Trung Quốc trả đũa Mỹ bằng động thái mạnh mẽ nhất từ trước tới nay
Trung Quốc hôm 4/4 (giờ địa phương) thông báo sẽ áp mức thuế 34% đối với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ kể từ tuần tới - một phần trong loạt biện pháp đáp trả các mức thuế mới mà Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa công bố. Đây được xem là động thái mạnh mẽ nhất của Bắc Kinh kể từ khi chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới bùng nổ.
Biện pháp trả đũa
Các mức thuế mới của Trung Quốc, có hiệu lực từ thứ ngày 10/4, sẽ tương đương với mức thuế mà ông Trump đã áp lên hàng hóa Trung Quốc trong tuần này. Trước đó, vào tháng 2 và 3, ông Trump đã áp hai đợt thuế 10% đối với hàng hóa Trung Quốc, với lý do Bắc Kinh có liên quan đến cuộc khủng hoảng fentanyl tại Mỹ.
Ngay sau khi Trung Quốc công bố biện pháp trả đũa, thị trường chứng khoán Mỹ đã lao dốc. Ngoài áp thuế, Trung Quốc còn tuyên bố siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – các nguyên liệu quan trọng trong nhiều ngành công nghệ – và đệ đơn kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về cái mà ông Trump gọi là "thuế quan có đi có lại".
Trung Quốc cũng đình chỉ nhập khẩu cao lương, gia cầm và bột xương từ 6 công ty Mỹ, đồng thời bổ sung 27 công ty vào danh sách bị hạn chế thương mại. Bắc Kinh còn mở cuộc điều tra chống độc quyền nhằm vào DuPont China Group Co., một công ty con của tập đoàn hóa chất đa quốc gia DuPont.
Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump viết hôm 4/4: “Trung Quốc đã sai lầm, họ hoảng loạn – đó là thứ họ không chịu nổi”.
Dù vậy, ông vẫn để ngỏ khả năng đàm phán với Trung Quốc liên quan đến thương vụ TikTok, ngay cả khi Bắc Kinh đã tạm dừng các cuộc thảo luận sau khi Mỹ áp thuế mới. Ông Trump hôm 4/4 đã gia hạn thêm 75 ngày để ứng dụng này tách khỏi công ty mẹ Trung Quốc theo một quy định liên bang.
“Chúng tôi hy vọng tiếp tục hợp tác thiện chí với Trung Quốc – tôi hiểu họ không mấy hài lòng với chính sách Thuế quan có đi có lại của chúng tôi”, ông Trump viết. “Chúng tôi mong chờ cùng TikTok và Trung Quốc hoàn tất thương vụ”.
Phản ứng của Trung Quốc ngày càng cứng rắn
Theo ông Gabriel Wildau, Giám đốc điều hành công ty tư vấn Teneo, phản ứng lần này của Bắc Kinh "ít kiềm chế hơn hẳn" so với hai đợt áp thuế 10% trước đó từ phía Mỹ. Điều này phản ánh “sự suy giảm hy vọng của Trung Quốc về khả năng đạt được một thỏa thuận thương mại với Mỹ, ít nhất là trong ngắn hạn”.
Ông cho rằng phản ứng cứng rắn của Bắc Kinh có thể dẫn đến leo thang căng thẳng hơn nữa, trong bối cảnh không có dấu hiệu nào cho thấy Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và ông Trump sẽ sớm gặp mặt hoặc điện đàm để hạ nhiệt tình hình.
“Nếu các phản ứng trước đây của Trung Quốc là những chiếc dao mổ, thì lần này họ đã rút kiếm”, ông Craig Singleton – chuyên gia cao cấp về Trung Quốc tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ (FDD), một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington – nhận định.
Ông Singleton nhận định: “Các mức thuế mới của Trung Quốc chưa đến mức khơi mào một cuộc chiến thương mại toàn diện, nhưng rõ ràng là một bước leo thang — đáp trả tương xứng từng động thái của ông Trump và cho thấy ông Tập Cận Bình sẽ không khoanh tay chịu trận trước sức ép”.
Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng căng thẳng leo thang đang thu hẹp dần cơ hội cho các nỗ lực ngoại giao. “Càng kéo dài, hai bên càng khó xuống thang mà không mất thể diện”, ông Singleton nói.
Chi tiết các biện pháp trả đũa của Trung Quốc
Tại Bắc Kinh, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết sẽ áp dụng thêm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với đất hiếm — những vật liệu được sử dụng trong các sản phẩm công nghệ cao như chip máy tính và pin xe điện. Trong danh sách mới có nguyên tố samarium và các hợp chất của nó, vốn được dùng trong sản xuất hàng không và lĩnh vực quốc phòng. Một nguyên tố khác là gadolinium, được sử dụng trong các máy chụp cộng hưởng từ (MRI).
Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng thông báo đình chỉ nhập khẩu từ hai doanh nghiệp gia cầm Mỹ sau khi phát hiện chất furazolidone – một loại thuốc bị cấm tại Trung Quốc – trong các lô hàng của các doanh nghiệp này. Ngoài ra, họ phát hiện mức độ nấm mốc cao trong lô cao lương và vi khuẩn salmonella trong bột xương từ bốn công ty Mỹ khác.
Chính phủ Trung Quốc cho biết, họ cũng thêm 16 công ty Mỹ vào danh sách kiểm soát xuất khẩu, ngăn họ xuất khẩu các sản phẩm lưỡng dụng (có thể dùng cho cả mục đích dân sự và quân sự). Trong số này có High Point Aerotechnologies – công ty công nghệ quốc phòng, và Universal Logistics Holding – công ty giao nhận vận tải niêm yết trên sàn chứng khoán.
Ngoài ra, 11 công ty Mỹ khác – trong đó có các nhà sản xuất drone (thiết bị bay không người lái) như Skydio và BRINC Drones – bị đưa vào "danh sách thực thể không đáng tin cậy", theo đó bị cấm thực hiện mọi hoạt động xuất nhập khẩu và đầu tư mới tại Trung Quốc.
Trong thông báo đệ đơn kiện lên WTO, Bộ Thương mại Trung Quốc khẳng định các mức thuế mới của ông Trump “vi phạm nghiêm trọng các quy định của WTO, gây tổn hại nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của các thành viên WTO, và phá vỡ nghiêm trọng trật tự kinh tế - thương mại toàn cầu”.
Những động thái thuế quan trước đây của Bắc Kinh
Vào tháng 2, để đáp trả đợt thuế 10% đầu tiên từ phía Mỹ, Trung Quốc đã áp mức thuế 15% lên than đá và khí thiên nhiên hóa lỏng nhập khẩu từ Mỹ. Bắc Kinh cũng bổ sung mức thuế 10% lên dầu thô, máy móc nông nghiệp và ô tô động cơ lớn.
Một tháng sau, phản ứng trước vòng thuế quan thứ hai của ông Trump, Bắc Kinh tiếp tục áp thuế lên đến 15% đối với các mặt hàng nông sản chủ lực của Mỹ, bao gồm thịt gà, thịt lợn, đậu tương và thịt bò. Các chuyên gia khi đó nhận định rằng Trung Quốc vẫn còn kiềm chế, để ngỏ khả năng đàm phán với Washington.
Đến nay, hàng chục công ty Mỹ đang nằm trong danh sách bị hạn chế giao thương và đầu tư với Trung Quốc. Ngược lại, nhiều công ty Trung Quốc cũng đang chịu lệnh cấm tương tự từ phía Mỹ.
Tuy vậy, hai bên vẫn duy trì kênh đối thoại quân sự. Tuần này, các quan chức quốc phòng Mỹ và Trung Quốc đã có cuộc gặp đầu tiên kể từ khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1. Theo tuyên bố từ cả hai phía, cuộc họp tại Thượng Hải kéo dài 2 ngày (ngày 2 và 3/4) với mục tiêu giảm thiểu nguy cơ va chạm trên biển.