Kỷ vật chiến trường vô giá của những cựu binh Nghệ An
Thời gian lặng lẽ trôi, những người lính năm xưa giờ đây đã đến tuổi “xưa nay hiếm”. Những kỷ vật thời hoa lửa luôn được nhiều người lưu giữ một cách trân trọng, bởi nó gắn bó với đời lính, với năm tháng gian khổ, hy sinh và anh dũng, quật cường.
“Bạn tri kỷ” của người lính
Vào dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn của đất nước, những cựu binh từng chiến đấu trên chiến trường Quảng Trị, quê ở xã Châu Nhân (Hưng Nguyên) lại tụ họp, cùng nhau ôn lại kỷ niệm xưa. Mỗi người mang theo những kỷ vật chiến trường, gợi nhớ quãng đời oanh liệt, gắn với những cuộc hành quân và chiến đấu.
Ông Lê Công Tâm (SN 1953) mang theo chiếc võng dù, kỷ vật gắn bó suốt hơn 50 năm qua. Ông kể: “Chiếc võng này cùng một số tư trang tôi được phát năm 1971, trước lúc vào miền Nam. Cũng từ đó, nó gắn với những ngày tháng chiến đấu ác liệt ở chiến trường Quảng Trị, không lúc nào rời xa, kể cả lúc bị thương phải chuyển ra tuyến sau”.
Chiếc võng của người lính được dùng để nghỉ ngơi trên chặng đường hành quân và sau những trận chiến đấu. Với ông Tâm, chiếc võng còn như một người bạn, bởi những lúc rút xuống hầm công sự trú ẩn đạn, pháo của địch, không có chiếu trải nằm, chiếc võng được đem ra thay chiếu.
Trong “Mùa Hè đỏ lửa” 1972 ở Quảng Trị, ông Tâm bị thương do bị pháo kích sập hầm, được đồng đội dùng chiếc võng này gánh xuống thuyền trên sông Thạch Hãn. Rồi dân công hỏa tuyến lại dùng võng chuyển về trạm dã chiến để chữa trị vết thương. Một tuần sau đi bộ trở lại đơn vị, chiếc võng lại được trải bên đường những lúc ngơi nghỉ...
Trong lúc ông Lê Công Tâm kể về chiếc võng của mình, ông Trần Văn Đương (SN 1951) mân mê, thi thoảng đưa chiếc ăng- gô lên ngắm. Chiếc ăng- gô này từng gắn bó 7 năm đời lính, theo bước chân người lính ra chiến hào, xuống hầm sâu và hành quân giữa núi rừng Trường Sơn.
Bình thường, khi canh giữ chốt, chiếc ăng- gô được dùng đựng đồ ăn, khẩu phần của từng chiến sĩ. Lúc hành quân, nó được dùng để nấu cơm và thức ăn, thay thế chiếc nồi. Bởi hành quân giữa mênh mông núi rừng, khi dừng chân, các chiến sĩ tìm các loại rau, củ, thường là măng rừng để nấu ăn.
Ngày trở về, trong ba lô của ông Đương có chiếc ăng - gô, vật dụng chứa bao kỷ niệm đời lính. Nó tiếp tục được sử dụng trong cuộc sống đời thường, theo chủ nhân ra đồng ruộng và những chuyến đi xa, sau được cất giữ làm kỷ vật.
Còn ông Phạm Ngọc Kỳ có đến 10 năm quân ngũ, từng là Đại đội trưởng trinh sát. Với lính trinh sát, chiếc ống nhòm là vật “bất ly thân” khi làm nhiệm vụ, nó giúp quan sát được xa để nắm địa hình, địa vật và tình hình bố trí phòng của địch để vẽ bản đồ, giúp chỉ huy đơn vị xây dựng phương án tác chiến.
