Bảo vệ rừng, tạo sinh kế bền vững nơi biên giới xứ Nghệ
Nhiều năm qua, những cánh rừng tại xã biên giới Nậm Giải (Quế Phong) được bảo vệ nghiêm bởi chính những người dân địa phương. "Lá chắn xanh" được bảo vệ vững chắc tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng miền Tây xứ Nghệ.
Bảo vệ rừng để giữ vững "lợi ích kép"
Nghệ An có 27 xã biên giới giáp với nước bạn Lào và các xã này đều có diện tích rừng lớn. Với sự vào cuộc của các cấp, ngành, chính quyền địa phương và mỗi người dân, công tác bảo vệ rừng dọc biên giới được triển khai thực hiện với tinh thần trách nhiệm cao, những cánh rừng nguyên sinh đang ngày càng xanh hơn.
Anh Lương Văn Tùng, người dân bản Mờ của xã biên giới Nậm Giải, là thành viên tổ bảo vệ rừng của bản. Anh Tùng cho biết, đều đặn hàng tuần, tổ bảo vệ rừng của bản tổ chức đi tuần tra ở những cánh rừng nguyên sinh giáp biên giới với nước bạn Lào...
Tổ bảo vệ rừng nguyên sinh của bản Mờ được thành lập từ năm 2014, với 90 thành viên, được chia thành 4 nhóm. Được Nhà nước giao quản lý, bảo vệ 2.483 ha rừng nguyên sinh ở vùng biên giới, chủ yếu là núi cao, rừng rậm, đường đi chỉ là lối mòn, nên mỗi chuyến tuần tra, các nhóm phải đi bộ xuyên rừng suốt 2 ngày liền. Nhiệm vụ tuần tra là kiểm soát việc chặt phá cây rừng, săn bắt động vật và theo dõi quá trình khai thác lâm sản phụ của người dân bản địa.
“Các nhóm đều có sổ ghi chép đầy đủ thông tin số người đi tuần tra; nếu phát hiện có dấu hiệu chặt phá, hoặc có tình trạng đánh bẫy thú rừng là quay chụp hình, ghi chép cẩn thận để báo cáo với chính quyền địa phương. Nhờ làm tốt công tác tuần tra nên những cánh rừng vùng biên không còn “rỉ máu” nữa. Trong những cánh rừng nguyên sinh ở vùng biên giới này hiện còn có những cây gỗ hàng trăm năm tuổi, cao hàng chục mét, đường kính thân cây trên dưới 2m. Đó là hàng loạt cây sa mu, táu, sến… và dưới những tán rừng xanh mát ấy có nhiều loại cây dược liệu quý như: Bon bo, sâm, chuối rừng, lá dong… là nguồn sinh kế của bà con”, anh Lương Văn Tùng cho hay.
Quả thực, trên quãng đường vào các bản ở xã biên giới Nậm Giải, những dưới tán rừng là bạt ngàn cây bon bo. Người dân bản Mờ cho hay, cây bon bo trong rừng nhiều vô kể, quả của nó là nguồn thu nhập của bà con dân bản. Nhà ở gần rừng, nên các thành viên đều có trách nhiệm bảo vệ từng cây rừng, phát hiện có người lạ mặt vào rừng là báo với cán bộ bản ngay. Vì thế năm nào dân bản cũng có nguồn thu nhập dưới tán rừng và cái lợi lớn hơn là rừng tự nhiên sinh ra nguồn nước dồi dào cho bà con sản xuất. Ngoài ra, các loại lâm sản phụ như bông đót, trện, mây, song, giang... cũng giúp bà con có thêm nguồn thu nhập từ nghề thủ công truyền thống. Các loại rễ cây dùng để làm thuốc chữa bệnh như quả bon bo, chè hoa vàng và vô số ung chạc chìu, rễ cỏ gianh, cây u bò, thạch xương bồ, hoài sơn…
Không chỉ là lá phổi xanh của vùng biên, những cánh rừng tại Nậm Giải còn mang lại lợi ích kinh tế lớn cho người dân địa phương. Ông Lô Minh Tường - Chủ tịch UBND xã Nậm Giải cho biết: Là xã biên giới giáp với nước bạn Lào, có tới gần 12.000ha rừng. Trong đó, rừng tự nhiên gần 8.000ha. Mặc dù địa hình rừng núi chia cắt, hiểm trở, nhưng các bản đã làm tốt công tác khoanh nuôi, bảo vệ rừng, vì thế tỷ lệ độ che phủ rừng của xã tăng lên từng năm, hiện đạt 83,73%. Một trong những yếu tố quan trọng góp phần bảo vệ rừng tốt là xã đã thành lập 6 tổ bảo vệ rừng cộng đồng tại 6/6 bản. Nhờ đó, ý thức bảo vệ rừng của người dân được nâng lên, nhiều năm qua, trong xã không có trường hợp vi phạm pháp luật về rừng.
