'Cai nghiện' smartphone tác động đến hoạt động của não bộ như thế nào?

Bạn đã bao giờ nghĩ đến việc rời xa chiếc smartphone của mình trong 3 ngày? Nghe có vẻ khó tin trong thời đại số hiện nay, nhưng một nghiên cứu mới cho thấy chỉ cần tạm xa thiết bị quen thuộc này trong 72 giờ cũng đủ để mang lại những thay đổi bất ngờ cho não bộ.

Theo nghiên cứu, khoảng thời gian ngắn rời xa điện thoại giúp não bộ thiết lập lại trạng thái cân bằng, cải thiện đáng kể khả năng tập trung, điều chỉnh cảm xúc và nâng cao nhận thức.

Đáng chú ý, việc ngừng sử dụng điện thoại trong 3 ngày đã tác động trực tiếp đến các vùng não bộ liên quan đến các khu vực thần kinh chịu trách nhiệm xử lý cảm giác hài lòng, động lực và sự thèm muốn (vùng phần thưởng), tương tự như những gì xảy ra trong các liệu trình cai nghiện.

Kết quả này nhấn mạnh tiềm năng to lớn của việc giảm bớt thời gian sử dụng điện thoại thông minh, nó không chỉ giúp "giải độc" tâm trí, mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe thần kinh lâu dài.

Trong một thế giới mà điện thoại luôn trong tầm tay, từ lúc chúng ta thức dậy cho tới khi đi ngủ, việc chủ động tạm dừng kết nối có thể là chìa khóa giúp chúng ta lấy lại sự cân bằng đã vô tình đánh mất.

Nghiên cứu được thực hiện như thế nào?

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí khoa học "Computers in Human Behavior" (Hà Lan), chuyên công bố các nghiên cứu liên ngành về tác động của công nghệ máy tính, Internet và thiết bị kỹ thuật số lên hành vi, tâm lý và xã hội con người đã khám phá việc giảm sử dụng smartphone ảnh hưởng đến hoạt động hóa học trong não bộ.

Nghiên cứu đã tuyển chọn 25 người tham gia, độ tuổi từ 18 đến 30, những người được sàng lọc kỹ lưỡng về mức độ sử dụng smartphone, tình trạng sức khỏe tâm thần cũng như thói quen chơi game trước khi bước vào thí nghiệm.

Trong khoảng thời gian này, những người tham gia chỉ được phép sử dụng điện thoại cho các mục đích thực sự thiết yếu, chẳng hạn như xử lý công việc khẩn cấp, thực hiện các hoạt động hàng ngày không thể trì hoãn hoặc liên lạc với gia đình và người thân thiết.

Trước khi bắt đầu giai đoạn "nghỉ điện thoại" kéo dài 72 giờ, các tình nguyện viên hoàn thành một loạt bảng câu hỏi nhằm đánh giá tâm trạng, mức độ phụ thuộc vào điện thoại và cường độ cảm giác thèm dùng thiết bị.

Trong suốt quá trình thí nghiệm, sau khi đã hạn chế sử dụng điện thoại, các nhà nghiên cứu tiến hành quét não người tham gia bằng phương pháp cộng hưởng từ chức năng (fMRI) để đo lường phản ứng thần kinh đối với các kích thích khác nhau, bao gồm hình ảnh trung tính và hình ảnh smartphone trong trạng thái bật hoặc tắt.

Kết quả thu được vô cùng ấn tượng, các bản quét fMRI cho thấy sự thay đổi hoạt động mạnh mẽ tại các vùng não liên quan đến dopamine và serotonin, 2 chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát tâm trạng, cảm xúc và hành vi nghiện.

Những thay đổi này cho thấy việc cắt giảm sử dụng smartphone không chỉ gây ra cảm giác khó chịu, mà còn kích hoạt những phản ứng tương tự như các triệu chứng cai nghiện chất kích thích hoặc cơn thèm ăn mãnh liệt.

Điều đáng chú ý là hiện tượng này không chỉ xảy ra ở những người dùng điện thoại với tần suất cao, mà còn xuất hiện ở cả những người có mức sử dụng điện thoại trung bình.

Phát hiện này nhấn mạnh mức độ sâu sắc mà thói quen sử dụng smartphone đã ảnh hưởng đến chức năng não bộ, ngay cả khi mức độ sử dụng không được xem là quá mức.

Tác động của việc sử dụng smartphone quá mức đối với sức khỏe não bộ

Khái niệm "nghiện smartphone" đã thu hút sự chú ý đáng kể trong các nghiên cứu tâm lý học hiện đại, mặc dù vẫn còn nhiều tranh luận về việc liệu thuật ngữ này có đang đơn giản hóa những yếu tố phức tạp về cảm xúc, tinh thần và xã hội góp phần dẫn đến hành vi lạm dụng thiết bị hay không.

Dù vậy, các chuyên gia đều thống nhất rằng việc sử dụng điện thoại quá mức gây ra những tác động tiêu cực rõ rệt đối với sức khỏe thể chất lẫn tâm thần.

Các nhà khoa học ngày càng xem việc sử dụng smartphone quá mức như một dạng nghiện thực sự, bởi các dấu hiệu thần kinh và biểu hiện hành vi mà họ quan sát được có nhiều điểm tương đồng với các rối loạn nghiện chất kích thích.

Triệu chứng cai nghiện, thay đổi trong vùng não liên quan đến hệ thống phần thưởng và sự thèm muốn, đều cho thấy smartphone có thể kích hoạt những cơ chế thần kinh sâu sắc vượt xa hành vi sử dụng thông thường.

Phát hiện từ nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng, chỉ cần giảm bớt thời gian sử dụng điện thoại trong vài ngày đã có thể tạo ra những thay đổi đáng kể trong hoạt động của não bộ.

Trong bối cảnh công nghệ ngày càng ăn sâu vào đời sống hàng ngày, việc hiểu rõ tác động của điện thoại đối với chức năng thần kinh không chỉ có giá trị học thuật, mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc xây dựng các lối sống kỹ thuật số lành mạnh hơn, nhằm bảo vệ sức khỏe tinh thần trong dài hạn.

Phan Văn Hòa