Ông Kỳ vẫn nhớ như in một lần cùng 3 đồng đội vào trinh sát 1 đại đội địch, 4 người 4 góc dùng ống nhòm quan sát. Lúc trở ra, bị địch phát hiện và bắn xối xả, giữa làn đạn, ông Kỳ vẫn ôm chiếc ống nhòm lao nhanh vào rừng. “Mỗi khi nhớ về những năm tháng quân ngũ, nhớ đồng đội và những trận chiến ác liệt, tôi lại đưa chiếc ống nhòm ra. Giờ đây, nó như người bạn tri kỷ”, ông Kỳ chia sẻ.
Những “bộ sưu tập” kỷ vật
Chiến tranh đã lùi xa, những người lính cầm súng chiến đấu chống quân xâm lược, giữ gìn độc lập, hòa bình phần nhiều tóc đã ngả màu sương khói. Bởi vậy, không ít người đã dành thời gian, công sức và tiền bạc sưu tầm các loại hiện vật để con cháu đời sau hiểu rõ hơn về chiến tranh. Có những người đã sở hữu “bộ sưu tập” kỷ vật chiến trường, cất giữ và trưng bày tại nhà riêng như những “bảo tàng” của gia đình.
Cựu binh Lê Mạnh Hải ở phường Lê Lợi (TP. Vinh) từng là lính Sư đoàn 320, tham gia 3 cuộc chiến tranh (chiến tranh chống Mỹ, chiến tranh biên giới Tây Nam và chiến tranh biên giới phía Bắc). Trở về với cuộc sống đời thường, dù bận rộn với công việc kinh doanh nhưng ông vẫn dành thời gian sưu tầm kỷ vật chiến trường.
Bộ sưu tập của ông Hải hiện có tới hàng trăm hiện vật, phần lớn là các loại vũ khí, vật dụng của cán bộ, chiến sĩ ở chiến trường miền Nam. Với ông Hải, mỗi kỷ vật là một báu vật gắn với mỗi cuộc chiến đấu mà ông được tham gia, mỗi chiến trường ông bước đến.
Đó là bộ quân trang, quân dụng, các trang bị cá nhân của người lính chiến (gồm khẩu súng mô hình, chiếc ba lô, mũ, thắt lưng, súng, bi đông, ăng- gô…). Chiếc bi đông bị băm nát bởi bom đạn của một người lính đã hy sinh được ông Hải sưu tầm ở cao điểm 1015 và đuôi đạn cối 120 mm sưu tầm ở cao điểm 1049 thuộc huyện Sa Thầy (Kon Tum)…
Ông Hải chia sẻ: “Những khi công việc áp lực hay nhớ thương đồng đội, tôi lại ngắm những kỷ vật để được trở về với những năm tháng tuổi trẻ oanh liệt, hào hùng. Ở đó, có gian khổ, hiểm nguy và niềm vinh quang chiến thắng, có nghĩa tình đồng đội bền sâu…”.
Cũng ở thành phố Vinh, ông Đào Tam Tỉnh ở xã Hưng Lộc được biết đến là người sở hữu nhiều cổ vật có giá trị, ngôi nhà riêng của ông thành một “bảo tàng”. Trong đó, ông dành một góc cho các loại hiện vật liên quan đến các cuộc chiến tranh như một lát cắt của lịch sử.
Bộ sưu tập nổi bật với chiếc bi đông lớn để đựng nước làm mát máy cho xe vận tải, chiếc xe đạp của chiến sĩ giao liên trên tuyến đường Trường Sơn, chiếc tăng ni lông che mưa của bộ đội. Và có cả những hiện vật gợi lên sự ám ảnh như mảnh xác máy bay Mỹ bị bắn rơi, vỏ bom bi, mảnh đạn rốc két…
Cả nước đang hướng về kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025), có dịp xem những kỷ vật chiến trường, những người thuộc lớp sau càng hiểu hơn về cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Ở đó, có sự khốc liệt của đạn, bom, có tinh thần dũng cảm và niềm vui chiến thắng.