'Canh bạc' thuế quan đặt ra rủi ro chính trị cho ông Trump?

“Ngày giải phóng” thuế quan

Theo Reuters, các chuyên gia cho rằng phải mất nhiều năm để phục hồi ngành sản xuất tại Mỹ, thay đổi chuỗi cung ứng và kéo sản xuất trở về nước này - những mục tiêu mà ông Trump – Tổng thống xuất thân đảng Cộng hòa và những người ủng hộ ông kỳ vọng sẽ đạt được nhờ chính sách thuế quan.

Trong khi chờ đợi, người tiêu dùng có thể sẽ phải đối mặt với giá cả cao hơn, nền kinh tế có nguy cơ rơi vào suy thoái, và các đồng minh sẽ áp thuế trả đũa đối với hàng hóa Mỹ - những hệ quả mà ông Trump gọi là "sự xáo trộn", nhưng cử tri có thể không sẵn sàng chấp nhận, trong khi cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ đang đến gần vào năm sau.

Đảng Cộng hòa của ông Trump đang kiểm soát Hạ viện và Thượng viện với tỷ lệ sít sao. Nếu thiệt hại từ các chính sách thuế quan dẫn đến thất bại trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ, quyền kiểm soát một hoặc cả hai viện có thể rơi vào tay Đảng Dân chủ đối lập.

“Ông ấy (Trump) có khả năng chịu đựng áp lực rất cao, nhưng điều đó có thể biến thành nỗi đau thực sự tại các phòng phiếu vào tháng 11/2026”, Mike Dubke - cựu giám đốc truyền thông của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên – nhận định. “Điều đáng lo ngại là, đến lúc nào chúng ta mới thấy được những lợi ích mà ông ấy và các cố vấn của mình tin rằng sẽ gặt hái? Bởi vì ông ấy chỉ còn 18 tháng trước kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ”.

Các nhà kinh tế cho rằng, thuế quan thực chất là một dạng thuế đánh vào người tiêu dùng, và theo khảo sát của Reuters/Ipsos, phần lớn người dân Mỹ – 70%, bao gồm cả 62% đảng viên Cộng hòa – tin rằng việc tăng thuế quan sẽ làm tăng giá thực phẩm và các mặt hàng tiêu dùng khác.

Khoảng 53% người tham gia khảo sát đồng ý với nhận định rằng, việc tăng thuế quan sẽ gây hại nhiều hơn là mang lại lợi ích, trong khi 31% không đồng ý. Số còn lại không chắc chắn hoặc không đưa ra câu trả lời.

Chỉ 31% người được hỏi đồng ý rằng, người lao động Mỹ sẽ được hưởng lợi khi nước này áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu, trong khi 48% không đồng ý.

“Rủi ro chính hiện nay là về kinh tế”, ông Lanhee Chen – nghiên cứu viên tại Viện Hoover và cựu cố vấn cho các lãnh đạo Cộng hòa như Mitt Romney và Marco Rubio – nói khi đề cập đến chính sách thuế quan.

“Một trong những rủi ro trước mắt là giá cả, và điều đó có ý nghĩa thế nào đối với một tổng thống từng được bầu với lời hứa sẽ hạ giá tiêu dùng”, ông nói.
Một rủi ro khác là khả năng nền kinh tế bước vào giai đoạn suy thoái”, ông Chen nhận định, đồng thời cảnh báo rằng, việc mô tả tác động kinh tế chỉ mang tính suy đoán và ông cũng bày tỏ thái độ ủng hộ việc sử dụng thuế quan như một công cụ chính sách công.

Ông Trump từng hứa trong chiến dịch tranh cử tổng thống rằng sẽ kéo giá cả đi xuống, và mối lo ngại của cử tri về lạm phát đã khiến đối thủ của ông trong cuộc bầu cử năm 2024 - cựu Phó Tổng thống Kamala Harris thuộc Đảng Dân chủ - gặp bất lợi.

Hôm 2/4, ông Trump tuyên bố rằng, các mức thuế mới, bao gồm 34% với hàng hóa Trung Quốc (bên cạnh mức 20% đã được áp dụng trước đó), và 20% với hàng hóa từ Liên minh châu Âu, sẽ làm đầy ngân khố Mỹ.

“Giờ là lúc chúng tôi phát triển thịnh vượng, và từ đó sử dụng hàng nghìn tỷ đô la để giảm thuế và trả bớt nợ công - và tất cả sẽ diễn ra rất nhanh chóng”, ông nói.

Tuy nhiên, thuế quan là khoản tiền do các nhà nhập khẩu Mỹ trả chứ không phải các quốc gia xuất khẩu, và chi phí tăng thêm này thường được chuyển sang cho người tiêu dùng.

Rủi ro về bầu cử

Những dấu hiệu bất mãn với ông Trump bắt đầu xuất hiện trong nội bộ Đảng Cộng hòa.

Các ứng cử viên Cộng hòa đã giành chiến thắng trong hai cuộc bầu cử đặc biệt tại Florida vào hôm 1/4, nhưng với cách biệt nhỏ hơn nhiều so với tỷ lệ thắng mà ông Trump đạt được tại bang này vào năm ngoái. Tại Wisconsin - một bang dao động quan trọng mà ông Trump từng giành chiến thắng - một ứng cử viên theo khuynh hướng tự do đã giành được ghế trong Tòa án Tối cao bang, được xem là sự bác bỏ đối với ông Trump và cố vấn tỷ phú Elon Musk.

