Cách mạng tinh gọn bộ máy - Kỳ 1: Không thể trì hoãn
Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn cải cách bộ máy, nhưng thực tế cho thấy trong suốt thời gian dài, bộ máy vẫn có xu hướng phình to, chồng chéo chức năng, dẫn đến hiệu quả không cao. Trong bối cảnh đất nước đã hội tụ đủ thế và lực, sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị càng trở nên cấp thiết, không thể trì hoãn thêm.
Nhóm PV Thời sự-Chính trị • 17/03/2025
Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn cải cách tổ chức bộ máy hành chính, nhưng thực tế cho thấy trong suốt thời gian dài, bộ máy vẫn có xu hướng phình to, chồng chéo chức năng, dẫn đến hiệu quả không cao. Trong bối cảnh hiện nay, đất nước đã hội tụ đủ thế và lực, việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị càng trở nên cấp thiết, không thể trì hoãn thêm.
.png)
Tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động bộ máy hệ thống chính trị là một trong những chủ trương xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta. Từ Đại hội VII đến nay, Đảng ta liên tục ban hành nhiều nghị quyết, kết luận để lãnh đạo thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, tổ chức bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đặc biệt, Văn kiện Đại hội lần thứ IX, XII, XIII của Đảng ta đều nhấn mạnh các nhiệm vụ cụ thể về tinh gọn tổ chức bộ máy, hoặc nghiên cứu xây dựng mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị trong giai đoạn mới.
Theo thống kê của Thiếu tướng Lê Văn Cương (nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Bộ Công an), từ trước đến nay, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành 7 nghị quyết chuyên đề về tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế. Gần đây nhất, thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, năm 2017, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” đặt nền móng cho quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế trong 7 năm qua.
Thiếu tướng Lê Văn Cương cho rằng: “Mỗi lần thực hiện thì cũng đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng mới chỉ dừng lại ở cơ cấu tổ chức bộ máy, sau đó lại phình to ra, nhất là trong giai đoạn 2005 - 2023. Gần 20 năm qua, bộ máy tăng cả về số lượng tổ chức và cán bộ dẫn đến nhiều tầng nấc trung gian, số lượng cán bộ quá lớn. Bộ máy hiện nay quá nặng nề, cồng kềnh, do đó, hiệu lực, hiệu quả không cao, không thực sự gắn chặt với dân, không sát dân. Các nghị quyết, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước triển khai chậm, hiệu quả thấp, không kịp thời”.
.png)
Tại Nghệ An, qua tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, bên cạnh những kết quả đạt được là rất đáng ghi nhận, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh cũng nhận thấy, tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tỉnh còn bộc lộ không ít thách thức.
“Tổ chức bộ máy bên trong của một cơ quan, đơn vị vẫn chưa thật sự được tinh gọn, một số sở, ngành vẫn còn chi cục, tổ chức tương đương trực thuộc chưa thực hiện sắp xếp, kiện toàn theo quy định. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, mối quan hệ của một số cơ quan, tổ chức chưa thật rõ, còn chồng chéo, trùng lắp, giao thoa dẫn đến tình trạng bao biện, làm thay hoặc bỏ sót nhiệm vụ. Một số nhiệm vụ còn giao cho nhiều cơ quan đồng chủ trì nên không xác định được người chịu trách nhiệm chính. Việc phân công, phân cấp, phân quyền giữa các ngành, các cấp và trong từng cơ quan, tổ chức chưa hợp lý, mạnh mẽ và đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ”, báo cáo của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An gửi Trung ương thẳng thắn nhìn nhận.
Tất nhiên, đây không chỉ là bức tranh ở Nghệ An, mà đó là bức tranh chung về tổ chức bộ máy hệ thống chính trị của cả nước thể hiện rõ qua “thước đo” chi ngân sách. Tại phiên thảo luận ở tổ, kỳ họp thứ 8 của Quốc hội (cuối tháng 10/2024), Tổng Bí thư Tô Lâm nêu một con số khiến nhiều người không khỏi trăn trở, suy ngẫm: "Hiện nay, ngân sách đang chi khoảng gần 70% để trả lương, chi thường xuyên phục vụ cho hoạt động. Nếu điều hành ngân sách như vậy sẽ không còn tiền chi cho đầu tư, phát triển. Đất nước muốn phát triển được, muốn dự án này, dự án kia thì tiền ở đâu?”.
Hiện nay, Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn: Phải vượt qua bẫy thu nhập trung bình để vươn lên ngang hàng các nước có thu nhập cao. Điều này đòi hỏi một sự bứt phá mạnh mẽ và liên tục trong 20-30 năm tới. Như Thiếu tướng Lê Văn Cương nhấn mạnh: “Thế giới đang thay đổi nhanh chóng và bất ngờ. Nếu chúng ta chậm, sẽ thất bại”.