Bây giờ người dân trong xã làm nhà bằng bê tông ngày càng nhiều, mang lại nhiều lợi ích: Không chặt phá rừng, không bị mối mọt và thời gian sử dụng được lâu bền, ngôi nhà vững chắc hơn... Tình trạng khai thác gỗ trái phép được chấm dứt, rừng tự nhiên ngày càng rậm hơn, nên xã Nậm Giải không bao giờ thiếu nước sinh hoạt. Cả xã có hơn 200ha đất sản xuất lúa nước, mỗi năm gieo cấy 2 vụ cho năng suất cao vì nước tưới đầy đủ. Chưa kể, trong xã hầu hết nhà nào cũng đào ao thả cá, quanh năm đầy nước…”.
Lô Minh Tường - Chủ tịch UBND xã Nậm Giải
Việc khai thác hợp lý các nguồn tài nguyên rừng đã giúp người dân có thu nhập ổn định. Quả bon bo - một loại dược liệu quý - là một ví dụ điển hình. Thực hiện dự án phi chính phủ, từ năm 2013, người dân xã Nậm Giải đã trồng được trên 200ha dưới tán rừng, hiện đang bảo vệ tốt, mang lại nguồn thu nhập cho người dân từ hái quả. Theo Chủ tịch UBND xã Nậm Giải, hiện nay hàng năm người dân có nguồn thu nhập đều đặn dưới tán rừng bằng việc trồng các loại cây dược liệu quý và các loại lâm sản phụ, chưa kể cả xã mỗi năm được nhận trên 2 tỷ đồng từ nguồn chi trả dịch vụ môi trường rừng.
Cộng đồng chung tay
Theo thông tin từ Hạt Kiểm lâm huyện Quế Phong, hiện nay trên địa bàn huyện có hơn 153 nghìn ha đất có rừng và chưa thành rừng, trong đó rừng tự nhiên hơn 143,5 nghìn ha, đất có rừng trồng đã thành rừng hơn 2.877ha, đất có rừng trồng chưa thành rừng hơn 7.244ha, tỷ lệ che phủ của rừng hiện đạt 77,65%.
Để có kết quả như vậy, người dân trên địa bàn huyện đã làm tốt công tác bảo vệ rừng, đặc biệt là đồng bào các dân tộc 4 xã vùng biên giới không quản khó khăn, vất vả tuần tra bảo vệ từng cây rừng... Thống kê cho thấy, hiện nay toàn huyện có 8 nhóm hộ, 47 tổ bảo vệ rừng cộng đồng. Hàng năm, lực lượng kiểm lâm, quân sự, các đồn biên phòng... thường xuyên phối hợp với UBND các xã, các thôn, bản và các tổ chức, cá nhân nhận khoán để tuần tra, kiểm tra rừng. Hiện tại, địa bàn không có các điểm nóng trong phá rừng và khai thác lâm sản trái pháp luật. Các hành vi vi phạm pháp luật về lâm nghiệp được phát hiện, xử lý kịp thời.
Bảo vệ rừng không chỉ là bảo vệ môi trường sinh thái mà còn là bảo vệ sinh kế và cuộc sống của cộng đồng. Người dân xã Nậm Giải nói riêng, huyện Quế Phong nói chung đã chứng minh rằng, khi mỗi người đều có trách nhiệm với rừng, thì rừng sẽ tiếp tục xanh tốt, mang lại nguồn lợi lâu dài. Với mô hình tổ bảo vệ rừng cộng đồng, sự chung tay của chính quyền và chính sách hỗ trợ hợp lý, những cánh rừng sẽ tiếp tục là "lá chắn xanh" vững chắc nơi biên giới, đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của huyện Quế Phong./.