Thượng viện Mỹ vào ngày 2/4 đã thông qua một dự luật nhằm chấm dứt các mức thuế mới áp dụng với Canada với tỷ lệ 51-48, trong đó có 4 thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ. Đến hôm 3/4, một trong 4 người này cùng một thượng nghị sĩ Dân chủ cấp cao đã giới thiệu một dự luật nhằm hạn chế quyền của ông Trump trong việc áp đặt thuế quan. Tuy nhiên, cả hai dự luật nhiều khả năng sẽ thất bại tại Hạ viện.

Thông báo về thuế quan của ông Trump đã khiến thị trường chứng khoán Mỹ và toàn cầu lao dốc. Tổng thống Mỹ hầu như bác bỏ điều này vào hôm 3/4. “Thị trường sẽ bùng nổ, chứng khoán sẽ tăng vọt, đất nước sẽ phát triển mạnh mẽ, và phần còn lại của thế giới sẽ tìm cách để đạt được một thỏa thuận”, ông nói với các phóng viên tại Nhà Trắng.

“Ngày Giải phóng dường như là ngày giải phóng các doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ khỏi tiền của họ”, một cựu trợ lý quốc hội thuộc Đảng Cộng hòa, người yêu cầu giấu tên, cho biết. “Bạn không thể khiến một tàu sân bay dừng lại ngay lập tức, và bạn cũng không thể định hình lại toàn bộ nền kinh tế toàn cầu chỉ trong một ngày”.

Nhà Trắng, nơi quy trách nhiệm gây ra lạm phát cho thời cựu Tổng thống Joe Biden, tuyên bố rằng chính quyền Trump đang làm mọi thứ có thể để giảm chi phí sinh hoạt và bác bỏ những lo ngại về hậu quả chính trị của chính sách thương mại của ông.

“Ưu tiên duy nhất và quan trọng nhất của Tổng thống Trump là phúc lợi của người dân Mỹ. Hành động thương mại mang tính lịch sử của ông… phản ánh cam kết khôi phục sự vĩ đại của nước Mỹ cho các ngành công nghiệp và người lao động của chúng ta – chứ không phải để sa vào những giả thuyết chính trị vô nghĩa”, phát ngôn viên Nhà Trắng Kush Desai cho biết.

Ông Biden, một thành viên của Đảng Dân chủ, cũng đã tìm cách thúc đẩy sản xuất và chế tạo trong nước thông qua ba đạo luật mang tính bước ngoặt, với tổng số tiền lên đến hàng nghìn tỷ đô la nhằm tái thiết cơ sở hạ tầng của Mỹ và khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược như sản xuất chất bán dẫn, năng lượng và xe điện.

Đảng Dân chủ có khả năng sẽ tấn công Đảng Cộng hòa về tác động kinh tế của thuế quan.

Nền kinh tế mạnh mẽ mà ông Trump thừa hưởng từ ông Biden - với tốc độ tăng trưởng gần 3% vào năm 2024, tỷ lệ thất nghiệp khoảng 4% và lạm phát dưới 3% - đang có dấu hiệu suy yếu, mặc dù các dữ liệu “cứng” mà các nhà kinh tế sử dụng để đo lường như tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và việc làm chưa cho thấy bằng chứng rõ ràng về một sự suy thoái trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, các cuộc khảo sát đo lường niềm tin vào triển vọng kinh tế của các hộ gia đình và doanh nghiệp đã giảm mạnh trong hai tháng qua kể từ khi Trump bắt đầu thúc đẩy chính sách thuế quan của mình, trái ngược hoàn toàn với bầu không khí lạc quan khi ông đắc cử vào tháng 11.

“Từ góc độ rủi ro chính trị, đây là một ý tưởng thực sự tồi tệ,” Philip Luck, Giám đốc chương trình kinh tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế và cựu Phó Chánh kinh tế trưởng tại Bộ Ngoại giao dưới thời ông Biden, nhận xét, đồng thời lưu ý về khả năng bị các đối tác thương mại của Mỹ trả đũa.

Barbara Trish, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Grinnell ở Iowa, cho rằng Trump đang phải đối mặt với sự lo lắng đáng kể từ cử tri, nhưng trước đây ông luôn tránh được những chỉ trích nghiêm trọng.

“Đã bao nhiêu lần các nhà quan sát thực sự nghĩ rằng, OK, đây sẽ là giọt nước tràn ly, lớp Teflon (ý chỉ Trump không bị ảnh hưởng bởi các vụ bê bối) cuối cùng cũng sẽ bị trầy xước – nhưng rồi điều đó không xảy ra?” bà nói.

Chủ doanh nghiệp nhỏ có những phản ứng trái chiều.

Ở Baltimore, một thành phố có truyền thống ủng hộ Đảng Dân chủ, Drew Greenblatt, chủ sở hữu của Marlin Steel, cho biết các mức thuế của Trump đang giúp gia tăng đơn hàng vì khách hàng đang chuyển sang sử dụng các sản phẩm sản xuất tại Mỹ.

Nhưng Michelle Lim Warner, chủ sở hữu cửa hàng rượu DCanter ở Washington, D.C., lại có cái nhìn bi quan hơn. Rượu vang châu Âu chiếm hai phần ba số sản phẩm của bà, bà nói: “Ai sẽ sẵn sàng trả 75 đô la cho một chai rượu trước đây chỉ có giá 25 đô?”

Hoàng Bách