Từ quá trình công tác của mình, đồng chí Bùi Duy Đông - Bí thư Huyện ủy Đô Lương chia sẻ: “Sự phát triển của kỷ nguyên mới không có chỗ cho những mô hình không còn phù hợp. Cần một mô hình chính quyền tinh gọn, trong đó, mỗi cấp phụ trách lĩnh vực riêng của mình mà không bị trói buộc bởi tầng trung gian. “Bỏ cấp huyện” sẽ giúp rút ngắn chuỗi quản lý, giảm bớt các thủ tục phức tạp, từ đó, đảm bảo sự nhất quán và hiệu quả trong điều tiết nguồn lực. Chỉ khi đó, các nhu cầu về hạ tầng kinh tế, quá trình đô thị hóa ở nông thôn và nâng cao năng suất lao động mới được giải quyết triệt để, tạo ra một hệ thống kinh tế thúc đẩy tăng “cầu” lẫn “cung”.
Thực tiễn đã chứng minh, một hệ thống quản lý hiệu quả không phải có nhiều người làm việc, mà là đúng người, đúng việc. Khi bộ máy gọn nhẹ, trách nhiệm cá nhân sẽ rõ ràng, tránh tình trạng né tránh trách nhiệm. Vì vậy, không thể trì hoãn hơn nữa việc tinh gọn và nâng cao hiệu quả hoạt động bộ máy, mà cần triển khai một cách mạnh mẽ, thực chất và quyết liệt hơn, đồng thời, phải không ngừng đổi mới và thử nghiệm những cách làm mới.
Cuộc cải cách bộ máy chính trị lần này được Tổng Bí thư Tô Lâm định nghĩa là một cuộc “cách mạng”. Trong bài viết “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả”, Tổng Bí thư nhấn mạnh 3 mục tiêu chính: Xây dựng mô hình tổng thể bộ máy tổ chức hệ thống chính trị đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới, hoàn thiện thể chế để đưa chủ trương vào thực tiễn và gắn tinh gọn bộ máy với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ đủ năng lực, phẩm chất.
Thiếu tướng Lê Văn Cương nhận xét: “Mặc dù trước đây đã có nhiều lần cải cách, nhưng chúng ta chỉ dừng lại ở mức độ điều chỉnh mà thiếu tính cơ bản. Lần này khác biệt, bắt đầu từ cơ quan Đảng, Trung ương đã làm gọn bộ máy, như việc hợp nhất Ban Tuyên giáo và Ban Dân vận, giải thể Ban Đối ngoại, và tinh gọn biên chế các ban Đảng”.
Với Nhà nước, nhiều Ủy ban Quốc hội đã hợp nhất (Quốc hội giảm 5 cơ quan trực thuộc); Chính phủ giảm 5 bộ và 4 cơ quan trực thuộc, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh cũng sắp xếp đảm bảo thống nhất với tổ chức các cơ quan chuyên môn của Chính phủ (Nghệ An giảm được 6 sở, ngành; giảm 31 phòng và giảm 10 đơn vị sự nghiệp trực thuộc sở). Lần cải cách này là một cuộc cách mạng thực sự về bộ máy tổ chức của Đảng và Nhà nước.
“Chưa bao giờ cuộc cách mạng này diễn ra nhanh chóng và dứt khoát như lần này. Các cải cách trước đây thường kéo dài, nhưng lần này Trung ương chỉ đạo thực hiện trong một khoảng thời gian ngắn, với phương châm "chỉ bàn làm, không bàn lùi”, Thiếu tướng Lê Văn Cương chia sẻ.
Quán triệt tinh thần trên, nhiều địa phương đã tiên phong trong việc thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy. Nghệ An là một trong những tỉnh đi đầu với phương châm hành động quyết liệt, nhất quán dựa trên tinh thần đồng thuận cao. Ngay sau khi có “hiệu lệnh” của Trung ương, ngày 5/12/2024, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Nghệ An thành lập Ban Chỉ đạo tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW do đồng chí Nguyễn Đức Trung - Bí thư Tỉnh ủy làm Trưởng ban.
Nhấn mạnh quá trình sắp xếp, tổ chức bộ máy là một cuộc cách mạng, Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An khẳng định rõ tâm thế của tỉnh: Để cách mạng thắng lợi thì phải có sự hy sinh vì mục tiêu chung, phải có sự thống nhất về nhận thức và hành động ở tất cả các cấp. Nghệ An là quê hương cách mạng, nên chắc chắn sẽ thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy một cách triệt để hơn!
Tinh gọn bộ máy không chỉ là một yêu cầu cấp thiết, mà còn là nhiệm vụ bắt buộc để Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững. Đây không đơn thuần là bài toán kỹ thuật, mà là cuộc cải cách có ý nghĩa lịch sử, đòi hỏi quyết tâm chính trị cao, hành động dứt khoát, khoa học và sự đồng thuận của toàn xã hội. Chỉ khi đó, bộ máy quản lý Nhà nước mới thực sự mạnh, hoạt động hiệu quả và phục vụ Nhân dân tốt hơn.
(Còn nữa)
