Nghệ An: Mía già đồng, không được thu mua kịp thời
Mía già đồng, nông dân Nghệ An sốt ruột khi chưa được chặt bán, các công ty mía đường lại cho rằng bà con không tuân thủ hợp đồng.
Đứng ngồi không yên chờ được thu mua
Mặc dù đã có thể thu hoạch từ tháng 11 năm ngoái, nhưng đến nay chị Trần Thị Lệ ở thôn Vĩnh Hùng, xã Tam Đỉnh, Anh Sơn mới chặt bán được 1 ha mía. Bức xúc vì mía đã có dấu hiệu xốp cây, chị Lệ cho biết: Năm nay mía được mùa nhưng để lâu quá, cây mía khô dần, so với cách đây gần 2 tháng sẽ bị giảm tới 30 - 40% năng suất.
“Mọi năm, qua rằm tháng Giêng là mía đã được chặt bán gần xong, nhưng năm nay quá muộn. Không chỉ mất năng suất mà thu hoạch muộn quá thì khi cây mía mọc mầm, gặp nắng sẽ bị héo, kém phát triển, mùa sau cho năng suất kém hơn”, chị Lệ sốt ruột.
Không chỉ năm nay, mà từ nhiều năm qua cứ đến mùa thu hoạch mía nguyên liệu, tình trạng lộn xộn tranh mua, tranh bán, phá vỡ hợp đồng giữa các công ty mía đường và người dân lại diễn ra.
Vùng bãi bồi ven sông Lam của xã Tam Đỉnh có diện tích trồng mía trên 200 ha, thuộc vùng nguyên liệu của Công ty cổ phần mía đường Sông Lam. Đến nay đã thu hoạch được 145 ha, tuy nhiên trong đó chỉ có gần 100 ha được thu mua bởi công ty, số còn lại bà con buộc phải bán ra ngoài.
Theo ông Nguyễn Văn Quế - Chủ tịch UBND xã Tam Đình, thì người dân nóng lòng vì mía đã qua kỳ cho thu hoạch mấy tháng mà vẫn chưa được thu mua, dẫn đến tình trạng bà con tìm cách bán ra ngoài. Nhà máy thu mua chậm, nhỏ giọt, trong cùng một vùng nhưng có hộ đã được mua cách đây cả tháng, có hộ lại chưa được chặt. Thậm chí có những lúc mía thu hoạch xong phải lưu bãi 3- 4 ngày mới được bốc đi, còn tại nhà máy thì cũng ùn ứ 3 - 4 ngày mới bốc dỡ được hàng.
Hiện gần 60 ha mía còn lại được thu mua cầm chừng, nhỏ giọt khiến người dân rất sốt ruột vì mía lưu gốc càng dài ngày thì chữ đường càng giảm và chịu phí tạp chất cao.
Tình trạng tương tự cũng đang diễn ra tại các vùng nguyên liệu thuộc Công ty cổ phần mía đường Sông Con. Xã Đức Sơn (Anh Sơn) hiện có gần 100 ha mía nguyên liệu. Ông Trần Văn Huy - Chủ tịch UBND xã cho biết: Bà con đã gắn bó, trồng nguyên liệu cho nhà máy từ hơn 10 năm nay, tình trạng tranh mua tranh bán mía từng diễn ra nhưng năm nay căng thẳng nhất. Với diện tích trên, sản lượng mía mỗi vụ thu hoạch khoảng 6.000 tấn. Vụ ép năm nay, trong hợp đồng công ty cam kết đến hết tháng 3 sẽ thu mua hết mía cho bà con, thế nhưng đến đầu tháng 3 chỉ mới thu mua được 20 ha mía, người dân lo ngại nhà máy không thể thu mua hết kịp trước thời gian cam kết.
Nếu mía đẹp, đứng cây thì bà con còn đỡ sốt ruột nhưng năm nay chuột phá hoại nhiều quá, những vùng thấp trũng cây mía lại bị đổ ngã. Hiện tại Đức Sơn đã thu hoạch hơn 60 ha mía thì trong đó, khoảng 30% diện tích bán cho tư thương.
