình đó còn lưu giữ nhiều kiến trúc cổ xưa với các mảng chạm trang trí về hình tượng tứ linh, tứ quý, nét chạm điêu luyện, tinh tế. Tại đền còn lưu giữ được nhiều hiện vật, đồ tế khí cổ, có giá trị, như thuyền rồng, kiệu, long ngai, bài vị, hài gỗ, kiếm gỗ, biển rước, 42 đạo sắc từ thời Lê đến thời Nguyễn...

Lễ hội đền Thanh Liệt hình thành từ khi có đền và tiếp nối đến ngày nay; được tổ chức vào đầu Xuân, nhằm vào những ngày đầu tháng 2 âm lịch với nhiều nghi thức trang trọng, độc đáo, linh thiêng, đặc sắc của phần lễ và hoạt động sôi nổi của phần hội. Lễ hội Đền Thanh Liệt đã được ghi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2018.

Lễ hội Đền Thanh Liệt năm 2025 được tổ chức trong 2 ngày 4 và 5/3 (tức ngày 5 và 6/2 năm Ất Tỵ). Lễ hội có nhiều hoạt động nghi lễ truyền thống trang nghiêm, gồm lễ mộc dục, yết cáo, lễ dạo thuyền bơi và phô trương kiệu thuyền rồng, lễ rước, lễ đại tế, lễ tạ. Độc đáo, đặc sắc nhất là lễ rước hến với các hoạt động rước kiệu, thuyền rồng và các đồ tế khí từ đền Thanh Liệt lên các thuyền và được di chuyển trên sông Lam, gắn với làm lễ tế thần trên sông, đoạn hợp lưu 2 con sông Lam và sông La.

Lễ tế thần trên sông Lam nhằm cầu mong cho mưa thuận gió hòa, thủy sản sinh sôi phát triển, ngư dân đánh bắt thuận lợi. Về phần hội là hoạt động thể thao, như giải bóng chuyền nam và nữ, kéo co, cùng với các hoạt động trải nghiệm về không gian văn hóa di tích, văn hóa sinh hoạt, sản xuất của người dân địa phương trên sông nước.

Bà Hoàng Thị Hoài Thanh - Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Hưng Nguyên, nhấn mạnh: Việc duy trì và tổ chức Lễ hội Đền Thanh Liệt hàng năm là nhằm tuyên truyền, giáo dục về lòng yêu nước, yêu quê hương, tinh thần tự hào dân tộc và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” trong các tầng lớp nhân dân; đồng thời, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc nói chung, của cư dân miền sông nước Xuân Lam nói riêng.

Thông qua các hoạt động tại lễ hội cũng nhằm tạo ra không gian sinh hoạt văn hóa lành mạnh, bổ ích, tạo cơ hội để mọi người kết nối, mở rộng quan hệ giao lưu, hợp tác, học hỏi lẫn nhau, tăng cường tinh thần đoàn kết, gắn bó trong các tầng lớp nhân dân, hướng tới mục tiêu chung là xây dựng quê hương, đất nước phát triển, nhà nhà no ấm, hạnh phúc. Cùng với đó là quảng bá hình ảnh quê hương Hưng Nguyên giàu truyền thống văn hóa, cách mạng và nhiều di tích, danh thắng, thúc đẩy thu hút đầu tư, phát triển du lịch của địa phương.

“

Việc duy trì và tổ chức Lễ hội Đền Thanh Liệt góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc nói chung, của cư dân miền sông nước Xuân Lam nói riêng”.

Bà Hoàng Thị Hoài Thanh - Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Hưng Nguyên

Để lan tỏa các giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc của dân tộc nói chung và Lễ hội Đền Thanh Liệt nói riêng, huyện đã xây dựng kế hoạch nâng cấp quy mô tổ chức lễ hội nhằm bảo tồn và phát huy giá trị, bản sắc văn hóa đặc sắc của lễ hội; gắn với tích cực phối hợp với các cấp liên quan để quy hoạch, đưa đền Thanh Liệt vào cụm điểm du lịch ven sông Lam và bản đồ du lịch, tuyến tham quan nghiên cứu của tỉnh Nghệ An.

Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Hưng Nguyên cho biết thêm: Trong khuôn khổ chương trình Lễ hội Đền Thanh Liệt năm 2025, huyện Hưng Nguyên tổ chức Lễ đón Bằng xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh đối với “Bến đò Cố Xin”, thuộc xã Xuân Lam. Điều này tiếp tục minh chứng và khẳng định, vùng quê Hưng Nguyên giàu truyền thống lịch sử, cách mạng và văn hóa cần được tôn vinh và bảo tồn.

Mai Hoa