Ông Trần Văn Huy - Chủ tịch UBND xã Đức Sơn, huyện Anh Sơn
Cần giải pháp hài hoà và công bằng lợi ích
Huyện Anh Sơn có gần 1.200 ha mía, trong đó 980 ha thuộc vùng nguyên liệu của công ty cổ phần mía đường Sông Lam, hơn 200 ha còn lại là Công ty cổ phần mía đường Sông Con. Theo ông Nguyễn Hữu Cường - Phó phòng Nông nghiệp và Tài nguyên huyện: Mặc dù có hợp đồng thu mua, nhưng giữa doanh nghiệp và người dân vẫn chưa thực sự “gặp” nhau, tính bền vững, pháp lý trong hợp đồng chưa thực sự được tuân thủ.
Dẫn đến tình trạng này, một phần do công suất chế biến của nhà máy chưa đáp ứng; đầu tư nâng công suất thì vượt quá khả năng của doanh nghiệp. Trong khi đó, phương thức thu mua vẫn còn những bất cập, gây tâm lý không thoải mái cho người dân. Doanh nghiệp cần xây dựng kế hoạch thu mua công khai, minh bạch và thực hiện nghiêm túc việc cấp lệnh thu hoạch cho từng vùng, từng hộ một cách hợp lý.
Trước thực tế hiện nay, ông Phan Văn Hoa - Phó Giám đốc Công ty cổ phần mía đường Sông Lam cho biết: Thời vụ thu hoạch mía năm nào cũng ít nhất kéo dài tới ngày 15/3 âm lịch; vụ ép của công ty đồng nghĩa với thời gian thu mua mía cũng bắt đầu từ cuối tháng 11/2024 đến 30/4/2025. Hiện mới qua giữa tháng 3 nên chưa thể nói là nhà máy thu mua không kịp tiến độ.
“Thời gian sản xuất mỗi năm của chúng tôi là 120 - 140 ngày, chứ không thể chỉ tập trung ép vài tháng là nghỉ, và để có nguồn nguyên liệu hợp lý, công ty đã bố trí trồng các giống chín sớm, chín trung bình và chín muộn. Đặc biệt, có một số giống mía như LK9211 có thể để đến tháng 5, tháng 6 không trổ cờ, bộ lá vẫn xanh và không ảnh hưởng năng suất. Tuy nhiên, áp lực hiện nay cho chúng tôi, đó là tất cả các hộ nông dân đều muốn được thu hoạch trước tết, nảy sinh tâm lý so sánh giữa các hộ và dẫn đến tình trạng bán mía ra ngoài, gây mất an ninh vùng nguyên liệu”, ông Hoa chia sẻ.
Theo ông Hoa, vụ ép 2024 - 2025, Công ty đã thu mua sớm hơn vụ ép 2023-2024 tới 1 tháng mặc dù chữ đường còn thấp, do đó khoảng 30/3 sẽ thu mua hết mía. Tuy nhiên, ông Hoa cũng thừa nhận trong thu mua vẫn còn bất cập.
Quan điểm chỉ đạo của công ty là thu hoạch cuốn chiếu tuỳ thuộc tỷ lệ diện tích mía của từng xã để nông dân tiện chăm sóc, đầu tư và thu hoạch, vận chuyển. Nhưng trong quá trình thực hiện do hệ thống cán bộ nông vụ phối hợp với xóm trưởng (thường là người đại diện ký hợp đồng) đảm nhiệm, có thể có những chỗ này chỗ khác chưa tuân thủ đúng. Rút kinh nghiệm, sắp tới khi ký hợp đồng chúng tôi sẽ ký tận hộ, phổ biến cụ thể từng nội dung, điều khoản để bà con hiểu rõ, đồng thời tổ chức thực hiện nghiêm kế hoạch thu mua đảm bảo hợp lý và công bằng cho nông dân.
Ông Phan Văn Hoa - Phó Giám đốc Công ty cổ phần mía đường Sông Lam
Thời gian qua, tại vùng nguyên liệu của Nhà máy đường Sông Con ở huyện Tân Kỳ, tình trạng tương tự cũng diễn ra, khi đến nay doanh nghiệp mới mua được 48-55% tổng diện tích mía đứng. Đặc biệt các xã trọng điểm như Giai Xuân, Tân Xuân, Tân Hợp... cũng mới chỉ đạt 50%. Trước tình trạng đó, UBND huyện Tân Kỳ đã có văn bản chỉ đạo và đề nghị doanh nghiệp đẩy nhanh tiến độ thu mua mía nguyên liệu cho người dân trên địa bàn.